Osiągniecia Anglii, Bułgarii, Wegier we wczesnym Średniowieczu.

Osiągnięcia Angli, Węgier i Bułgarii

Decydującą rolę w rozwoju średniowiecznej Europy odegrały masowe migracje ludów zamieszkujących dotychczas tereny Europy Środkowej i Wschodniej. Owe migracje zmieniły zarówno obraz etniczny kontynentu, jak i przyczyniły się do częściowej likwidacji Cesarstwa Rzymskiego, a także pogłębiły regresję gospodarczą i spowodowały upadek kulturalny. Wśród tych ludów należy wyróżnić trzy grupy. Najwyższy rozwój osiągnęli Germanowie. Drugą grupę stanowili Słowianie i wreszcie trzecim ludem zamieszkującym Wczesnośredniowieczną Europę były ludy pasterskie pochodzenia irańskiego, tureckiego, a potem mongolskiego: Sarmaci, Scytowie, Alanowie, potem Bułgarzy i Ujgurowie, wreszcie najgroźniejsi spośród nich Hunowie.
Celem mojej pracy jest przedstawienie osiągnięć zarówno politycznych, jak i społeczno-kulturalnych i gospodarczych Anglii, Bułgarii i Węgier we
wczesnośredniowiecznej Europie. Zakres chronologiczny obejmuje okres od V do X wieku. Rozpocznę swoje rozważania od Brytanii. Od I wieku p.n.e. do V wieku Anglia była pod panowaniem Rzymskim. W III w. następuje częściowa jej barbaryzacja. Jest bowiem nękana najazdami ludności celtyckiej, Sasów a od V wieku Germanów. Po wycofaniu się na początku V wieku rzymskich legionów na Wyspy Brytyjskie przybyły (około 450 roku) ludy germańskie: Anglowie, Sasi i Jutowie, którzy dość szybko zorganizowali w Brytanii pogańskie królestwa patrymonialne. Obok nich żyła, jeszcze zromanizowana, ludność celtycka, ale poza Walią, Szkocją i Kornwalią narzucono jej mowę i zwyczaje
najeźdźców. W końcu VIII stulecia Anglię zaczęli najeżdżać i podbijać Normanowie. W drugiej połowie IX wieku skuteczny opór potrafił im stawić
jedynie Alfred Wielki, władca królestwa Wessexu, który zjednoczył Anglosasów. Alfred Wielki był pierwszym królem angielskim, a jego następcy, podobnie jak on sam, rządzili zjednoczonym krajem (z wyjątkiem leżących na północy koloni duńskich, zwanych Danelaw). Zachowała się moneta z ówczesnej mennicy londyńskiej opatrzona łacińskim napisem Alfred rex Anglicorum (Alfred król Anglików). Przyjmuje się, że wraz z jej wybiciem skończyła się epoka królestwa Wessex, a rozpoczęły się dzieje Anglii - najstarszej narodowej monarchii europejskiej. W połowie X wieku kolejną falę najazdów przyniosła aktywność Duńczyków. W 980 r. szala zwycięstwa zaczęła przechylać na korzyść wikingów, ponieważ
na na Wyspy Brytyjskie dokonali ataku dwaj wodzowie, duński i norweski. W rezultacie wielu wojen udało im się opanować całą Anglię. Syn jednego z nich, Kanut Wielki, przez jakiś czas panował w Danii, Norwegii i Anglii, tworząc największe w dziejach królestwo skandynawskie. Ostatni przedstawiciel dynastii anglosaskiej, Edward Wyznawca, zaś zbiegł do Normandii i tam przyrzekł koronę Wilhelmowi. Najazd duński położył kres rywalizacji królestw anglosaskich. Ważnym czynnikiem podboju stało się wykształcenie w społeczeństwie anglosasko-duńskim klasy zawodowych wojowników. Stworzyło to podwaliny dla utrwalenia stosunków feudalnych. W dotychczasowym państwie anglosaskim
