Jawaharlal Nehru - biografia

Jawaharlal Nehru urodził się 14 listopada 1889 r. w Allahabadzie. Ojciec jego Motlilal był potomkiem starej rodziny kaszmirskich braminów. Motilal był adwokatem, dzięki czemu rodzina Nehru była bardzo zamożna i mogła sobie pozwolić na luksusowe życie. Młody Jawaharlal wychowywał się w komfortowym domu-pałacu z mnóstwem służby, dwoma pływalniami i stajnią wyposażona w dobre wierzchowce. Jego kształceniem i wychowaniem zajmowały sie guwernantki i nauczyciele. Był bardzo kochanym synem, między innymi z racji, iż troje dzieci Motilala umarło w wieku niemowlęcym. W domu rodzinnym Jawaharlala panowały dość krytyczne nastroje wobec panowania brytyjskiego.

Kiedy młody Indus miał lat 14 jego intelekt kształtował się pod wpływem osobowości, charakteru i żelaznej woli ojca. Motolal wpajał mu niektóre zasady, które mają niewątpliwy wpływ na dalszy przebieg życia Nehru.

Kiedy Jawaharlal skończył 15 lat, jego ojciec chcąc zapewnić mu lepsze wykształcenie wysyła go do szkoły do Angli, gdzie uczęszczał do szkoły w Harrow, a następnie podejmuje studia. Wyjazd syna był wielkim przeżyciem dla jego rodziny. Sam Nehru pisał w swoich listach do ojca, iż nie może zaklimatyzować się w nowym otoczeniu, iż nie ma wspólnego języka z rówieśnikami, ktorych zwyczaje są dla niego za bardzo dziecinne. Będąc w Anglii widział sposób życia jej mieszkańców, przejmując niektóre z ich obyczajów.

W pażdzierniku 1907 r., mając prawie 18 lat rozpoczął naukę w znanym Trinity College w Cambridge, gdzie przez trzy lata studiował nauki przyrodnicze.

Jawaharlal Przejmował pewne zainteresowania w tym okresie ideami socjalistycznymi, które docierały w tamtym okresie do Cambridge głównie w postaci fabianizmu.

Studia w Cambridge zakończył w 1910 r. z wynikiem dobrym i stanął wobec problemu wyboru zawodu. Jawaharlal postanowił zostać prawnikiem, wobec czego podjął się dwuletnich studiów prawniczych w Londynie w latach 1910-1912. Podczas tego okresu bardzo wiele czasu poświęcał rozrywkom, przyjęciom, spędzając czas niczym typowy angielski dżentelmen.

Nehru wrócił do kraju po 7-letniej prawie nieobecności jesienią 1912 r. podejmując praktykę adwokacką w Allahabadzie. Mimo, iż zawód ten uprawiał przez ponad 8 lat nie znalazł w nim ani zadowolenia ani ambicji, aż wreszcie w 1920 r. porzucił kariere prawnika.

Mimo, iż rodzina Nehru była bardzo nowoczesna to kierując się tradycją rodzice Jawaharlala wybrali sami, według ich uznania żonę dla syna. Wybór padł na Kamalę Kaul. Wybór z perspektywy czasu okazał się słuczny. Po kilku latach małżeństwa Kamala zapadła na zdrowiu, zachorowała na gruźlicę, która spowodowała jej zgon 18 lutego 1936 r. Był to ogromny wstrząś dla jej męża, który bardzo przeżywał śmierć swojej ukochanej.

Lata 1912-1919 były okresem pierwszych, nieśmiałych wystąpień politycznych w życiu młodego Nehru. Między innymi w zimie 1912 r. wziął udział w dorocznej sesji Kongresu Narodowego.

Rok 1919 można uważać za właściwy początek jego kariery politycznej. Wtedy to właśnie jego zachwyt podziw wzbudził Mahatma Ghandi, którego osobowość miała ogromny wpływ na przyszłość Jawaharlala. W tym samym roku dochodzi do krwawych rozruchów w Armistarze, wtedy to priorytetem dla Nehru stała sie droga do niepodległości Indii.

We wrześniu 1920 r.Ghandi ogłasza, że Kongres Narodowy przyjmuje odmowę współpracy z Wlk. Brytanią, jako metodę walki politycznej. Wówczas to dochodzi do rozruchów w Indiach, zwolennicy Kongresu zostają poddani represją ze strony Wlk. Brytani. W tym okresie Ghandi wywiera na Jawaharlala największy i najsilniejszy wpływ. Tak np. pod wpływem Ghandiego Nehru rzyca palenie tytoniu i zainteresował się świętą księgą indyjską- Bhagavadgitą.

