Omówienie następstw Unii Lubelskiej

Od czasu układu w Krewie (1385 r.) Polska i Litwa połączone były osobą wspólnego władcy wywodzącego się z rodu Jagiellonów. Nie zawsze jednak interesy polityczne obu państw stworzyłyby szansę przełamania dominacji litewskich magnatów. Na północy powstał w tym czasie nowy konflikt terytorialny. Gotard Kettler w Inflantach utworzył świeckie księstwo protestanckie (luterańskie). Powstało ono z dawnych ziem Zakonu Kawalerów Mieczowych, którzy byli członkami zakonu krzyżackiego. Idąc za przykładem Albrechta Hohenzollerna, oddał księstwo w roku 1561 pod opiekę Polski i Litwy. Nowe wspólne lenno, Kurlandia i Semigalia (tak nazwano księstwo Kettlera), oraz wcielone Rzeczpospolitej Inflanty wymagały obrony przed zakusami sąsiadów-Szwecji i Wielkiego Księstwa Moskiewskiego.

W zabiegach o unie szlachta polska znalazła sojusznika w rycerstwie Wielkiego Księcia Litewskiego. Dążyło ono bowiem do uzyskania tych samych uprawnień, którymi cieszył się stan szlachecki w Koronie. Przeciwko realnej unii z Polską opowiadali się natomiast magnaci litewscy, którzy bali się utraty swojej pozycji, dającej im możliwość decydowania o sprawach Litwy.

Problem unii polsko-litewskiej przesadzony został ostatecznie na sejmie w Lublinie, który trwał od stycznia do lipca 1569 r. W trzecim miesiącu obrad doszło do próby ich zerwania przez panów litewskich. Opuścili oni potajemnie miasto, licząc na to, że posłowie podążą za nimi. Stało sie jednak inaczej. Pozostali w Lublinie posłowie i senatorowie koronni i litewscy poparli wcielenie przez Zygmunta Augusta południowo-zachodnich terytoriów państwa litewskiego, tj. części Podlasia, Wołynia, Podola, a wkrótce potem również Kijowszczyzny - do Korony Polskiej. Tym samym Wielkiego Księstwo Litewskie zostało pozbawione ponad połowy swojego terytorium.

Pod naciskiem tych wydarzeń oraz żądań zjazdów szlachty litewskiej magnaci powrócili do Lublina. Akty unijne zostały wystawione przez sejm koronny i litewski 1 lipca, natomiast przez króla Zygmunta Augusta – 4 lipca 1569 r. Zdecydowały one o połączeniu suwerennych państw i narodów w jeden organizm polityczny, który szlachta nazywała Rzecząpospolitą Obojga Narodów. Głównymi elementami jedności Rzeczypospolitej były: wspólny monarcha (po śmierci Zygmunta miała nastąpić wspólna elekcja jego następcy), wspólny sejm, wspólne przywileje.

W czerwcu 1569 roku zwołano do Lublina sejm walny, na który przybyli posłowie z Polski i z Litwy. Uchwalono wspólnie, że „Korona Polska i Wielkie Księstwo Litewskie jest to jedno nierozdzielone i nieróżne ciało, a także nieróżna, ale wspólna Rzeczpospolita, która się z dwu państw i narodów w jeden lud zrosła i spoiła”.Powstała więc jedna Rzeczpospolita Obojga Narodów. Zachowano jednak odrębny skarb, wojsko, i urzędy. Granic strzegły armie koronna i litewska. Ustanowiono wspólny sejm i zobowiązano się do prowadzenia wspólnej polityki zagranicznej. Odtąd izba poselska składała się ze 120 posłów z Korony i 48 z Litwy. W senacie – oprócz biskupów, wojewodów, kasztelanów i ministrów polskich- zasiedli dostojnicy litewscy. Wspólne przywileje, połączyły szlachtę obu państw w jeden naród szlachecki.

Unia Lubelska stała się jednym z najważniejszych wydarzeń kształtujących losy Polaków i Litwinów. Następstwa tego trwającego przeszło 200 lat związku widoczne są do dziś. Z punktu widzenia przemian ustrojowych państwa, które miały nastąpić w najbliższych dziesięcioleciach, najistotniejsze okazało się wcielenie Wołynia, Podola, i Ukrainy do Korony. Spowodowało to bowiem szybką odbudowę osłabionej przez egzekucję dóbr w połowie XVI w. potęgi możnowładców koronnych.

Dzięki koligacjom rodzinnym i politycznym z magnaterią województw ukrainnych oraz nadaniom ziemi w przyłączonych prowincjach, tzw. nowa magnateria (rody, które wybiły się po przeprowadzeniu egzekucji dóbr) uzyskała w XVII w. dominującą pozycje w państwie.
Skutki unii.

Od XV w. Polskę i Litwę łączyła niemal przez cały czas aż do sejmie w Lublinie unia personalna (jest to połączenie dwóch lub więcej państw poprzez osobę wspólnego monarchy przy jednoczesnym zachowaniu odrębnych władz). Nowy rodzaj unii między Polską a Wielkim Księstwem Litewskim, tzw. unię realną (unia realna-związek dwóch lub więcej państw, których sprawy zagraniczn, wojskowe i finansowe prowadzone są wspólnie) zapoczątkował zjazd w Lublinie. Odtąd dwa odrębne państwa tworzyły ścisły związek. Zajmując powierzchnie 800 tys. km² liczyły ponad 7 mln mieszkańców mówiących różnymi językami i wyznających różne religie. Obok siebie żyli Polacy, Rusini, Litwini, Niemcy, Ormianie, Tatarzy i Żydzi. Tolerancja i poszanowanie odmiennych obyczajów stały się warunkiem niezbędnym dla utrzymania spokoju w państwie. Szlachta zaczęła emigrować na wschód w poszukiwaniu majątków na urodzajnych, a słabo zasiedlonych ziemiach. Powoli rosło znaczenie polskiego języka i polskich obyczajów przejmowanych na Litwie i Ukrainie. Podobnie mówili i ubierali się szlachcice spod Torunia w Prusach Królewskich, Inowrocławia na Kujawach oraz Grodna na Litwie