obowiązek obrony kraju spoczywał na wszystkich wolnych i półwolnych mieszkańcach księstw angielskich. Po inwazji Duńczyków ekwipunek wojownika stał się zbyt kosztowny, dlatego też rzemiosło wojenne stało się zawodem wyższej klasy społecznej. Bez większych zmian natomiast pozostawiono sposób administrowania państwem. Władzę ustawodawczą stanowiło zgromadzenie jej członków, władzę wykonawczą natomiast obieralny starosta. Innowacją organizacyjną duńskich najemców była setka, wchodząca w skład określonego hrabstwa. Przy osobie króla powołano zgromadzenie doradcze, zwane radą starszych. Tworzyli go najwyżsi dostojnicy świeccy i duchowni oraz członkowie rodziny panującego. Już w początkach X wieku Normanowie przyjęli chrzest i z czasem ulegli romanizacji, co w znacznej mierze ułatwiło im utworzenie królestwa. Po bezpotomnej śmierci Edwarda w 1066r. miejscowi feudałowie szybko wynieśli na tron najpotężniejszego z pośród nich, Harolda II. Zapoczątkowało to walkę o angielską sukcesję. zZ pretensjami do tronu wystąpili Wilhelm Bastard oraz Harald Hardrade. 14 października 1066 roku Wilhelm Zdobywca pokonał Harolda w bitwie pod Hastings. Panowanie Wilhelma Zdobywcy, zapoczątkowane zostało konfiskatą
dóbr jego przeciwników, a potem także wszystkich zbuntowanych możnych i przekazaniem tych majątków rycerstwu normandzkiemu. Mimo tak drastycznych posunięć przyniosło to Anglii głębokie przeobrażenia. Wilhelm wykorzystał istniejący podział na hrabstwa, w których władzę pełnili szeryfowie. Wieś stała się częścią pana feudalnego, ale wolni chłopi zdołali zachować własność swoich gospodarstw. Bitwa pod Hastings dała początek nowej monarchii, opartej o obydwa brzegi kanału La Manche: monarchii francuskiejz języka i pochodzenia, ale i angielskiej ze względu na swą główna bazę terytorialnąi ekonomiczną. Wilhelm Zdobywca pozostawił trzech synów. Najstarszy z nich Robert zbiegł na dwór Kapetyngów i po śmierci Wilhelma opanował Normandię. Anglia pozostała w rękach młodszego, Wilhelma II Rudego, który po walkach z braćmi, klerem i baronami zginął zamordowany w 1100r. Najmłodszy z braci Henryk I opanował tron angielski. Wstępując na tron musiał jednak iść na
ustępstwa wobec możnowładztwa. Umocnił się jednak w miarę rządów. W 1135r zmarł nie pozostawiając męskiego potomka. Tron tymczasowo przekazał swojej córce Matyldzie, żonie hrabiego Anjoun, Gotfryda V Plantageneta. Z małżeństwa tego urodził się Henryk II., który miał po osiągnięciu pełnoletności zostać prawowitym władcą. Kiedy jednak król zamknął oczy górę wziął drugi kandydat, po matce wnuk Wilhelma Zdobywcy- Stefan, hrabia Blois. Ostatecznie tron objął Stefan. W 1153r. Henryk II zmusił jednak rywala do uznania go za spadkobiercę i po jego śmierci w 1154r. objął angielską koronę bez przeszkód. Potrafił on doskonale wykorzystać tendencje silnej władzy. Już w 1163 r. zniesiono Denegeld, który niewiele przynosil zysków skarbowi królewskiemu. Henryk postanowił zastąpić o podatek innym. Prekaria feudalna stała się okazją do pobierania powszechnego podatku. Szczególnie ciężka dla ludności była zamiana obowiązku zbrojnej służby rycerskiej na podatek , zwany tarczowym. Nad skarbowością państwową czuwał wydzielony osobny trybunał zwany popularnie "Szachownicą", który zajmował się kontrolą wpływów podatkowychi pociągał do odpowiedzialności podatników winnych zaniedbania obowiązków. Drugim źródłem dochodów były zarezerwowane specjalnie dla króla tereny Angli zwane lasem. Specyfika terenów "lasu" polegała na tym, że wszystkie sprawy ich dotyczące nie leżały w kompetencji sądów zwykłych, ale podlegały bezpośrednio królowi, który zarządzał nimi w sposób arbitralny.

Ponadto w okresie panowania Henryka II rozbudowano sadownictwo królewskie. Z jego inicjatywy, wychodząc z założenia iż każdy ma prawo ubiegać się ( za opłatą oczywiście)o sprawiedliwość u króla, powstał Główny Sąd Królewski.Zajmował się on rozpatrywaniem apelacji. Uwieńczeniem działalności Henryka II miała być sakralizacja osoby króla.

