Używki i ich wpływ na człowieka

UŻYWKI to produkty spożywcze niemające właściwości odżywczych, zawierające substancje, które działają pobudzająco na układ nerwowy. Najczęściej stosowane używki to: napoje alkoholowe, narkotyki, tytoń, środki farmakologiczne oraz kawa i herbata.

ALKOHOL- należy do najpospolitszych używek. Jest znany niemal w każdej części świata. Otrzymuje się go na drodze fermentacji drożdży z cukrem zawartym w owocach (np : winogrona) lub nasionach (np : jęczmień) . Występuje w różnych gatunkach wina, piwa i wódki. Alkohol jest środkiem uspakajającym, łagodzącym uczucia i wrażenia ,spowalniającym równocześnie czynności i reakcje.

JAK DZIAŁA?

NIEBEZPIECZEŃSTWA SPOŻYWANIA
Niewielka już ilość wypitego alkoholu wpływa często na zachowanie człowieka. Alkohol działa szkodliwie na układ nerwowy. Praktycznie każda jego dawka powoduje obniżenie sprawności funkcjonowania układu nerwowego. Przeprowadzono na ten temat wiele doświadczeń. Wyniki ich świadczą o obniżonej wraz z ilością wypitych kieliszków zdolnością osądu, zanikaniu krytycyzmu, zanikaniu precyzyjnego myślenia. Nawet niewielkie dawki alkoholu, które nie wywołują widocznych zmian w zachowaniu się człowieka powodują zaburzenia reakcji wzrokowej, słuchowej, pogarszają też precyzję ruchów. Błędnie się, więc sądzi, że alkohol działa na układ nerwowy pobudzająco, działa hamująco zaburzając jego sprawność. Dochodzą do głosu instynkty i popędy, prymitywne zachowania. Szkodliwy wpływ alkoholu sięga ośrodków podkorowych. Występuje otępienie i senność. Człowiek traci przytomność.

Schorzenia, jakie alkohol powoduje w organizmie człowieka:
- Układ pokarmowy - zapalenia przełyku, choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, uszkodzenie trzustki i wątroby, otłuszczenie, zapalenie, zwłóknienie i marskość wątroby.
- Układ krwionośny - uszkodzenie mięśnia sercowego i zaburzenie jego pracy, rozwój nadciśnienia tętniczego, zmiany w naczyniach wieńcowych mogą łatwo doprowadzić do zawału serca
- Układ odpornościowy - osłabienie odporności, większa podatność na choroby zakaźne, bakteryjne i wirusowe, np. gruźlicę, AIDS, różnego rodzaju infekcje.
- Układ nerwowy - obumieranie komórek nerwowych i ubytki w korze mózgowej oraz uszkodzenia nerwów, często występują zatory i wylewy z naczyń krwionośnych w mózgu.

SKUTKI SPOŁECZNE SPOŻYWANIA ALKOHOLU:
- Zaburzenia życia rodzinnego
- Problemy w kontaktach z ludźmi
- Problemy z pracą
- Popadanie w przestępczość (morderstwa, samobójstw i przestępstwa na tle seksualnym)
- Przemoc wobec ludzi
- Problemy finansowe
- Problemy z prawem

NARKOTYKI – Są to substancje pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działająca na ośrodkowy układ nerwowy, wykorzystywana w celach medycznych i nie medycznych, powodująca efekty natury psychofizycznej m.in. uspokojenie, zniesienie bólu, odurzenie, euforię, pobudzenie lub sen, której systematyczne zażywanie w konsekwencji prowadzi do uzależnienia.
Do najbardziej popularnych narkotyków należą: marihuana, amfetamina, crack, heroina, haszysz kokaina, LSD, ASID, ECSTASY, SPEED, psylocybina – grzybki halucynogenne, UFO, kleje, mak.

JAK DZIAŁAJĄ?

