Stosunki polsko-krzyżackie za panowania dynastii piastów

Początki konfliktu polsko-krzyżackiego sięgają roku 1226, kiedy to zmuszony uciążliwym i niebezpiecznym sąsiedztwem Prusów, Konrad Mazowiecki sprowadził do Polski Krzyżaków proponując im, by w zamian za nadanie im ziemi chełmińskiej podjęli się obrony pogranicza mazowieckiego od strony Prus.

W końcu XII wieku Zakon Krzyżacki był jednym z potężniejszych pod względem ekonomicznym i politycznym spośród pozostałych zakonów (Templariuszy, Joannitów) powstałych w Palestynie. Jednak zdawano sobie sprawę, że posiadłości znajdujące się na terenach podbitych w czasie krucjat nie są trwałe. Szansą okazało się spotkanie z jednym z organizatorów V wyprawy krzyżowej - królem Węgier Andrzejem II - który potrzebował w tym czasie wsparcia przeciwko najeżdżającym Siedmiogród ludowi Połowców. Krzyżacy przenieśli się zatem na teren Siedmiogrodu, jednak Andrzej II zorientował się, iż dążą oni do budowy własnego państwa, które mogłoby stać się nowym zagrożenie dla Węgier. W związku z tym w roku 1225 zgromadził siły i doprowadził do wyprowadzenia Krzyżaków z zajmowanych przez nich terenów. Dla zakonu znów zaistniało zagrożenie powrotu do poprzedniej sytuacji, lecz pojawiła się nowa szansa - zaproszenie ze strony Konrada Mazowieckiego do osiedlenia się i walki z pogańskimi Prusami. Po tym, jak Konrad Mazowiecki zawarł umowę z krzyżakami, Zakon krzyżacki rozpoczął systematyczny podbój Prus.

Zakon Braci Domu Niemieckiego Najświętszej Marii Panny po uratowaniu Polski od wrogich sąsiadów, sam zaczął podbijać ziemie polskie. W 1308 roku Krzyżacy napadli i spalili Gdańsk, a następnie zajęli całe Pomorze Gdańskie (zdobyli Tczew, a następnie gród w Świeciu). Osłabiona w tym czasie Polska, rozbita już na dzielnice, nie była w stanie natychmiast przeciwstawić się agresji, co spowodowało utratę tych ziem na długie lata.

W 1320 roku pojawiła się jednak szansa na przełom - Polska zjednoczyła się, a królem został Władysław Łokietek, lecz kraj nadal był zbyt słaby, aby podjąć się kolejnej walki. Nowy król poddał jednak zakon krzyżacki pod sąd papieski w Inowrocławiu. Wyrok z 1321 roku nakazał Krzyżakom zwrot Pomorza Gdańskiego Polsce i na zapłacenie odszkodowania. Zakon wniósł jednak apelację do Rzymu i tam z przyczyn formalnych wykonanie wyroku zawieszono. Nie mogąc wygrać drogą prawną, Łokietek postanowił odzyskać Pomorze drogą militarną. Zawarł sojusz z Wielkim Księstwem Litewskim. Przypieczętowaniem tęga był ślub jego syna Kazimierza z Aldoną córką Giedymina w roku 1325. Natomiast krzyżaków wsparł władca Czech Jan Luksemburski, roszczący pretensje do polskiej korony.

W 1329 doszło po raz kolejny do konfliktu z Krzyżakami sprzymierzonymi z Janem Luksemburczykiem. Ogólnie rzecz ujmując można uznać, że w latach 1327-1332 trwała wojna pomiędzy W. Łokietkiem, a, Janem Luksemburskim i Zakonem Krzyżackim.

W 1331 roku nastąpił najsilniejszy atak wojsk Krzyżackich i Czech na Polskę. Łokietek zdołał go odeprzeć, odniósł też pierwsze, ważne dla polskiego rycerstwa, zwycięstwo nad Zakonem w I bitwie pod Płowcami. Jednak już 9 kwietnia 1332 roku zakon krzyżacki ponownie napadł na Polskę zagarniając Ziemię Dobrzyńską i Kujawy. Reakcja ze strony sędziwego króla już nie nastąpiła, zmarł on 2 marca 1333 roku w wieku 73 lat.

25 kwietnia tego samego roku, na tronie polskim zasiadł jego syn – Kazimierz Wielki. Okazał się on osobą niezwykle sprawnie poruszającą się w świecie dyplomacji. W 1335 doprowadził do I Zjazdu Wyszehradzkiego, na którym za cenę 20 tysięcy kóp groszy praskich, król Czech miał zrzec się wszelkich praw do korony polskiej. Natomiast co do sprawy polsko-krzyżackiej królowie Czech i Węgier (proszeni jako rozjemcy) uznali, że Zakon powinien zwrócić Polsce Kujawy i Dobrzyń, ale zatrzymać Pomorze jako "wiekuistą jałmużnę" króla Polski. Orzeczenie to miał zatwierdzić Papież...Był to już drugi wygrany przez stronę polską proces, ale Krzyżacy ponownie nie zgodzili się na oddanie zagrabionych ziem.

Kazimierz Wielki uznał, że większą szansą dla Korony byłoby uzyskanie terenów ruskich, w związku z czym spór z państwem Zakonu Krzyżackiego należało załagodzić. W tych warunkach doszło w roku 1343 do zawarcia pokoju w Kaliszu, dzięki któremu zapewniony został rozejm, a Polska odzyskała Kujawy i Ziemię Dobrzyńską. Ponadto Kazimierz Wielki zachował tytuł władcy Pomorza Gdańskiego co w przyszłości mogłoby stanowić podstawę do ewentualnych roszczeń ze strony polskiej.

Mimo że król polski zachowa tytuł "Pana i dziedzica Pomorza’’, na rewizję kaliskich postanowień trzeba było czekać jeszcze ponad sto lat. Dopiero wielka wojna z Polską w latach 1410 – 1411 zakończyła okres świetności Zakonu Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, czyli niezapomnianych Krzyżaków...