6 grudnia 1921 r. Jawaharlal wrza z ojcem Motilalem zostaja aresztowani. Gdy zostają zwolnieni po 3 miesiącach Ghandi odwołuje ruch odmowy współpracy, co było dla Nehru dokliwym ciosem.

W 1923 r. Jawaharlal zostaje ponownie osadzony w więzieniu na 9 miesięcy w Lakhno. Czas ten wykorzystuje na studiowanie i naukę, a także zgodnie z zaleceniami Ghandiego na przędzenie.

Lata 1922-24 były bardzo przygnębiające dla Kongresu Narodowego, gdyż zapał i euforia kampani nieposłuszeństwa lat 1920-22 osłabły powodująć zastój w Kongresie a także liczne spory.

Nehru po wyjściu z więzienia na początku 1923 r. podjął działalność w partii, dążąc nade wszystko do utrzymania jej jedności. Był on już wtedy działaczem o pewnym doświadczeniu o pozycji w partii, pełnił przecież w latach 1920-1921 funkcję sekretarza prowincjonolnego zarządu Kongresu w Zjednoczonych Prowincjach.

W okresie 1923-24 obok pracy politycznej wiele czasu i starań poświęcał działalności samorządowej, piastował bowiem wtedy z ramienia Kongresu Narodowego stanowisko przewodniczącego zarządu municypalnego w rodzinnym mieście Allahabadzie.

W 1920 r. Jawaharlal spotyka się z chłopami, z powodu ich licznych wystąpień. Skarżą się na złe warunki bytowe, na nędze, głód, choroby które nękają Indyjską wieś. Byl to ogromny wstrząs dla Jawaharlala. Zauważył problemy zwykłych ludzi, co miało wpływ na jego poglądy w zakresie społecznym. Dostrzegł, że jeszcze jest wiele do zrobie w kraju, a problem odzyskania niepodległości nie jest jedynym problemem nękającym Indie. Uzmysłowiło mu ono rozmiary społecznych problemów wsi i skłoniło do refleksji, czy i jak niepodległość Indii może przyczynić się do ich rozwiązania.

W maju 1926 r. Nehru wraz z całą rodzina wyjeżdza z Indii na prawie 2 lata. Zanim jednak doszło do wyjazdu napotkał on trudności w uzyskaniu paszportu. Brytyjskie władze chciały uzyskać od niego zapewnień ,iż nie będzie prowadził działalności politycznej po za granicami kraju. W końcu jednak otrzymał paszport i mógł wyjechać. Wyjazd był spowodowany chorobą jego żony- Kamali i umieszczenie jej w odpowiednim sanatorium. W czasie pobytu w Europie dwa wydarzenia- Kongres Narodów Uciskanych w Brukseli w lutym 1927 r. oraz wizyta w ZSRR w dziesiątą rocznice rewolucji październikowej- wpłynęły w sposób decydujący na dalszą ewolucję jego poglądów w kwestiach społecznych i politycznych. Także pobyt w Europie otworzył na Nehru nowe horyzonty przyczyniając się do lepszego zrozumienia problemów społecznych. Nie znaczy to jednak, że jego pogląd na komunistów i Związek Radziecki był bezkrytyczny. Nehru komunistą w wyniuku wzbogacenia swoich poglądów bynajniej nie został.

Pod koniec 1927 r. Jawaharlal z zapałem nowych sił wraca do Indii, by znów rzucuć się w wir działalności politycznej. Po powrocie czekała na niego ponownie praca na najwyższych szczeblach Kongresu, zajmował bowiem w latach 1927-29 stanowisko sekretarza generalnego. W tym czasie ostatecznie skrystalizowała się w jego umyśle idea politycznej niepodległości, którą jak pisał : "Powinniśmy ją traktować jako nasz jedyny możliwy cel polityczny".

W grudniu 1927 r. w Madrasie przedstawił kilka rezolucji z których bez wątpienia za najważniejszą trzeba uznać rezolucję o niepodległości. Pod koniec lat dwudziestych Nehru rozwinął akzcję na rzecz włączenia postulatu niepodległości do programu Kongresu. Jego ojciec, wspierany częściowo przez Ghandiego reprezentowali wówczas bardziej umiarkowany schemat przyszłego rozwoju politycznego Indii.

W 1928 r. brał udział w zjeździe Ogólnoindyjskiego Kongresu Związków Zawodowych w Dżharia, co było dla niego pierwszym w praktyce zetknięciem z zorganizowanym ruchem robotniczym w Indiach.