NIEBEZPIECZEŃSTWO STOSOWANIA
Wszystkie środki narkotyczne uszkadzają komórki centralnego układu nerwowego. Neurony, w odróżnieniu od innych komórek naszego organizmu nie posiadają zdolności regeneracyjnych i dlatego neurony uszkodzone przez narkotyki giną nieodwracalnie.

Schorzenia, jakie narkotyki powodują w organizmie człowieka:
- Układ krążenia - zaburzenia rytmu serca, niedokrwienie mięśnia sercowego (łącznie z zawałem), nadciśnienie tętnicze.
- Układ nerwowy - zaburzeniem koordynacji ruchowej, oczopląs, drżenie mięśni
- Układ oddechowy - przewlekły nieżyt oskrzeli, utrudnienie wymiany gazowej w pęcherzykach płuc przejawiające się bólem w klatce piersiowej, rak płasko nabłonkowy, drobnokomórkowy, gruczolak płuc
- układ mięśniowo-szkieletowy: martwica mięśni poprzecznie prążkowanych, kostniejące zapalenie mięśni, zapalenie kręgów (szczególnie lędźwiowych), stawów (przede wszystkim krzyżowo- biodrowych)
- Układ hormonalny - brak miesiączki, niepłodność, impotencja, zwiększone wydzielanie hormonów tarczycy, hipogonadyzm z opóźnionym dojrzewaniem, zwiększone wydzielanie hormonów tarczycy, obniżenie stężenia testosteronu, spadek ruchliwości plemników
- Układ pokarmowy - wirusowe zapalenie wątroby typu A, B i C, w dwóch ostatnich typach może prowadzić do raka
- Skóra - zakażenia bakteryjne skóry (ropnie, czyraki), zmiany grzybicze, zapalenie tkanek około paznokciowych, choroby pasożytnicze skóry (świerzb, wszawica), zmiany skórne w postaci wyprysku z brunatnymi przebarwieniami, z tendencją do powstawania owrzodzeń

Ponadto wielokrotne stosowanie narkotyków prowadzi do przyzwyczajenia i tzw. głodu narkotycznego, a w konsekwencji do narkomanii czyli całkowitej zależności od nich. Przerwanie używania narkotyku powoduje głód narkotyczny z dolegliwościami fizycznymi i psychicznymi. Dłuższa narkomania powoduje zmiany osobowości, nastroju, głownie w układzie nerwowym, wyniszczenie organizmu. Narkotyki działają pobudzająco na korę mózgową przez zwiększenie stężenia adrenaliny i nor adrenaliny w tkance nerwowej (w synapsach). W sferze psychicznej dają poczucie pewności siebie, wyostrzają percepcję i wspomagają koncentrację (wrażenie przyspieszenia myślenia), jednocześnie skutkują niekiedy upośledzeniem procesów myślowych. Somatycznie wywołują m.in.: zmiany ciśnienia tętniczego i czynności serca (gł. arytmię), zaburzenia jelitowo-trawienne, pocenie się, drgawki, bóle głowy, suchość w jamie ustnej, w skrajnych przypadkach - śpiączkę.

Działanie narkotyków jest krótkotrwałe, łatwo wywołują uzależnienie. U niektórych osób dają doznania negatywne: drażliwość, irytację i nerwowość, lęk i niepokój, podejrzliwość oraz tendencję do zachowań agresywnych i autoagresyjnych. Po ustaniu działania pojawia się stan przygnębienia, senność, depresja i zmęczenie, niekiedy reakcje lękowe i myśli prześladowcze. Długie przyjmowanie narkotyków powoduje trwałe wyniszczenie, zespół psychoorganiczny, zmiany osobowości, osłabienie libido i impotencję, psychozy, zwykle o charakterze paranoidalnym z halucynacjami, stanami majaczeniowymi i splątaniowymi, których faza zejściowa (końcowa) może prowadzić do zespołu Korsakowa. Syndrom abstynencyjny pojawia się po odstawieniu wysokich dawek, częsty jest efekt uzależnienia psychologicznego.

CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE UZALEŻNIENIOM:
- osobowościowe- mała odporność na stres niedojrzałość społeczna i emocjonalna, obawa przed światem, lęk przed problemami, próba ucieczki od nich.
- czynniki środowiskowe- osobą uzależnioną może być każdy, niekoniecznie człowiek ze środowiska patologicznego. Często są to np. dzieci z "dobrych domów".
- nacisk grupowy- pod jego wpływem szerzy się moda na narkotyki. Może być próbą zademonstrowania przez młodzież dorosłości
- fałszywe opinie- opinie lansowane przez środowiska rozprowadzające narkotyki mają na celu zmniejszanie obawy potencjalnych odbiorców przed narkotykiem i wyolbrzymiają jego pozytywne skutki
- ciekawość-ciekawość to pierwszy stopień do piekła - tak mówi przysłowie. W przypadku narkotyków jest ono całkowicie prawdziwe.

SKUTKI SPOŁECZNE I PRAWNE UŻYWANIA NARKOTYKÓW:
- łamanie norm społecznych i moralnych;
- tendencje do rezygnacji z celów życiowych;
- ograniczenie zainteresowań;
- tendencje do izolacji społecznej, lękowe nastawienie do ludzi, labilność emocjonalna;
- niezdolność do nawiązywania długotrwałych związków;
- pogorszenie jakości wykonywanej pracy;
- tendencje do utraty poczucia tożsamości;
- tendencje do zachowań aspołecznych;
- zaburzenia w procesie rozwoju i dorastania;
- tendencja do naruszania dyscypliny w służbie;
- skłonność do łamania prawa pod wpływem narkotyków lub w celu ich zdobycia np.: kradzieże i rozboje;
- wypadki komunikacyjne.

NIKOTYNA – organiczny związek chemiczny z grupy alkaloidów pirydynowych zawarty w liściach tytoniu.
Jest silnie uzależniającym narkotykiem – charakterystyka opisująca uzależnienie od nikotyny jest podobna do tej opisującej uzależnienie od heroiny czy kokainy.

JAK DZIAŁA?
NIEBEZPIECZEŃSTWO STOSOWANIA
Nikotyna w naprawdę niewielkich, minimalnych dawkach pobudza do działania układ nerwowy. Powoduje podwyższenie ciśnienia krwi. Małe jej dawki działają stymulująco, ponieważ powodują wzmożone wydzielanie adrenaliny. Zanika wiec chwilowo odczuwanie bólu czy też głodu, przyspiesza bicie serca, źrenice rozszerzają się. Większe dawki nikotyny działają toksycznie na organizm, który je wchłonął.

Duża dawka nikotyny może doprowadzić do śmierci poprzez porażenie i paraliż całego układu oddechowego. Dawki mniejsze od śmiertelnej są przyczyna zatruć, których objawami są miedzy innymi: ślinotok, nudności, wymioty oraz drżenie kończyn zarówno dolnych jak i górnych, drgawki lub przykurcze mięśniowe, bladość skory, pocenie się, biegunka, kolka jelit, zaburzenia widzenia, zaburzenia rytmu serca, zaburzenia świadomości, utrata przytomności a nawet zapaść, aż do porażenia oddechu. Duże dawki nikotyny prowadzą do tego, że obserwuje się trwałą blokadę układu nerwowego. Komórki nerwowe są paraliżowane, kiedy nikotyna łączy się z istniejącymi w nich receptorami nikotynowymi.

Nikotyna jest jednym z najistotniejszych czynników ryzyka powstania chorób serca oraz niewydolności krążenia. Bardzo zwiększa również ryzyko powstania wielu nowotworów, zwłaszcza raka płuc, krtani i białaczki. Ten alkaloid oddziałuje na organizm na wiele sposobów. Upośledza on funkcjonowanie kilkudziesięciu rożnych enzymów zaburzając w ten sposób działanie całego organizmu.

