Podstawowe pojęcia z ekologii

Ekosystem to jedno z podstawowych pojęć w ekologii. Ekosystem stanowi funkcjonalną całość, w której zachodzi wymiana materii między biocenozą i biotopem. Ekosystem stanowi największą jednostkę funkcjonalną biosfery. Staw, las, pole, ocean, (producenci, konsumenci, reducenci)

Podstawowy podział ekosystemów:
- lądowe
- wodne
- sztuczne
- naturalne

Biocenoza - naturalny zespół populacji organizmów żywych danego środowiska (biotopu), należących do różnych gatunków, ale powiązanych ze sobą różnorodnymi czynnikami Biocenoza wraz ze środowiskiem fizycznym to ekosystem. Biocenozy można podzielić na naturalne (sawanna, las, jezioro) i sztuczne (park, ogród).

Biotop - układ nieożywionych elementów środowiska, podłoże, woda, powietrze (środowisko zewnętrzne)
Sukcesja ekologiczna - jedna z najważniejszych form zmienności biocenoz w czasie. W odróżnieniu od cyklicznych fluktuacji sukcesja ekologiczna jest procesem kierunkowym.

Klimaks to końcowe, stabilne stadium rozwoju roślinności i gleby, osiągające równowagę produkcji, dekompozycji i liczby gatunków, zdolne do regeneracji po zaburzeniu.

Produkcja pierwotna - to ilość materii wytworzonej przez producentów, tzw. produkcja roślin zielonych rozumiana jako szybkość gromadzenia energii promieniowania słonecznego w materii organicznej, z której zbudowane jest ciało tych roślin.

Produkcja wtórna to w ekologii pewien obszar piramidy troficznej mówiący o materii wytworzonej przez konsumentów - czyli np. produkcji pochodzącej od zwierząt. Produkcja wtórna określa szybkość kumulowania się energii w organizmach cudzożywnych.

Populacja biologiczna - zespół organizmów jednego gatunku żyjących równocześnie w określonym środowisku i wzajemnie na siebie wpływających, zdolnych do wydawania płodnego potomstwa.

Cechy populacji:
- rozmieszczenie (sposób występowania osobników na określonym terenie),
- liczebność (liczba osobników danej populacji),
- zagęszczenie (liczba osobników populacji przypadająca na jednostkę terenu) ,
- rozrodczość (zdolność populacji do wydawania na świat potomstwa),
- śmiertelność (wymieranie osobników w czasie danej populacji.) ,
- struktura wiekowa (Określa ona zróżnicowanie wiekowe osobników danej Populacji.)

Krzywa populacji - wykres pokazujący zmiany w liczebności danej populacji, od jej powstania, do stabilizacji lub wymarcia.

Krzywa przeżywania - opisu śmiertelności rzeczywistej

Producenci - produkują,
konsumenci - jedzą producentów,
reducenci - rozkładają resztki.

Migracja - wędrówka ludności mająca na celu zmianę miejsca pobytu.

Tolerancja ekologiczna - zdolność przystosowania organizmów do zmian fizyczno - chemicznych czynników środowiska ( min, optimum, max )

Stenobionty - gatunki o wąskim zakresie tolerancji ekologicznej dla danego czynnika.

Eurybionty - organizmy cechujące się szeroką tolerancją wobec czynników środowiskowych.

Bioindykator - gatunek lub inny takson o wąskim zakresie tolerancji (stenobiont) względem niewielkiej liczby czynników ograniczających.

Endemit - gatunek endemiczny unikalny dla danego miejsca albo regionu, występujący na ograniczonym obszarze.

MONOFAGI - zwierzęta żywiące się tylko jednym rodzajem pokarmu roślinnego lub zwierzęcego, np. wszy, mrówkojady,

POLIFAGI. zwierzęta odżywiające się różnymi rodzajami pokarmów; p. mogą odznaczać się zupełnym brakiem specjalizacji w wyborze pokarmu - dziki, małpy,

Mutualizm - jedna z interakcji protekcjonistycznych między populacjami, charakteryzująca się obopólnymi korzyściami (symbioza) o takim stopniu, który praktycznie wzajemnie uzależnienia istnienie obu populacji. - storczyk, grzyby

Komensalizm - Typ zależności między dwoma lub więcej gatunkami, przy czym jeden z gatunków czerpie z tej zależności wyraźne korzyści, nie szkodząc pozostałym (np. rekin ; lew i hiena).

