Gatunki przejęte z tradycji antycznej .

Pieśni - do których sięga Kochanowski w swej próbie tłumaczenia pieśni Horacego. Dostrzec można tu szczególną kunsztowność utworu, który dawniej wykonywany przy muzyce, obecnie stał się samodzielnym utworem do czytania.

Treny - do tego gatunku także sięga Kochanowski. Nie jest to jednak wierne odwołanie. W starożytności tren oddawał cześć osobie szczególnie wybitnej, opisywał jej zalety, sławił czyny. Poeta łamie tę zasadę, poprzez swe treny opiewa on bowiem swą córkę, Urszulkę. Jednocześnie przedmiotem analiz czyni swe uczucia, a nie zmarłą.

Fraszki - liczne utwory z tego gatunku tworzył Kochanowski, a drugim twórcą był Mikołaj Rej. Nazwa fraszka pochodzi z języka włoskiego i oznacza żart, figiel, drobiazg. Sam gatunek wywodzi się ze starożytnego epigramatu.

Tragedia - po raz kolejny do tradycji antycznej odwołał się Kochanowski, wskrzeszając starożytny gatunek. Jego "Odprawa posłów greckich" to nie tylko odwołanie się do tematyki antycznej, lecz także sięgnięcie do tradycji tego gatunku. Kochanowski zachowuje m.in. zasadę trzech jedności, zasadę decorum, tradycyjną rolę chóru, podział na epizody i komentarze chóru, itp.

Sielanka - w starożytności gatunek ten stworzył Teokryt, a uprawiał go także Wergiliusz. Do tradycji tego gatunku sięgnął jeden z najbardziej znanych twórców polskiej sielanki, Szymon Szymonowic. Lecz sielanką jest także "Pieśń świętojańska o sobótce" Kochanowskiego.

Dialog - którego twórcą był Platon. Ów starożytny myśliciel za jego pomocą wyrażał swe koncepcje filozoficzne. Mimo, iż powstał już w antyku, był znacznie częściej spotykany w średniowieczu. Dialog był bardzo popularny w renesansie, szczególnie w dramacie i teatrze. Najbardziej znanym utworem literackim, mającym formę dialogu, jest "Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem" Mikołaja Reja.

Renesans odwołuje się także do gatunków średniowiecznych:

Sonet - który powstał w średniowiecznych Włoszech, a uprawiany w renesansie był przez Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, wykazującego dużą znajomość i opanowanie tego gatunku.

Kronika - której zasadniczo początki wywodzą się ze średniowiecza, lecz ostateczne sformułowanie ram gatunkowych nastąpiło w średniowieczu. Wspomnieć tu można średniowieczne kroniki Galla Anonima, Wincentego Kadłubka czy Jana Długosza. Z utworów renesansowych, przynależących do tego gatunku, najbardziej znana jest "Kronika wszystkiego świata" Marcina Bielskiego. Uznać ją można za pierwszą polską historię powszechną, za próbę zgromadzenia wszystkich dostępnych informacji o świecie, na wzór dzieł średniowiecznych.

Kazanie - wywodzące się ze średniowiecza, a którym często posługiwał się Piotr Skarga. Dzięki jego kazaniom sejmowym gatunek ten wyszedł poza mury kościoła i trwale wpisał się w historię polskiej publicystyki politycznej.

Wspomnieć można też o misterium, również wywodzącym się ze średniowiecznej tradycji, a uprawianym w renesansie. niestety, niewiele zachowało się utworów z tego gatunku. Do dziś przetrwała jedynie "Historia o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim" z roku 1570.