„Czystej krwi romantyk, co to wiecznie czegoś szuka poza rzeczywistością” – mówi doktor Szuman o Wokulskim.

Wokulski reprezentuje „stracone pokolenie” – był już dorosłym człowiekiem, gdy wybuchło postanie styczniowe i brał w nim udział. Jest pod wpływem oddziaływania dwóch ideologii – romantyzmu a później pozytywizmu.
W jego biografii zmieścił się kawałek romantyzmu i cząstka pozytywizmu. Jako bohater literacki ma on elementy obu schematów. Jest to konsekwencja udziału w powstaniu styczniowym.
Cechy romantyczne Wokulskiego:

-bierze on udział w powstaniu styczniowym – poświęca zatem młodość patriotycznej walce, miłość ojczyzny jest dla niego ważną sprawą
-wszystko podporządkowuje miłości
-miłości do Izabeli Łęckiej jest romantyczna, tragiczna, nieszczęśliwa, to miłość od pierwszego wejrzenia, jest sensem jego życia
-miłość zawładnęła nim – dla niej wyjeżdża i uczy się języków
-nieodwzajemniona miłość powoduje, ze Wokulski próbuje popełnić samobójstwo (jak każdy bohater romantyczny)
-w jego życiu najpierw widzimy miłość do ojczyzny a potem dopiero miłość do kobiety (odwrotnie niż inni bohaterowie romantyczni)
-stworzył wyidealizowany typ kobiety
-jest bohaterem tragicznym, przeżywa wiele wewnętrznych rozterek (miłość stara się stłumić rozumem, walczy z samym sobą, często wątpił czy będzie możliwe małżeństwo z Izabelą, zdaje sobie sprawę z zakłamania jej otoczenia, ale nie jest w stanie się wyrzec tej miłości, przeżywa chwile zwątpienia, zazdrości, upokorzenia)
-jest również marzycielem, jest wrażliwy i ambitny
-niejasne okoliczności „śmierci” i metamorfoza to typowe cechy bohatera romantycznego (przyczyna zmiany jest jednak inna – powstanie styczniowe)

Cechy pozytywistyczne Wokulskiego:

-to człowiek trzeźwo myślący, działa planowo, rozsądnie
-jest człowiekiem społecznie użytecznym pracuje, zakłada spółki ze Wschodem chcąc rozwinąć polski handel
-dzięki pracy zdobywa szacunek i majątek
-jest człowiekiem sukcesu; jest przedsiębiorczy i skuteczny
-zajmuje się działalnością filantropijną i społeczną – zauważa nędzę biedoty, stara się jej pomóc – realizuje hasło pracy u podstaw
-jest wrażliwy na krzywdę i niesprawiedliwość społeczną, pomaga bezinteresownie biednym np. braciom Wysockim, Magdalence, Węgiełkowi, któremu daje pieniądze na ochronkę
-marzy o przebudowaniu Powiśla – najnędzniejszej dzielnicy Warszawy
-jest zwolennikiem wiedzy i nauki
-jest człowiekiem zdolnym, który pragnie zdobyć wyższe wykształcenie, poszerzyć zakres swoich wiadomości i różnych dziedzin wiedzy
-na Syberii współpracuje z polskimi naukowcami, pisze rozprawy dla stowarzyszeń naukowych zdobywając ich uznanie
-studiuje w szkole głównej, uczy się języka angielskiego
-jest zwolennikiem postępu technicznego, fascynuje go nauka
-eksperymentuje konstruując balon latający, czy maszynę pompującą wodę
-darzy sympatią i uznaniem Juliana Ochockiego i Geista – interesują go jego eksperymenty, chętnie rozmawia o wynalazkach
-do swojego sklepu wprowadza nowoczesność

Stanisław Wokulski jest bohaterem z przełomu dwóch epok: romantyzmu i pozytywizmu. Jest to postać pozytywna pod każdym względem. Wyróżnia się swoim wykształceniem, energią, chęcią podejmowania ryzyka handlowego.
Należy do idealistów. Idealizm i marzycielstwo są zgubą, Bolesław Prus chce wskazać, że ludzie pozytywizmu powinni iść w innym kierunku