Nikotyna zmienia działanie wielu części organizmu:
- układ krążenia - poprzez wpływ nikotyny na funkcjonowanie układu współczulnego powoduje zwiększenie tempa akcji serca, dalej wzrost poziomu ciśnienia krwi oraz częściowy skurcz naczyń. Małe dawki tej substancji mogą wywołać tachykardię.
- układ oddechowy - małe porcje nikotyny wywołują zwiększenie głębokości oraz częstotliwości oddechów. Dawki śmiertelne paraliżują układ oddechowy.
- układ pokarmowy - nikotyna stymuluje działanie nerwów przywspółczulnych i powoduje w ten sposób wzrost aktywności ruchowej jelit. Z kolei większe dawki nikotyny zmniejszają ruchliwość oraz napięcie jelit.
- przekaz impulsów nerwowych - działa na zwoje komórek nerwowych zarówno układu sympatycznego jak i parasympatycznego i na połączenia nerwów z mięśniami. Małe dawki ułatwiają przekaz impulsów nerwowych Większe dawki blokują, a bardzo duże paraliżują przekaz impulsów.

ŚRODKI FARMAKOLOGICZNE - środki przeciwbólowe, uspokajające oraz nasenne i ułatwiające
zasypianie. Działanie:
- w zależności od substancji następuje poprawa nastroju, uśmierzenie bólu lub zniesienie zaburzeń lękowych, nastroju czy zaburzeń depresyjnych
- przyjmowanie przewlekłe prowadzi do uzależnienia psychicznego i fizycznego, oraz wzrostu tolerancji, a niekiedy do wystąpienia tolerancji krzyżowej z alkoholem;
- mogą pojawić się zaburzenia nastroju, senność, apatia, zaburzenia pamięci i koncentracji, spadek zainteresowań i ogólnej sprawności intelektualnej;
- zaburzenia sprawności ruchowej, osłabienie siły mięśni, drżenie kończyn i zawroty głowy, problemy z płynnością mówienia;
- lęki, wzrost agresji, zaburzenia krążenia i oddychania;
- przypadkowe przedawkowanie na drodze tzw. „automatyzmu tabletkowego”, kiedy zażycie większej ilości leków powoduje „przymglenie” świadomości - zaburzenia pamięci świeżej -osoba sięga po kolejne dawki leku nie pamiętając o zażyciu poprzednich

HERBATA - Napar z liści herbaty, dzięki alkaloidom wywiera działanie pobudzające na układ nerwowy. Usuwa senność i zmęczenie, pobudza akcję serca i wentylację płuc, dzięki rozszerzeniu naczyń krwionośnych w mózgu, narządach i mięśniach.

Napar z liści herbaty zawiera pektyny, kofeinę olejki eteryczne i garbniki - tak więc nie jest zbyt zdrowy. Nie zawiera żadnych witamin ani soli mineralnych.
Ponadto stwierdzono, że tanina zawarta w garbnikach zabija witaminę C w mleku dodanym do herbaty.
świeżo zaparzona herbata ma największą ilość kofeiny, a mało garbników. Po wypiciu herbaty ustępuje uczucie fizycznego zmęczenia i umysłowego znurzenia.
Picie herbaty powoduje lekkie podwyższenie ciśnienia krwi, a po wypiciu mocnego naparu nie chce się spać.
Kofeina i jej metabolity zwiększają wydzielanie neuroprzekaźników co usprawnia procesy myślowe i poprawia nastrój. Herbata działa rozgrzewająco przez przyspieszenie przemian energetycznych. U osób przyzwyczajonych do codziennego picia herbaty reakcje takie są słabo widoczne. stosuje się również przy zatruciach, biegunkach i innych zaburzeniach trawiennych. W ostatnich latach zwraca się uwagę na antyoksydacyjne działanie zawartych w herbacie polifenoli oraz ich wpływ na obniżenie ilości cholesterolu. Częste picie mocnego naparu z herbaty może być szkodliwe, gdyż zawarte w niej garbniki mocno działają na błonę śluzową, ograniczają wchłanianie składników pokarmowych, zwłaszcza białek, wiążą wapń, magnez, żelazo, cynk, miedź i inne ważne dla organizmu biopierwiastki. Garbniki niszczą również zawartą w treści pokarmowej witaminę B1.
W 100 gramach suchych listków herbaty jest średnio od 10 do 15 miligramów fluoru. W herbacie mogą również występować inne niepożądane zanieczyszczenia, ponieważ proces produkcji nie przewiduje mycia lub innego oczyszczania liści z zanieczyszczeń atmosferycznych lub pozostałości środków ochrony roślin. Często występuje nadmiar miedzi pozostałej po stosowaniu środków grzybobójczych.

