Pomoc dla Bizancjum. Bizancjum wołało o pomoc papieża Urbana II dla Zachodu dla zagrożonych wschodnich chrześcijan. Mimo, że od czterdziestu lat Kościół wschodni był oddzielony od Kościoła zachodniego, papież nie odmówił prośbie władcy Bizancjum. Na synodzie we francuskim mieście Clermont w 1095 r. wezwał rycerstwo Zachodu do niesienia pomocy chrześcijanom na Wschodzie i wyzwolenia z rąk muzułmanów grobu Chrystusa w Jerozolimie. Papież oprócz zbawienia wiecznego obiecał korzyści materialne. Apel papieża został przyjęty entuzjastycznie. Z okrzykiem „Bóg tak chce” składano śluby uczestnictwa w wyprawie. Znakiem ochotników stał się krzyż z czerwonego sukna przypięty do ubrania. Od niego wyprawy krzyżowe wzięły swą nazwę. Dlatego też ich uczestników zwano krzyżowcami. Tak rozpoczął się trwający dwa wieki okres krucjat.
Krucjata – w sensie ścisłym odbywające się w średniowieczu na wezwanie kolejnych papieży wyprawy wojenne, których celem było wyzwolenie Ziemi Świętej (a przede wszystkim grobu Chrystusa w Jerozolimie) z rąk muzułmanów oraz obrona pielgrzymów i chrześcijańskich mieszkańców Bliskiego Wschodu przed uciskiem ze strony islamu.
Pierwsza krucjata (1096 – 1099). W 1096 r. wyruszyły właściwie dwie wyprawy krzyżowe. Pierwsza z nich, tzw. wyprawa ludowa, skupiająca głównie chłopstwo i biedotę, po dotarciu do Konstantynopola i przeprawie przez Bosfor do Azji została bez trudu rozbita przez Turków. Zupełnie inaczej potoczyły się losy wyprawy rycerskiej, która również w 1096r. wyruszyła w kierunku Ziemi Świętej. W ciągu trwającej kilka lata kampanii wojskom pierwszej krucjaty udało się w kilku bitwach pokonać Turków i wyzwolić wiele miast. W lipcu 1099r. krzyżowcy stanęli pod murami Jerozolimy, którą po 40 dniach oblężenia zdobyto szturmem. Zwycięzcy przeprowadzili w nim okrutną rzeź mahometan.
Królestwo jerozolimskie. Na zdobytych terenach Palestyny i Syrii krzyżowcy utworzyli Królestwo Jerozolimskie. Było ono otoczone przez wrogie mu państwa muzułmańskie, dlatego jego przetrwanie uzależnione było od stałego dopływu pomocy z łacińskiego Zachodu. Jego pierwszym władcą został jeden z wodzów krucjaty, książę dolnolotaryński Godfryd z Bouillon.
Zakony rycerskie
W celu obrony Królestwa Jerozolimskiego powstały na początku XII w. zakony rycerskie – joannici (włoski) i templariusze (francuski). Zakony rycerskie były instytucją dotąd zupełnie nieznaną w średniowiecznej Europie. Rycerze – mnisi, podobnie jak inni zakonnicy, składali śluby czystości, posłuszeństwa i ubóstwa. Składali jednak także dodatkowy, czwarty ślub – walki w obronie Kościoła. Pod koniec XII w. powstał Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, zwany w Polsce jako Zakon Krzyżacki. Inne zakony rycerskie powstawały i działały nie tylko w Palestynie, ale np. w Hiszpanii (Alcantara i Calatrava), w Inflantach (Zakon Kawalerów Mieczowych) i w Polsce (Zakon Braci Dobrzyńskich, wchłonięty następnie przez Krzyżaków).
Utrata Jerozolimy
Mimo to Królestwo Jerozolimy było państwem słabym. Zjednoczenia pod koniec XII w. przez władcę Egiptu Saladyna wszystkich państw muzułmańskich oznaczało koniec dla łacińskiego królestwa w Palestynie. W 1187 r. Saladyn rozgromił wojska krzyżowców pod Hittin i zajął większą część Królestwa, łącznie z Jerozolimą. Celem kolejnych krucjat było odzyskanie Jerozolimy (Ryszard Lwie Serce – król Anglii, Filip August i Ludwik IX Święty – królowie Francji oraz cesarz Fryderyk I Barbarossa, nie osiągnęli celu).
IV wyprawa krzyżowa – krzyżowcy na manowcach. Sens krucjat stanął pod znakiem zapytania. IV wyprawa krzyżowa w 1204 r. miała wyruszyć do Palestyny. Jednak zamiast tego skierowali się do Konstantynopola za namową Wenecjan, której chodziło o wyeliminowanie handlowej konkurencji. Zdobycie i złupienie Konstantynopola bardzo poważnie osłabiło Cesarstwo Bizantyjskie.
Znaczenie Krucjat
W 1291r. została zdobyta Akka – ostatni bastion krzyżowców w Ziemi Świętej. Był to ostateczny koniec Królestwa Jerozolimskiego i ruchu krucjatowego. Ruch krucjatowy przez dwa stulecia skupiał Europejczyków z wielu krajów – od Hiszpanii po Polskę. Przyczynił się do ukształtowania się ideału rycerza chrześcijańskiego, za cel stawiającego sobie wyzwolenia grobu Chrystusa i pozostawił ślad w mentalności Europejczyków. Okręty Krzysztofa Kolumba miały na żaglach tradycyjne znaki krzyżowców – czerwone krzyże na białym tle, a sam Kolumb spodziewał się zdobyć tam tyle złota, by wystarczyło na sfinansowanie kolejnej wyprawy do grobu Chrystusa w Jerozolimie.