Rozmnażanie owadów

Owady są przeważnie rozdzielnopłciowe.

POLIEMBRIONIA - jedyna forma rozmnażania bezpłciowego owadów - z jednej komórki rozwija się więcej niż jeden zarodek

Rodzaje partenogenezy:
- przypadkowa - występuje obok rozmnażania obupłciowego, które jest główną formą rozrodu,
- stała - z jaj bez zapłodnienia stale rozwijają się tylko samice, wyst. głównie u pasożytów,
- cykliczna - regularne lub nieregularne następstwa pokoleń rozmnażających się dzieworodnie i obupłciowo, wykazuje wiele odmian, wyst. u mszyc i galasówek; u mszyc następuje składanie jaj zimowych, z których na wiosnę rozwijają się samice dzieworodne, z jaj letnich rozwijają się samice i samce, które kopulują, a następnie składane są jaja zimowe,
- geograficzna - u danego gatunku występują populacje rozmnażające się biseksualnie i partenogenetycznie, wyst. u prostoskrzydłych, muchówek, chrząszczy i błonkówek,

PEDOGENEZA - odmiana partenogenezy - występuje w cyklach życiowych larw zdolnych do rozmnażania dzieworodnego (u niektórych muchówek i chrząszczy), np. u muchówek Miastor larwy produkują jaja, które rozwijają się w ich wnętrzu dzieworodnie i odżywiają się ich tkankami, a po zginięciu matek próchnicą,

Jaja owadów są centrolecytalne i polilecytalne.

ROZWÓJ
Rozwój pozazarodkowy owadów określa się jako larwalny - jest u większości epimorficzny (z pełną liczbą segmentów) ale następuje głęboka przebudowa narządów. Stadia larwalne oddzielone są linieniami.

ROZWÓJ BEZ PRZEOBRAŻENIA (wprost, ametabolia, metamorfoza) - larwy po wykluciu są podobne do postaci dojrzałych , różnią się jedynie wielkością, niepełnym wykształceniem szczecin zmysłowych, części dróg rodnych i czasem niepełną liczbą segmentów odwłoka;

ROZWÓJ Z PRZEOBRAŻENIEM (pośredni, metabolia, metamorfoza) - charakteryzuje owady skrzydlate, także pchły i wszy; larwy rozwijają się zawsze epimorficznie, ale występuje przebudowa organizmu i często zmiana trybu życia
- przeobrażenie niezupełne (hemimetabolia) - wyległe larwy są podobne do postaci dojrzałych, ale różnią się szczegółami w budowie narządów, mogą też mieć struktury tylko im właściwe (larwalne, przejściowe); wyróżnia się 3 sposoby hemimetabolii:
1) larwa wylęgła różni się od postaci dojrzałej wielkością i niedojrzałością płciową (wszy, pluskwiaki bezskrzydłe),
2) larwy wylęgłe niewiele różnią się od postaci dojrzałych, ale nie mają skrzydeł (prostoskrzydłe, karaczany, modliszki, skorki),
3) larwy wylęgłe są podobne do dojrzałych, nie mają skrzydeł, ale posiadają narządy przejściowe - skrzelotchawki, specyficznie wykształcone narządy gębowe (np.maska larw ważek),
nimfa - ostatnie stadium larwalne z zawiązkami skrzydeł (w przeobrażeniu niezupełnym),
pronimfa - przypomina nimfę, ale zawiązki skrzydeł są słabiej rozwinięte,
larwa ważki - bieżna, czułki krótkie, duże oczy złożone, warga dolna w postaci aparatu chwytnego, tzw. maska (nie wyst. u postaci dojrzałych), 3 pary odnóży krocznych, zawiązki obu par skrzydeł, odwłok - 11 segmentów, 12 zredukowany (paraprokt + epiprokt);;
- przeobrażenie zupełne (holometabolia) - larwy wylęgłe są różne od postaci dojrzałych, głowa wyraźnie wyodrębniona, tułów od odwłoka słabo odgraniczone;

LARWA KAMPODEIDALNA - np. pływaka - bardzo ruchliwa, drapieżna, ciało wydłużone, spłaszczone grzbietowo - brzusznie, segmentacja heteronomiczna, puszka głowowa szeroka z czułkami, oczy pojedyncze, zgrupowane w liczbie 6, aparat gębowy gryzący, tułów - 3 segmenty i 3 pary odnóży krocznych, na końcu ciała para owłosionych przysadek odwłokowych, (wyst. u chrząszczy, siatkoskrzydłych i chruściaków);

GĄSIENICA (larwa polipodalna) - segmenty homonimiczne, (czasem pokryte włoskami), ciało miękkie, wydłużone, z puszką głowową, czułki zredukowane, oczy proste, aparat gębowy gryzący, na przedtułowiu para przetchlinek, odnóża tułowiowe krótkie, odwłok - 10 segmentów (i 8 par przetchlinek), zawierający odnóża posuwki; (wyst. u motyli)

PĘDRAK (larwa oligopodialna) - ciało wydłużone, schitynizowana puszka głowowa z krótkimi czułkami, oczu brak, aparat gębowy gryzący, tułów - 3 segmenty (i 3 pary odnóży krocznych), odwłok - 10 segmentów (i 8 przetchlinek), pofałdowany, żyje w glebie, (wyst. u żukowatych);

CZERW (larwa apodialna) - segmentacja homonimiczna, brak nóg, głowa silnie zredukowana (pseudocephalon), jest pasożytem ssaków, (wyst. u muchówek krótkoczułkowych);

POCZWARKA - nieruchliwa, nie pobiera pokarmu:
- poczwarka wolna - wszystkie przysadki ciała (czułki, aparat gębowy odnóża) wyrastają swobodnie poza obręb ciała, przytwierdzone do niego jedynie podstawami, (chrząszcze, błonkówki); u muchówek otoczona ostatnią wylinką (kokon rzekomy - puparium, nadający jej beczułkową postać),
- poczwarka zamknięta - ma rozwinięte wszystkie przysadki ciała i na całej długości wtórnie przymocowane do ciała, (np.u motyli).
- bobówka

Przeobrażenie wielokrotne (hipermetabolia, kipermetamorfoza) - odmiana przeobrażenia zupełnego - w rozwoju pozazarodkowym występują na przemian stadia ruchome i stadia nieruchome.