Autonomia Galicji ("Bardach" s.384- 389)

opr. Tomasz Gdaniec i Kamil Łukasiewicz

Temat: 26. Autonomia Galicji ("Bardach" s.384- 389)

Galicja, a właściwie Galicja i Lodomeria weszły w skład Cesarstwa Austryjackiego po I i III rozbiorze Polski. Na wsi galicyjskiej przez bardzo długi czas utrzymywały się stosunki o cechach patrymonialno - absolutystycznych. Charakterystyczny, ułorzony w formie pytań i odpowiedzi, Katechizm dla poddanychgalicyjskich [1833], pouczał w jakiszerokim zasięgu utrwalona była powinność osobista i gruntowa chłopów od ziemian. Stało się to również przyczyną "rabacji" [1846r.]
1. Ustrój do wiosny Ludów
Opierał się na systemie stanowymy z rzadko zwoływanym sejmem postulatowym [reprezentował interesy ziemiaństwa]. Mógł on jedynie przdkładać monarsze proźby [postulaty]. Gubernatorzy Galicji i Lodomerii urzędujący we Lwowie aż do 1848 r. byli wyłacznie Austryjakami i nie wiele liczyli się z potrzebami kraju.
2. Pierwsza fala reform
Działania kół liberalnych i demokratycznych do 1848r. nie wyszły poza uformowanie gwardii narodowej i wysłanie petycji z postulatami do cesarza Ferdynanda I. Jednakże Wiosna Ludów przyniosła pewne, choć krótkotrwałe zmiany [np.uznanie nikórych wolności osbistych przez Franciszka Józefa - zniesione w 1851r.], a także ożywienie polityczne. Umożliwiło to nawiązanie kontaktu pomiedzy elitami Galicji, a politykami innych krain monarchii naddunajskiej. Przyniosły też definitywną likwidacje stosunków poddańczych chłopów i ich uwałaszczenie. Z powodu swej słabości ekonomicznej wieś nadal była powiązana z dworem ziemiańskim. Po mimo,a może dzięki przysłowiowej "nędzy Galicyjskiej" oraz wzrostowi samowiedzy społecznej i narodowej - obok innych ruchów politycznych powstał - chłopski ruch ludowy.
3. Zabiegi o autonomię i lojalizm
Lata sześćdziesiąte XIX w. są okresm ścierania się teorii centralistycznej i federalistycznej. Autonomiczna Galicja dążyła do utworzenia trialistycznej monarchii austro - węgiersko - galicyjskiej. Przyczyn tego można upatrywać w kryzysie monarchii Habsburgów i powstaniu dualistyczny Austro -Węgier, co pozwoliło polskim politykom na walkę o autonomie, którą uzyskano w 1861, a w 1867 nadano Statut Krajowy określający jej ustrój. Polskie ziemiaństwo popierało cesarza Józefa widząc w nim gwaranta swoich interesów, a także interesów narodowych." Przy tobie najjaśniejszy Panie stoimy i stać chcemy". Po upadku triaistycznej teorii upomniano się o:
najdalej idącą autonomie
mozliwość o samodecydowaniu o sposobie wyborów do Rady Państwa
4. instytucje autonomiczne
a.) Sejm Krajowy
Został utworzony w 1860 r. składał się ze 161 członków, w czym 12 zasiadało w nim z urzędu: 3 arcybiskupów, 5 biskupów katolickich, prezes Akademi Nauk w Krakowie, rektorzy uniwersytetów we Lwowie i Krakowie, rektor Politechniki Lwowskiej. Wybierani posłowie byli według teorii kurialnej. Były cztery kurie: Wielkiej własności ziemskiej(44), izb przemysłowo-handlowych(3), miast większych(31), miast i gminn wiejskich(74). Ludnośc nie posiadająca własności, wyższych dochodów lub okreslonego wykształcenia nie posiadała praw wyborczych. Do funkcji Semu Krajowego należało:
- budowa dróg
- uchwalanie budżetu krajowego
- kontrola nad leśnictwem i rolnictwem
- zarządzenia w sprawie "dobrobytu lub potrzeb kraju"
- kontrola administracji rządowej i samorządowej
Wszystkie ustawy krajowe wymagały sankcji cesarskiej.
b.) Wydział krajowy
Dzielił kometencje z Sejmem Krajowym, wybierany na 6 lat.Marszałka sejmu mianował cesarz. Był to wydział przygotowawczy i i wykonawczy sejmu. W imieniu sejmu kontrolował samorząd terytorialny. Zarządzał finansami, kulturą, gospodarką, budownictwem, opieką społeczną. Należało do niego reprezentowanie kraju wobec rządu, gdy namiestnik był reprezentantem cesarza wobec kraju.
c.) Rada Szkolna Krajowa
Na jej czele stał namiestnik, zastępowany przez viceprezydenta rady, którym zazwyczaj był profesor uniwersytetu. W skład rady wchodzili dwaj przedstawiciele nauki, dwaj pedagodzy, pięciu duchownych różnych wyznań, reprezentanci Wydziału Krajowego i rad miejskich Lwowa i Krakowa. Rada kierowała całością oświaty poza szkolnictwem uniwersyteckim podległum bezpośrednio Ministerstwu Oświaty w Wiedniu. Kontrola nad Radą Szkolna Krajową leżała w kompetencji Sejmu Krajowego.
d.) Minister d/s Galicji
Przez ich ręce miały przechodzić wszystkie akty dotyczące Galicji, ale niestety ze względu na brak wpływów i autorytetu nie spełniał swojej roli.Chociaż przyczynili się oni do utworzenia Akademii Umiejętności w Krakowie i wprowadzenia polskiego jako języka wykładowego na uUniwersytecie Lwowskim
5. Autonomia i prawa wolnościowe w życiu Galicji
Swoboda narodowa służyła głównie tym aspektom życia, kóre były ważne dla ogółu, sprzyjając wzrostowi świadomości narodowej i społecznej samowiedzy mas. Istotną rolę w procesie repolonizacji odegrały uniwersytety w Krakowie i Lwowie, a także Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Istotne były prawa wolnościowe zapewnianie w Galicji wraz z rozwojem austryjackiego konstytucjonalizmu. W autonomii był zapewniony szeroki zakres rozowoju życia narodowego, językiem w szkołach był polski, używany także w urzędach.