Rewolucja Angielska

Rewolucja angielska w XVII w. była pierwszą rewolucją burżuazyjną w Europie. Aby mówić jednak o jej przyczynach należy cofnąć się do XVI w. i przedstawić kilka najuważniejszych postaci decydujących o późniejszym przebiegu wydarzeń. A na pewno osoba taką była Elżbieta I, córka króla Henryka VIII, znanego głównie ze swych perypetii z licznymi żonami, założyciela anglikańskiego kościoła. Po śmierci Henryka królem został jego syn, Edward, chorowity, słabego zdrowia – rządził 6 lat, następnie królową została Maria, (o przydomku Bloody Mary, czyli Krwawa Mary, szafowała wyrokami śmierci, była zagorzałą katoliczką) która oskarżyła swoją siostrę Elżbietę o próbę wzniecenie protestanckiej rebelii, została skazana na śmierć, uwięziona w Tower, ale cudem uniknęła wykonania wyroku.

W związku z tym, że Maria nie doczekała się potomka, królową w 1558 roku, została Elżbieta. Umiarkowana protestantka, utrzymywała dobre stosunki z Francją i Hiszpanią. Wtedy na horyzoncie pojawiła się Maria Stuart, która ze względu na koligacje rodzinne, w wypadku bezpotomnej śmierci Elżbiety wstąpiłaby (ona lub jej potomek) na angielski tron. Była to postać niezwykle barwna. Katoliczka, stojąca w tym względzie w opozycji do Elżbiety, była narażona na ataki protestantów. W 1568 kiedy wybuchło powstanie protestanckie, Maria Stuart poprosiła o pomoc Elżbietę. Zamiast tego została uwięziona na 20 długich lat, aż w końcu, w 1587 roku ścięta. Ciekawostką jest że kat musiał trzykrotnie uderzyć toporem, żeby w końcu oddzielić głową od ciała, a po pierwszym uderzeniu Maria Stuart jeszcze żyła.

Jednak przez czas jej uwięzienia jej syn został wychowany w wierze protestanckiej i osadzony na tronie szkockim jako Jakub VI. W tym momencie był również dziedzicem angielskiego tronu, gdyż Elżbieta cały czas nie miała potomstwa. Miała za to inny, poważny problem na głowie. Mianowicie – bardzo zaostrzyły się stosunki angielsko-hiszpańskie, między innymi ze względu na łupieżcze wypady legendarnego, nieoficjalnie popieranego przez królową Francise’a Drake’a. Ścięcie Marii Stuart było kroplą która przechyliła szalę, i ultrakatolicki król Filip postanowił zaatakować. W czerwcu 1588 roku wysłał ogromną flotę (ok. 130 okrętów) zwaną Wielką lub Niezwyciężoną Armadą. Jej wielki, potężne okręty nie były przygotowane do walki z małymi i zwrotnymi angielskimi statkami i poniosły spektakularną klęskę. Było to właściwie ostatnie tak dramatyczne wydarzenie życia Elżbiety, zaczęła prowadzić życie dworskie, miała swoich faworytów. Zmarła 24 marca 1603 r. w wieku 69 lat, bezpotomnie.

Na przejęcie tronu czekał już Jakub VI, syn Marii Stuart. Bardzo ciekawa postać której warto się choć chwilę bliżej przyjrzeć. Nazywany najmądrzejszym głupcem świata – wszechstronnie wykształcony ulegał wszelkim przesądom. Nie przywiązywał uwagi do stroju, chodził ubrany niezwykle niechlujnie, nie przestrzegał właściwie żadnych norm zachowania dworskiego, lubił też porządnie wypić. Kiedy Elżbieta Umarła został królem Anglii, Jakubem I. A jak wyglądała ogólna sytuacja Anglii? Przede wszystkim już w XVI w. nastąpił wzrost znaczenia tzw. Nowej szlachty, zajmującej się hodowlą owiec, handlem i produkcją przemysłową. W szeregi szlachty zaczęli przechodzić także mieszczanie, czyli wzbogacona burżuazja. Natomiast Jakub starał się budować zręby monarchii absolutnej. Nakładał lub podwyższał podatki bez zgody parlamentu (zresztą politykę taką kontynuował jego syn, król Karol I). Nietrudno domyślić się, że w takiej sytuacji dochodziło do konfliktu na linii monarcha a parlament (szlachta). W końcu parlament wystosował dokument, zwany petycją o prawa, w którym apelował do króla (wtedy już Karola I) o usunięcie różnych, popełnianych przez niego nadużyć. Tak rozeźliło to Karola, że postanowił rozwiązać parlament. Nastał okres, przez niektórych zwany nawet tyranią, podczas którego Karol podwyższał podatki, i, jak tylko mógł, starał się wszelkimi środkami tłumić opozycję. Nikt nie miał środków, żeby mu się sprzeciwić. Do tego doszedł konflikt religijny, nasilony zwłaszcza w Szkocji, którego przyczyn należy się doszukiwać jeszcze w decyzjach Jakuba I, który jako głowa kościoła anglikańskiego, narzucał bez konsultacji z nikim swoje zalecenie dotyczące m.in. obrzędów liturgicznych. Podobnie postępował Karol. Na tyle uraziło to szkocką dumę, że w 1638 roku powstał tzw. Komitet Rewolucyjny, wybuchło powstanie, powołano anty-angielską zbrojną ligę. Pierwsze otwarte zbrojne wystąpienie miało miejsce w sierpniu 1640 roku. W ten sposób szkocka wojna religijna splotła się z długotrwałą walką konstytucyjną między parlamentem a królem. Podsumowując, przyczynami ciągu wydarzeń, nazwanego później rewolucją angielską, były
- konflikt między parlamentem a królami z dynastii Stuartów: Jakubem I i Karolem I, którzy dążyli do budowy monarchii absolutnej.
- konflikt religijny (anglikanie – purytanie)
- aspiracje burżuazji i nowej szlachty do likwidacji przeżytków feudalizmu, takich jak cechy i feudalna własność ziemi

