Religijność w rodzinie

Badiania socjologiczne potwierdzają, że istnieje ścisły związek między religijnością rodziców a postawą ich dzieci w tej sferze. Dzieje się tak z tego względu, że środowisko rodzinne, a zwłaszcza rodzice wprowadzają dzieci i młodzież w podstawowe więzi i wartości, w tym w więzi i wartości religijne. Sobór Watykański II przypomina, że rodzina jest domowym Kościołem. Zawierając sakrament małżeństwa rodzice podejmują się wychowania swych dzieci w wierze katolickiej i stają się pierwszymi zwiastunami wiary. W podobnym duchu o roli rodziców i rodziny w komunikowaniu • wiary Imówi 4eklaracja o chrześcijańskim wychowaniu Gravissimum educationis, a także dokumenty Jana Pawła II: adhortacja Familiaris consortio (1981), List Do Rodzin (1984) oraz Encyklika Evangelium vitae.
W obecnych uwarunkowaniach społecznych i cywilizacyjnych nie jest łatwo rodzicom komunikować wiarę swoim dzieciom, podobnie jak nie jest łatwo podjąć trud formowania dojrzałego człowieczeństwa w pozostałych sferach życia. Na skutek kryzysu człowieka i cywilizacji, obserwujemy bowiem niekorzystne przemiany również w rodzinie. Coraz więcej małżonków to ludzie niedojrzali psychospołecznie i nieodpowiedzialni. Znaczna część rodzin przeżywa poważne trudności finansowe. Wiele żon i matek jest zmuszonych do podejmowania pracy zawodowej. Rodzina znajduje się pod rosnącą presją negatywnych nacisków zewnętrznych (szkodliwa mentalność i obyczaje, wrogie rodzimie ideologie i grupy nacisku). W konsekwencji obserwujemy kryzys wychowania w rodzinie, alkoholizm i narkomanię na coraz większą skalę, przemoc, rozwody, osłabienie więzi z Kościołem, kryzys miłości małżeńskiej i rodzicielskiej. Ulegając postawie „egoizmu we dwoje" małżonkowie coraz rzadziej decydują się na przekazanie życia potomstwu, a niektórzy przeżywają najbardziej drastyczną formą przemocy w rodzinie, jaką jest zabijanie dzieci nienarodzonych przez własnych rodziców. Ponadto coraz więcej rodziców7 łudzi się, że może delegować swoją odpowiedzialność wychowawczą na szkołę, parafię czy inne instytucje i środowiska.
Gdy chodzi o cele wychowania religijnego, to najważniejszym z nich jest naśladowanie Chrystusa i coraz) pełniejsze upodobnienie się do Niego, a zatem do Jego sposobów myślenia oraz do Jego sposobów odnoszenia się do Boga Ojca i do człowieka. Drogą do osiągnięcia tego celu jest fascynowania dzieci i młodzieży tajemnicą Boga i Jego nieodwołalnej miłości, wprowadzanie w zażyłą modlitwę i zaufanie do jBoga, formowanie wiary, nadziei i miłości, wprowadzanie we wspólnotę wierzących, w Eucharystię i inicjację sakramentalną, a także kształtowanie prawego sumienia oraz pomaganie wychowankom, by widzieli swoje życie i podejmowane decyzje przez pryzmat Ewangelii.
Nawet w sytuacji kryzysu rodzina pełni niezastąpioną rolę w wychowaniu i to głównie od niej zależy formacja młodego pokolenia, w tym formacja (lub deformacja) religijna. Podstawową metodą komunikowania wiary jest bowiem świadectwo ze strony rodziców, a zwłaszcza ich modlitwa i osobista przyjaźń z Chrystusem oraz klimat domu rodzinnego, a zwłaszcza rodzaj przeżywanych tam więzi i wartości. Dziecko obserwuje wiarę swoich rodziców i ich więź z Bogiem, oraz owoce tej więzi. Im bardziej widoczne są te owoce w postaci miłości i mądrości ze strony rodziców, tym bardziej dziecko jest motywowane, by szukać osobistego kontaktu z Bogiem.
