Porównaj różnorodne ujęcia świata i człowieka w kulturze epoki renesansu

Renesans to epoka przypadają ca na wiek XVI. Nastąpił wtedy wzrost zainteresowania człowiekiem i jego sprawami. Miejsce średniowiecznego teocentryzmu zajął antropocentryzm, który głosił, że „wszystkich rzeczy miarą jest człowiek” i podkreślał jego centralne miejsce w świecie. Modne stały się słowa Terencjusza „człowiekiem jestem i nic, co ludzkie nie jest i obce” Zmieniło się też spojrzenie na sytuację oraz miejsce człowieka, który przestał się skupiać na tym, że celem jego życia jest zasłużenie sobie na niebo. Chciał czerpać przyjemności z życia pełnymi garściami. W czasach odrodzenia twórcy zaczęli sięgać do źródeł antycznych. Dużym zainteresowaniem zaczęły cieszyć się starożytne poglądy filozoficzne : Epikureizm i Stoicyzm. Stały się one modnymi receptami na życie.
W renesansie rozwinął się prąd myślowy zwany humanizmem, który określił kulturę tej epoki. Głosił on kult indywidualności, wartości człowieka, wagę ludzkich myśli. Według tej filozofii człowiek jest istotą wolną, godną i twórczą. Istotą humanizmu było zainteresowanie człowiekiem z jego słabościami i zaletami.
Podobnie jak w antyku ludzie cieszyli się życiem i otaczającym ich światem. Narodziło się także pojęcie „człowiek renesansu” – oznaczającego człowieka wszechstronnie utalentowanego, zajmującego się wieloma dziedzinami. Takim człowiekiem był na przykład Leonardo da Vinci czy też Michał Anioł, który zasłynął jako twórca fresków znajdujących się w Kaplicy Sykstyńskiej w Rzymie z dramatyczną sceną Sądu Ostatecznego.
Renesans rozumiano głównie jako odrodzenie starożytności i przełom w stosunku do wieków średnich, a zwłaszcza odkrycie na nowo człowieka i świata. Rozważania o miejscu istoty ludzkiej w świecie, istocie natury człowieka oraz jego relacjach z Bogiem – zapoczątkowały dyskusję o człowieku i otaczającym go świecie.
Jedną z najciekawszych koncepcji, uznaną za manifest włoskiego humanizmu przedstawił Giovanni Pico Della Mirandola w „Mowie o godności człowieka”. Określił on człowieka najdoskonalszym stworzeniem , pełnym czci, godności, które w pełni zasłużyło sobie na centralne miejsce we wszechświecie. Człowiek może sam decydować o sobie, jednak ambicja nie pozwala mu zachwycać się rzeczami przeciętnemu i karze dążyć do tego co najlepsze.
Jednak wkrótce zaczął narastać kryzys światopoglądowy. Coraz częściej artyści i uczeni dostrzegali względność głoszonych prawd i niedoskonałość człowieka. Nastroje rodzącego się sceptycyzmu pogłębiały dodatkowo wojny, narastające konflikty oraz kryzys religijny. W ich wyniku rozpoczął się proces reformacji, który zachwiał wiarę w człowieka. Jan Kalwin – najwybitniejszy przedstawiciel reformacji głosił, że człowiek jest jedynie słabą istotą z góry przeznaczoną do zbawienia lub potępienia. W ten sposób naruszona została humanistyczna wiara w możliwość doskonalenia się człowieka.
Słynny malarz Albrecht Durer przedstawił te czasy na piętnastu drzeworytach zatytułowanych APOKALIPSA. Ukazują one okrucieństwo życia oraz złudne piękno. Humaniści marzyli o świecie, w którym króluje porządkujący wszystko rozum, jednak o życiu człowieka decyduje również FORTUNA.
Michael de Montannie ukazał, że na świecie nie ma nic trwałego, stałego, porównując świat do huśtawki. Jan Kochanowski dostrzegł niepewność ludzkiego losu, o którym decyduje zmienna oraz zwodnicza Fortuna.
Poglądy humanistów okazały się złudne oraz nierealne.