Romantyzm

Romantyzm to zarówno nazwa epoki historycznoliterackiej czy kulturowej, jak i prądu (formacji) charakteryzującego się określonymi cechami stylistycznymi oraz ideowymi. Można więc umieścić go na mapie historii kultury – w Polsce w latach 1822-1863, a w Europie pomiędzy latami 90. XVIII w. a 40. XIX w. Można również wskazywać na nawiązania do romantyzmu pojawiające się w obrębie innych epok, np. Młodej Polski (tzw. neoromantyzm).

Historyk literatury zajmujący się tą epoką zmuszony jest obecnie do gruntownego przemyślenia i zreinterpretowania posiadanych metod i wiedzy. Liczne – zwłaszcza w kulturze polskiej – stereotypy przesłoniły prawdę o głębi i złożoności epoki. Ponadto od dawna trwa spór o nazwę oraz rozumienie romantyzmu, który nie da się jednoznacznie określić i zaklasyfikować.

Zaznaczyć tu trzeba, że formacja ta stanowiła – i chyba nadal stanowi – w polskiej kulturze swego rodzaju konieczny punkt odniesienia dla propozycji artystycznych i ideowych kolejnych pokoleń. Fakt ten należy wiązać z tym, że romantyzm stworzył wzorce nowożytnego poczucia tożsamości Polaków. Również i to utrudnia mówienie o nim – wypada przecież niejednokrotnie sięgać do sfery narodowego sacrum, podejmować kwestie wykraczające poza terytorium literatury.

Propozycje formułowane obecnie przez znawców romantyzmu zmierzają w dwóch uzupełniających się kierunkach. Po pierwsze, zwraca się uwagę na związki romantyzmu polskiego z romantyzmem europejskim, odsłaniając zarówno obce wpływy oraz inspiracje, jak i swoistość naszej literatury.

Po drugie, punkt ciężkości zainteresowań przeniesiony zostaje z problematyki narodowej i patriotycznej na problematykę związaną z romantycznymi koncepcjami człowieka, z charakterystyczną dla epoki filozofią egzystencji. Jednocześnie ciągle jednak aktualne pozostają tradycyjne pytania stawiane romantyzmowi – pytania o kwestie historyczne. Okazuje się bowiem, że romantyczna koncepcja człowieka (zwłaszcza w romantyzmie polskim) kształtowała się w refleksji na temat relacji człowiek – historia, człowiek – naród.

Wydawnictwo Park