Mały słowniczek chemiczny

ANALIZA
Jeden z rodzajów reakcji chemicznych. Jeden substrat rozpada się na dwa lub więcej produktów.

ANION
Jon ujemny. Aniony mogą być jednoujemne (np. Cl- - zwany chlorkowym), wieloujemne, dwuujemne (np. S2- - zwany siarczkowym), mogą być proste (dwa powyższe przykłady) i złożone (SO42-, CO32-).

BEZWODNIK KWASOWY
Tlenek niemetalu dający kwas w reakcji z wodą. Bezwodnikiem kwasowym jest np. SO3, gdyż reagując z wodą daje kwas H2SO4.

DEKANTACJA
Zlewanie cieczy znad osadu (jeden ze sposobów rozdzielania składników mieszaniny).

ELEKTROLIT
Substancja chemiczna, która w roztworach wodnych dysocjuje na jony. Roztwór elektrolitu przewodzi prąd elektryczny. Istnieją słabe i mocne elektrolity. Słabe to te, w których tylko część cząsteczek dysocjuje (np. kwas HNO2), a mocne to takie, gdzie wszystkie bądź większość cząsteczek dysocjują (np. kwasy H2SO4, HCl, HBr, wodorotlenki litowców, większość soli).

ELEKTRON
Cząstka elementarna. Elektrony krążą wokół jądra atomowego w atomie. Ich masa to 1/1836 u, przenoszą ładunek -1.

ELEKTRONY WALENCYJNE
Elektrony walencyjne to elektrony ostatniej powłoki elektronowej atomu (najbardziej oddalone od jądra), bądź też powłoki (n-1)d i ns dla pierwiastków bloku d.
Elektrony walencyjne w czasie reakcji chemicznych tworzą wiązania chemiczne. Ich ilość wpływa na właściwości chemiczne pierwiastka.

FENOLOFTALEINA
Jeden ze wskaźników (indykatorów). W roztworze o pH obojętnym lub kwaśnym jest bezbarwna, w roztworze o pH zasadowym (pH>7) zabarwia na malinowo.

HIGROSKOPIJNOŚĆ
Właściwość niektórych substancji polegająca na pochłanianiu z otoczenia (powietrza) cząsteczek wody. Substancją higroskopijną jest np. kwas siarkowy (VI), czy zasada sodowa.

JĄDRO ATOMOWE
Centralna część atomu, dodatnio naładowana, składająca się z nukleonów (patrz: nukleony).

JON
Cząstka - jeden atom, lub zbiór połączonych atomów - obdarzona ładunkiem dodatnim (kation) lub ujemnym (anion) na skutek posiadania niedomiaru (kation) lub nadmiaru (anion) elektronów.

KWASY
Związki chemiczne złożone z atomów wodoru i atomów reszty kwasowej. W roztworach dysocjują na jony kwasowe (wodorowe) H+, a odczyn roztworu jest kwaśny (pH<7).

KWASY BEZTLENOWE
Nieorganiczne kwasy nie zawierające w cząsteczce atomów tlenu; np. HCl, H2S.

KWASY TLENOWE
Rodzaj kwasów w chemii nieorganicznej, ich cząsteczki w przeciwieństwie do cząsteczek kwasów beztlenowych zawierają atomy tlenu, np. kwas węglowy - H2CO3.

LICZBA ATOMOWA
Liczba charakteryzująca pierwiastki. Nie ma dwóch pierwiastków o takiej samej liczbie atomowej. Określa ona liczbę protonów w jądrze i liczbę elektronów na powłokach elektronowych.

LICZBA MASOWA
Liczba będąca sumą liczby atomowej i liczby neutronów w jądrze. Jest to zatem liczba nukleonów jądra.

ŁĄCZENIE
Reakcja chemiczna polegająca na połączeniu dwóch lub większej liczby substratów w jeden produkt.

NEUTRONY
Jedne z cząstek elementarnych. Obok protonów wchodzą w skład jądra atomowego. Ich masa bliska jest 1u, ładunek obojętny.

NUKLEONY
Wspólna nazwa dla dodatnio naładowanych protonów i obojętnych elektrycznie neutronów. Nukleony są cząstkami wchodzącymi w skład jądra atomowego, a ich liczbę określa liczba masowa.

ODCZYN ROZTWORU
Określa się go przy pomocy wskaźników (indykatorów). Może być obojętny (pH=7; liczba jonów kwasowych i zasadowych w roztworze jest równa); kwasowy (pH<7; liczba jonów kwasowych przewyższa liczbę jonów zasadowych); albo zasadowy (pH>7; liczba jonów zasadowych przewyższa liczbę jonów kwasowych).

OZON
Trójatomowa cząsteczka tlenu O3, występująca w górnych warstwach atmosfery, gdzie spełnia rolę bariery dla szkodliwego promieniowania słonecznego. Zanieczyszczenie środowiska freonami i tlenkami azotu powodują niszczenie warstwy ozonowej a tym samym tzw. "dziurę ozonową".

PIERWIASTEK
Substancja prosta. Nie da się jej podzielić. Złożona jest z atomów tego samego rodzaju, o tych samych właściwościach chemicznych.

POWIETRZE
Mieszanina gazów. Składa się w 78% z azotu, 21% tlenu i 1% innych gazów. Skład powietrza zmienia się nieznacznie wraz ze zmianą wysokości w atmosferze.

PRODUKT
Substancja chemiczna powstała w reakcji chemicznej z substratów.

PROTON
Jedna z cząstek elementarnych. Protony wraz z neutronami budują jądro atomowe. Mają masę 1u i ładunek +1.

ROZPUSZCZALNOŚĆ
Liczba w gramach, określająca jaka ilość danej substancji rozpuścić się może maksymalnie w 100g wody. Rozpuszczalność wzrasta najczęściej wraz ze wzrostem temperatury (więcej cukru rozpuścisz w szklance gorącej herbaty niż w szklance zimnej). Dla gazów rozpuszczalność ze wzrostem temperatury maleje.

ROZTWORY
Mieszaniny jednorodne, ciekłe. W ich skład wchodzi rozpuszczalnik oraz substancja lub substancje rozpuszczone.

SODA ŻRĄCA
Zwana również sodą kaustyczną. Techniczna nazwa wodorotlenku sodu NaOH.

SOLE
Związki chemiczne złożone z kationów metali i anionów reszt kwasowych.

SUBSTRATY
Substancje, które biorą udział w reakcjach chemicznych. To one reagują, dając produkty.

WODOROTLENKI
Związki nieorganiczne złożone z kationów metali i anionu lub anionów wodorotlenkowych (OH-). Np.: NaOH, Mg(OH)2.

WYMIANA
Rodzaj reakcji chemicznej, w której z dwóch lub więcej substratów powstają dwa lub więcej produkty.

ZASADA
Związek chemiczny, który w roztworze wodnym dysocjuje m.in. na jony zasadowe OH-. Może to być wodorotlenek, np. wodorotlenek sodu NaOH jest zasadą, ale nie każdy wodorotlenek jest zasadą. Nie każda zasada również jest wodorotlenkiem.