Protokooperacja - oddziaływanie międzygatunkowe w przyrodzie, polegające na współpracy dwóch populacji odnoszących wzajemne korzyści, lecz mogących żyć także samodzielnie.

Drapieżnictwo - metoda pobierania pokarmu polegająca na zjadaniu innych osobników. W potocznym znaczeniu drapieżnikami są jedynie mięsożercy.

Pasożytnictwo to forma współżycia dwóch organizmów, w której jeden czerpie korzyści ze współżycia, a drugi ponosi z tego tytułu szkody.

W przypadku populacji różnych gatunków mówi się o konkurencji międzygatunkowej. redukuje szybkość wzrostu populacji proporcjonalnie do częstości spotkań osobników różnych gatunków. Może doprowadzić do tego, że jedna populacja zastąpi drugą albo zmusi ją do zajęcia innej niszy ekologicznej.

Neutralizm - jeden gatunek nie wpływa w żaden sposób na drugi inny. W zasadzie neutralizm jest brakiem oddziaływań między gatunkami. Przykładem może być bocian i sikorka.

Amensalizm - obecność i czynności życiowe jednego gatunku wpływają niekorzystnie na dugi gatunek.

Freony - Uważa się, że ich emisja do środowiska jest jedną z głównych przyczyn zanikania warstwy ozonowej w atmosferze ziemskiej.

Eutrofizacja - proces wzbogacania zbiorników wodnych w substancje pokarmowe głównie w związki azotu i fosforu.

Erozja - niszczenie.

Gatunek chroniony to gatunek rośliny, grzyba lub zwierzęcia objęty prawną opieką państwa (ochroną gatunkową). Za jego niszczenie, zrywanie, wykopywanie, zabijanie i tym podobne działania szkodliwe dla jego przedstawicieli przewiduje się określone kary.

Rezerwaty biosfery - jest to wyznaczony obszar chroniony zawierający cenne zasoby przyrodnicze. Rezerwaty biosfery na świecie powstały w ramach programu UNESCO

"Park krajobrazowy obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe, w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju.

Obszar chronionego krajobrazu jest formą ochrony przyrody. Obszary takie zajmują rozleglejsze tereny niż parki krajobrazowe i obejmują pełne jednostki środowiska naturalnego

Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,

Czerwona księga : całkowicie wymarłe, wymarłe w stanie dzikim, krytycznie zagrożone, zagrożone, narażone, podwyższonego ryzyka, niższego ryzyka, DD, NE,

Rezerwaty obejmują naturalne lub mało zniekształcone ekosystemy, biocenozy i zbiorowiska roślinne, lub też poświęcone są ochronie rzadkich składników szaty roślinnej

1. Słowiński Park Narodowy - mewa
2. Woliński Park Narodowy - bielik
3. Park Narodowy Bory Tucholskie - głuszec
4. Drawieński Park Narodowy - wydra
5. Park Narodowy Ujście Warty - gęś zbożowa
6. Wielkopolski Park Narodowy - sowa
7. Karkonoski Park Narodowy - chojnik
8. Park Narodowy Gór Stołowych - szczeliniec
9. Ojcowski Park Narodowy - nietoperz
10. Babiogórski Park Narodowy - okrzyn jeleni
11. Gorczański Park Narodowy - salamandra plamista
12. Tatrzański Park Narodowy - kozica
13. Pieniński Park Narodowy - trzy korony
14. Magurski Park Narodowy - orlik krzykliwy
15. Bieszczadzki Park Narodowy - ryś
16. Roztoczański Park Narodowy - komik polski
17. Świętokrzyski Park Narodowy - jeleń
18. Poleski Park Narodowy - żuraw
19. Kampinoski Park Narodowy - łoś
20. Białowieski Park Narodowy - żubr
21. Narwiański Park Narodowy - błotniak stawowy
22. Biebrzański Park Narodowy - batalion
23. Wigierski Park Narodowy - bóbr