Zwykle formacją religijną zajmuje się głównie matka, ale istotną rolę w tym względzie odgrywa również ojciec. Powinien on dawać świadectwo „dojrzałego życia chrześcijańskiego, które skutecznie wprowadza dzieci w żywe doświadczenie Chrystusa i Kościoła". Jan Paweł II przypomina, że „rodzice chrześcijańscy są pierwszymi i niezastąpionymi katechetami swoich dzieci, do czego uzdalnia ich sakrament małżeństwa".1 Troska o wychowanie religijne to podstawowy przejaw roztropności oraz miłości i odpowiedzialności rodziców wobec ich dziecka. „W dzisiejszym świecie, który często jest

nieprzychylny, a nawet wrogi wierze, rodziny chrześcijańskie mają ogromne znaczenie jako ogniska żywej i promieniującej wiary".
Komunikowanie wiary w rodzinie to przede wszystkim pomaganie dzieciom i młodzieży w poznaniu prawdy, która wyzwala, a zatem prawdy o Bogu-Stworzycielu, o godności i wielkości człowieka stworzonego na obraz i podobieństwo Boga, o grzechu i źródłach zagrożenia człowieka, o historii zbawienia, o odkupieniu w Jezusie Chrystusie i roli Kościoła, o modlitwie, Eucharystii i sakramentach, o Bożych Przykazaniach, o powołaniu człowieka do życia w miłości, prawdzie, wolności, świętości i radości. Rolą rodziców jest pomaganie synom i córkom, by w małżeńskiej i rodzicielskiej miłoąci swoich rodziców mogli w czytelny sposób doświadczyć Rożej miłości i obecności t>r£z by .uczyli się w sposób wielkoduszny odpowiadać -mj łośiiąlfta* miłość. Miłość to bowiem konieczny warunek nie tylko zbawienia wiecznego, ale pełnego rozwoju i radości na tej ziemi. Dojrzali rodzice pomagają dzieciom w osobowym przeżywaniu wiary, w aktywnym zaangażowaniu się w życie Kościoła oraz w roztropnym podjęciu odpowiedzialności za świat, który powierzył nam Stwórca.
Dojrzałe komunikowanie wiary sprawia, że wychowankowie kształtują w sobie wewnętrzną wolność do dobra, czyli mają odwagę szukać prawdę o sobie i w odpowiedzialny sposób poruszać się w świecie wartości. Młodzi mają wtedy świadomość, że praca nad sobą, czujność i dyscyplina oraz stawianie sobie twardych, ewangelicznych wymagań to ich osobisty zysk, a nie niepotrzebna asceza. Zadaniem rodziców chrześcijańskich jest takie komunikowanie wiary, by ich córki i synowie mogły się stawać - zgodnie z poleceniem Chrystusa - czyści jak gołębice, a jednocześnie roztropni i sprytni jak węże. Chrześcijanin nie jest zatem ani inteligentnym cynikiem (a zatem kimś sprytnym, ale nieczystym), ani dobrotliwym naiwniakiem (a zatem kimś czystym, ale niezbyt roztropnym).
Dzięki komunikacji wiary ze strony rodziców ich dzieci mają szansę, by coraz pełniej rozumieć własną tajemnicę i otaczającą rzeczywistość oraz by coraz dojrzalej kochać Boga, siebie i bliźniego. Formacja religijna to przecież przyprowadzanie wychowanka do tego Boga, który jest prawdą i miłością, czyli prawdziwą miłością. Boża prawda chroni człowieka przed ignorancją i naiwnością, wskazując drogi życia w wolności i świętości. Boża miłość daje siłę, by iść optymalną drogą życia oraz by skutecznie przezwyciężać zewnętrzne zagrożenia i wewnętrzne słabości.
Typowe trudności w komunikowaniu wiary wynikają z tego, że Bóg jest niewidzialny, a także z tego, że wiara wiąże się z całkowitym zaufaniem wobec Boga oraz że stawia nam jasne wymagania. Trudności wiążą się ponadto z faktem, że dzieci mają tendencję, by „stwarzać" sobie Boga na obraz i podobieństwo swoich rodziców, albo własnych potrzeb czy stanów emocjonalnych. W tej sytuacji dojrzałe komunikowanie wiary oznacza, że wychowanek rozumie sposób, w jaki Bóg kocha człowieka i uczy się takiej właśnie miłości, że odkrywa swoje powołanie w świetle Dobrej Nowiny, że kształtuje w sobie prawe sumienie i dojrzałą wrażliwość moralną, że ufa Bogu bardziej niż samemu sobie, że uczy się myśleć, kochać i modlić na wzór Chrystusa.
Pozostaje mieć nadzieję iż społeczeństwo będzie umiało stworzyć między sobą prawdziwy obraz Boga, który będą mogli przekazać swoim dzieciom, aby od swoich pierwszych nauczycieli uczyli się wzrastania się w prawd.