Nie udało mu się jednak tego dokonać. Po śmierci Henryka II (1189) na tronie zasiadł Ryszard Lwie Serce. Nie cieszył się jednak długo koroną,
bowiem powracając z III krucjaty w 1191 został pojmany przez księcia austryjackiego Leopolda. Wykupiony z niewoli w 1194 Ryszard wrócił do
kraju. W 1199 r. zginął w walce ze zbuntowanymi panami akwitańskimi. Korona przeszła w ręce Jana bez Ziemi. W 1215 r. został zmuszony do
wydania przywileju Magna Charta Libertatum, stanowiącego układ króla ze szlachtą. Zobowiązał się do nakładania nowych podatków tylko za zgodą Wielkiej Rady baronów i biskupów. Ważny zapis w Karcie stanowiły również regulacje dotyczące ochrony przed nadużyciami urzędników królewskich oraz prawo do postępowania sądowego każdego wolnego mieszkańca królestwa. Jednak największym osiągnięciem w średniowiecznej historii Anglii stało się wykształcenie monarchii stanowej, utorowanej przez Wielką Kartę Swobód. Stała się ona przyczyną do powołania angielskiego parlamentu, w skład którego weszli reprezentanci baronów, duchowieństwa, rycerzy oraz mieszczan. Utworzono w ten sposób zgromadzenie stanowe. Jest to niewątpliwie jedno z największych osiągnięć państwa angielskiego stało się bowiem zaczątkiem nowego ustroju państwowego - monarchii parlamentarnej. Kolejnym omawianym przez mnie państwem jest Bułgaria, uznawana za pierwsze
trwałe państwo słowiańskie. Bułgarzy byli pierwotnie ludem tureckim, który w V wieku znalazł się nad Morzem Kaspijskim. Część ich skierowała się wówczas nad Wołgę, gdzie założyła dość silny chanat ze stolicą w Bulgar. Inna grupa koczowała nad Morzem Czarnym od V do VII w. wchłaniając w swe szeregi niedobitki Hunów.

Kiedy Słowianie opanowali Mezję i stworzyli w niej związek siedmiu plemion, w 679r. wkroczył tam chan Bułgarów Asparuch, by pokonawszy ich
założyć nową, turecko-słowiańską państwowość. Odniesione w 681 r. zwycięstwo nad Cesarstwem Bizantyjskim zabezpieczyło władzę Asparucha i
jego następców. Nieliczni najeźdźcy w krótkim czasie (do X w.) zostali wchłonięci przez miejscową słowiańską ludność, której narzucili swą nazwę
i organizację. Po okresie upadku i klęsk w II połowie VIII w. ekspansję zewnętrzną podjęła na nowa dynastia chanów założona w 803r. przez Kruma. Opierając się na klasie możnych zaczął on tworzyć silną organizację państwową, wzorowaną na bizantyjskiej. W 809r. zdobył miasto bizantyjskie Sardykę, a w dwa lata później zniszczył pod Wirbicą potężną armię cesarską. Następca Kruma , Omortag, rozszerzył swą władzę na Macedonię i Serbię, a ponadto opanował tereny rozbitego państwa Awarów aż po Cisę. Swoją siedzibę przeniósł zaś do Perejasławia który stał się nie tylko rezydencją, ale znacznym ośrodkiem handlu i rzemiosła. Bułgarzy w ciągu stuleci zatracili własny język, przejęli język słowiański
i zleli się w jedno z ludnością słowiańską, stając się osłoną Słowian południowych. Przełomowym momentem w dziejach Bułgarii był chrzest cara
Borysa przyjęty z Bizancjum w 864r., przypieczętowany małżeństwem z bizantyjską księżniczką . Włączyło to barbarzyńskie państwo do świata
kultury bizantyjskiej oraz pomniejszyło groźby łupieżczych najazdów ze strony bitnych sąsiadów Bizancjum. Starania Borysa o usamodzielnienie kościelne Bułgarii przez poszukiwanie kontaktu z papiestwem nie dały trwałych rezultatów. Następcy jego przyjęli natomiast wygnanych z Państwa Wielkomorawskiego uczniów Metodego, którzy objęli kierownicze stanowiska w usamodzielniającym się kościele bułgarskim i przyczynili się do szybkiego rozwoju kultury, słowiańskiej z języka, pozostającej jednak pod przemożnym wpływem Bizancjum. Głównym ośrodkiem tej kultury stała się Ochryda, gdzie działali św. Klemens i św. Naum, gdzie powstał nowy alfabet słowiański tzw. cyrylica, przy pomocy której przekładano na język słowiański grecką literaturę teologiczną, liturgiczną i teksty praw. Powstały też oryginalne utwory hagiograficzne
oraz apologia obrządku słowiańskiego. Rozkwit państwa starobułgarskiego nastąpił za panowania Symeona, którego władza po zwycięskich wojnach z Bizancjum rozciągnęła się na tereny Serbii, Macedonii, Epiru i większości Tracji. Mimo klęski w walce z Węgrami, którzy pozbawili Bułgarów ziem na północ od Dunaju, Symeon, przybrawszy tytuł cara Bułgarów i Greków obległ w 919r. Konstantynopol. Tym razem Bułgarzy zostali odparci przez uzurpatora Romana Lakapenosa. Schyłek X w. przyniósł upadek państwa bułgarskiego, pokonanego przez Ruś
Kijowską i podbitego następnie przez cesarstwo bizantyjskie. Dopiero pod koniec XII w. odrodziło się na nowo, by w następnym stuleciu zjednoczyćsię w granicach z czasów panowania Symeona, obejmujących Trację i Macedonię.