Po rozpoczęciu działań wojennych przez Szkotów, król musiał w końcu zwołać
parlament, aby błagać o pieniądze na dalszą walkę. W tym momencie parlament mógł poniekąd triumfować. Przywoływano cytaty z Wielkiej Karty Swobód czy przewinienia króla. Ostatecznie nie poparto króla, więc król szybko rozwiązał ten parlament (nazwano go potem krótkim). Jeszcze tego samego roku zwołano drugi parlament (nazwany potem długim, gdyż działał aż 13 lat). W 1642 roku rozpoczął się zbrojny spór Karola z parlamentem. Parlament walczył w dużym stopniu o zmniejszenie podatków, natomiast błędny jest, dosyć częsty pogląd, że walczył o tolerancję religijną. Zarówno jedna jak i druga strona walczyła o triumf własnej religii, a nie o tolerancję w tym względzie. Króla popierali "kawalerowie", czyli szlachta, wielcy właściciele ziemscy i osoby związane z dworem. Po stronie parlamentu stanęli purytanie. Z początku przewagę miało stronnictwo królewskie, z czasem siły się wyrównały. Król miał przewagę zwłaszcza na terenach wiejskich, parlament – w miastach. Obie strony posuwały się do barbarzyńskich praktyk, takich jak zabijanie jeńców, czy niczemu nie winnych chłopów lub mieszczan. Wśród przywódców wojsk parlamentarnych czołową pozycję stopniowo zdobywał Oliver Cromwell, zarówno w sprawach politycznych, jak i wojskowych. Decydujące bitwy miały miejsce pod Maraton Moor (1644 r.), i, najważniejsza – pod Naseby (1645 r.). Ostatecznie król poddał się w 1646 roku. Gdy tempo walk spadało, radykalizowały się poglądy parlamentarzystów. Próbowali jeszcze zmusić króla do bardzo dla niego niekorzystnej ugody, jednak bezskutecznie. Cromwell podjął decyzję więc o jego egzekucji, której dokonano 31 stycznia 1649 roku.

Cały czas obradował tzw. Długi Parlament (uchwalił m.in. prawo do rejestracji ustaw) , w którym pełną władzę chciał zdobyć Cromwell, kiedy jednak mu się to nie udało postanowił powołać parlament kadłubowy, w dużo mniejszym składzie, ze starannie wyselekcjonowanymi jego zwolennikami. Ostatecznie panował jako lord protektor za pośrednictwem dowódców jedenastu okręgów wojskowych. Anglia stała się republiką i zniesiono Izbę Lordów. Cromwell wyprawił się do Irlandii i Szkocji. W wyniku tych wypraw obdarował żołnierzy i oficerów ziemią irlandzką, przez co zyskał poparcie armii oraz zmusił do unii politycznej i gospodarczej Szkocję. W interesie nowej szlachty i kupców wydał Akty Nawigacyjne, które zabraniały cudzoziemcom handlu z koloniami angielskimi i dostaw towarów do Anglii. Działania te były wymierzone przede wszystkim w Holandię, co doprowadziło do wojny angielsko-holenderskiej, zakończonej zwycięstwem wyspiarzy. Po śmierci O. Cromwella władzę objął jego syn, jednak nie na długo. W 1659 roku został wybrany nowy parlament, który zaproponował tron Karolowi II Stuartowi.