KAWA - Palone ziarna kawy zawierają wodę, tłuszcze, garbniki oraz kofeinę. Najważniejszą substancją czynną odpowiedzialną za działanie kawy jest właśnie kofeina - alkaloid obecny także w wielu innych surowcach roślinnych, m.in. liściach herbaty i orzeszkach coli. W jednej filiżance kawy w zależności od gatunku znajduje się ok. 70-140 mg kofeiny.
Picie kawy pomaga usunąć oznaki zmęczenia, senność oraz “rozjaśnić” umysł dzięki pobudzeniu kory mózgowej, a przez to całego centralnego układu nerwowego.
Długotrwałe spożywanie w dużych ilościach kofeiny z kawy uzależnia organizm podobnie jak nikotyna i alkohol. Stwierdzono, że stałe dawki kofeiny zwiększają tolerancję organizmu na tę substancję. Jest to tzw. efekt wzmocnienia, czyli konieczność zwiększenia dawek. Po długotrwałym spożywaniu nagłe odstawienie wyzwala efekt fizycznego uzależnienia, który może się objawiać silnym bólem głowy, otępieniem i depresją ustępującymi natychmiast po wypiciu używki. Wypijanie 3-5 filiżanek kawy dziennie (ok. 300 mg kofeiny) jest już uważane za dolną granicę nałogowego picia kawy. Typowe objawy przedawkowania kofeiny to: przyspieszone bicie serca, podwyższone ciśnienie krwi, drżące ręce, niepokój, bezsenność.

BIOLOGICZNE I SPOŁECZNE SKUTKI NAŁOGÓW:
Wyróżniamy następujący podział konsekwencji uzależnień:
- fizyczne - wpływ na zdrowie o charakterze bezpośrednim (funkcjonowanie UN, oddechowego, trawiennego, krążenia) i pośrednim (poprzez niewłaściwą dietę, stany chorobowe związane z niektórymi nałogami);
- psychologiczne - utrata zaufania do siebie i samokontroli, obniżona samoocena, utrata zainteresowania zwykłymi czynnościami i celami życiowymi, bowiem nałóg zaczyna być centralnym czynnikiem wzmacniającym;
- pedagogiczne - akcentuje się tu następstwa rodzinne (destabilizacja życia rodzinnego, dysfunkcjonalność w sferze pełnionych ról, zadań i funkcji rodziny, źródło przemocy w rodzinie) i kryminologiczne (źródło przestępczości np. produkcja i handel narkotykami, czynnik wiktymizacji - osoby uzależnione bardziej narażone są na zachowania przestępcze wobec nich);
- społeczne - straty pieniężne związane z utraconymi zarobkami, roztrwonionymi oszczędnościami, wydatkami na opiekę społeczną i nieskuteczne a często powtarzające się próby rehabilitacji, zniszczenie sensownych związków interpersonalnych; straty związane z przestępczością, utrata produktywności ludzkiej, rozszerzenie się innych patologii (rodzina, przemoc).