Życie i twórczość Denisa Diderota.

Denis Diderot (1713 – 1784) to jeden z najbardziej wyróżniających się francuski encyklopedysta. Kształcił się wśród Jezuitów. Odmawiając pracy w wyuczonym zawodzie sprzeciwił się woli ojca, co spowodowało konflikt, który w rezultacie doprowadził do tego, iż Diderot przeniósł się do Paryża. Tam powoli stawał się rozpoznawalny pośród kręgów inteligenckich. Jego pierwszą samodzielna publikacją był Essai sur le merite et la vertu (1745). Jako jeden z twórców Słownika Medycyny (Dictionnaire de medicine, 1746) zdobył spore doświadczenie w encyklopedyckim systemie. Jego dzieło z 1746 roku – Pensees philosophiques, w którym otwarcie zaatakował zarówno ateizm jak i otrzymywanie chrześcijaństwa, zostało spalone z polecenia parlamentu paryskiego.

W kręgach oświecenia jego nazwisko stawało się coraz bardziej popularne głównie za sprawą Lettre sur les aveugles (1749), w którym poparł filozofię Locke’go. Atakował konwencjonalną moralność jego epoki, za co został wtrącony do więzienia, w którym spędził 3 miesiące. Został jednak zwolniony za sprawą wstawiennictwa przyjaciela Voltaire’a – Chatelet’a. Czerpał drobne dochody z Encyklopedii (wpisana przez papieża na index ksiąg zakazanych). Apel Grimma spowodował jednak, że rosyjska caryca – Katarzyna odkupiła jego bibliotekę zezwalając mu jednocześnie na dożywotnie korzystanie z zasobów księgozbioru. Jednocześnie zapewniła mu drobna płacę, którą miał zapewnioną przez 50 lat. W 1773 na prośbę Katarzyny, wraz z Grimmem przyjechał do Petersburga, by móc porozmawiać z carycą osobiście. Po powrocie mieszkał w domu, który ufundowała mu caryca do końca swoich dni. Według Grimma, napisał 2/3 Historii Filozofii Raynal’a i parę stron innych znanych dzieł pierwotnie nie przypisywanych mu. Jego literacki dorobek obejmuje wiele gatunków literackich – poprzez dramaty i komedie, po dzieła typowo publicystyczne.

Mówi się o nim, że nie tylko doskonale władał piórem, ale także znakomicie przemawiał. Jego poglądy zmieniały się diametralnie – od teizmu, poprzez deizm, materializm, aż po sensualizm a nawet ateizm.

Sainte-Beuve powiedział o nim, że jest „pierwszymwspaniałym pisarzem, który w pełni należał do współczesnego demokratycznego społeczeństwa”. Jego ataki na system polityczny Francji z pewnością przyczyniły się w pewnym stopniu do wybuchu rewolucji.