Ostatni z ludów, które osiedliły się w ciągu I tysiąclecia n.e. nad Dunajem i Cisą był pochodzenia ugrofińskiego. Pod wpływem kontaktów z
ludami tureckimi stali się Węgrzy koczownikami, pasterzami i wraz z nimi przesunęli się w pierwszych wiekach naszej ery na tereny między Morzem Kaspijskim a Donem. Już w IX wieku zostali stamtąd wyparci i znaleźli nowe siedziby między Bohem a Prutem i Seretem. Tutaj Madziarowie weszli w kontakty z Bizancjum, zwalczając na jego polecenie Bułgarów, a następnie z królem wschodniofrankijskim Arnulfem. W przymierzu z nim w 892r. Węgrzy po raz pierwszy napadli na Morawy. Około 896r. Madziarzy osiedlili się na stałe na równinie naddunajskiej. Zdobyli również w 900r. należącą do Wielkich Moraw Panonię, a w 906r. ostatecznie zniszczyli to państwo, podporządkowując sobie znaczny teren zamieszkany przez ludność słowiańską. Między ludnością Panonii a rozbójniczymi koczownikami szybko doszło do asymilacji. Zwyciężył tu jednak żywioł najezdniczy i jego język był przejmowany przez miejscową ludność. Z czasem część ludności węgierskiej przeszła do osiadłego trybu życia i zajęła się rolnictwem. Proces ten został przyspieszony po klęsce nad rzeką Lechem w 955r. Poniesione klęski i narzucone Węgrom ograniczenia terytorialne zmusiły ich do wzmocnienia organizacji państwowej. Książę Geza przyjął w 974r. chrzest, udostępniając kraj niemieckim misjonarzom. Dzięki bliskim stosunkom z papiestwem i dworem Ottona III i jego następcy Stefan uzyskał w 1000r. nie tylko odrębną węgierską metropolię kościelną, ale także i koronę królewską, co przyczyniło się poważnie do zjednoczenia państwa. Węgry podzielone przez Stefana na jednostki administracyjne wzorowane na karolińskich hrabstwach sięgnęły na północy i na wschodzie po Karpaty. Granica z cesarstwem ustaliła się na rzece Litawie. Niemcy próbowali jeszcze w 1030r. narzucić Węgrom swoje zwierzchnictwo, bezskutecznie jednak. Król Stefan uznany przez kościół za świętego położył mocne podwaliny pod średniowieczne państwo węgierskie. Uważam że jest to największe z osiągnięć państwa węgierskiego. Reasumując wszystkie dotychczasowe rozważania muszę jednoznacznie stwierdzić, iż każdy z omówionych przez mnie organizmów państwowych ma duży wkład w rozwój zarówno państwowości, jak i kultury dzisiejszych państw wyżej przedstawionych. Każdy bowiem naród wytworzył swoistą mozaikę kulturową, charakterystyczną tylko dla siebie. Najważniejszym jednak argumentem przemawiającym za ich wielkością jest fakt iż przetrwały one burze i nawałnice historyczne, w taki sposób, że mimo upływającego wciąż
czasu pozostają nadal na kartach zarówno historii, jak i mapach nie tylko historycznych ale i geograficznych. Myślę, że zbudować państwo jest dużo łatwiej, niż utrzymać ten stan posiadania.