W 1929 r. Nehru zostaje wybrany sekretarzem generalnym Kongresu Narodowego, które mu powierzono w Kalkucie. Pełnił także stanowisko przewodniczącego Kongresu Związków Zawodowych, której działalność zakończył już pod koniec 1929 roku.

W grudniu 1929 r.Jawaharlal zostaje przewodniczącym sesji Kongresu Narodowego obradującej w Lahor, która wytyczała nową politykę tej organizacji. W rezultacie uchwała sesji w Lahor z dnia 31 grudnia 1929 r. jako postutal programowy Kongresu Narodowego wysuwała niepodległość Indii. Oznaczało to, że odtąd wszyscy członkowie Kongresu cała uwagę mają poświęcić osięgnięciu niepodległości przez Indie, co przecież lansował już wcześniej Nehru.

11 marca 1930 r. Ghandi rozpoczął kampanię, która polegała na łamaniu ustaw i przepisów solnych. Kampania ta spowodowała liczne wystąpienia, demonstracje ludności. Dla Nehru okres 1930-32 były okresem gorączkowej aktywności i pobytu w więzieniach, już bowiem 14 kwietnia 1930 roku został skazany za "podburzanie do buntu".

6 lutego 1931 r. umiera ojciec Jawaharlala, a podczas kolejnego pobytu Nehru w więzieniu Ghandi w wyniku rozmów z wicekrólem podpisuje porozumienie 5 marca 1931 r., co bardzo rozczarowało Nehru. Pomimo to Nehru zaakceptował, choć z goryczą pakt delhijski pod wpływem perswazji Ghandiego. Na sescji Kongresu Narodowego w Karczi, gdzie ratyfikowano pakt Nehru był nawet jego referentem. Wprowadzono też na tej samej konferencji rezolucje o tzw. "prawach podstawowych", których inicjatorem był Nehru. Mówiły one m.in. o tym, że wszyscy są równi wobec prawa, niezależnie od kast, wyznania, czy też płci itd.

Kolejne aresztowanie Nehru nastąpiło 26 grudnia 1931 r. za poparcie ruchu chłopskiego w Zjednoczonych Indiach. Chłopi w tym okresie na skutek kryzysu światowego nie byli w stanie płacić podatków i rozpoczęli za namową Kongresu ruch odmowy płacenia podatków. Kiedy Nehru Przebywał w więzieniu kampania nieposłuszeństwa słabła.

30 sierpnia 1933 roku Nehru zostaje zwolniony z więzienia, było to miesiąc wcześniej z uwagi na pogarszający się stan zdrowia jego matki. 12 lutego już po raz siódmy zostałó aresztowany i skazany, tym razem na dwa lata więzienia w Kalkucie. Był to jatrudniejszy pobyt w więzieniu, pogarszająca się sytuacja w Kongresie, rozłamy , a także upadek na zdrowiu Jawaharlala.

W latach 1934-35 podczas pobytu w więzieniu napisał obszerną autobiografię w której nakreślił obraz Indii i rozwoju walki niepodległościowej w latach swej działalności politycznej. Nehru zostaje zwolniony na 10 dni z więzienia latem 34 roku, ze względu na pogarszający się stan zdrowia jego żony- Kamali. Pod naciskiej opini publicznej zostaje zwolniony z więzienia przed terminem tj. we wrześniu 1935 r. Nehru udaje się natychmiast do umierającej żony, która przebywa w sanatorium w Badenweiler w Schwarzlandzie. 28 lutego 1936 r. Kamala umiera, a Nehru złamany bólem powraca do Indii. Żonie poświęciłswoją najlepszą książkę- "Autobiografię", która w 1936 r. wyszła w Londynie.

Gdy po śmierci żony powraca do Indii czeka na niego fotel przewodniczącego Kongresu Narodowego, znów jednak jak w 1929 r. miała to być "korona cierniowa", ponieważ w kongresie pogłębiała się sytuacja kryzysowa.

Z inicjatywy Nehru powstaje w 1938 r. tzw. National Planning Committee (Komitet Planowania), który pełnił rolę niejakow pionierską w podjęciu samej idei planowania dla zapewnienia Indiom postępu gospodarczego i społecznego.

Jawaharlal nie ubiegał się o fotel przewodniczącego w 1938 r., był tym stanowiskiem zmęczony po swej trudnej dwuletniej kadencji. Na czele lewicy Kongresu stanął wówczas S. Ch. Bose- młody przywódca z Bengalu. Nowy przewodniczący Kongresy był jednak dla Ghandiego i jego zwolenników zbyt radykalny. Należy zresztą powiedzieć, że lewica skupiona wokół Kongresu Narodowego skupiona wokół Bosego miała charakter głównie nacjonalistyczny- dążyła do zakończenia panowania brytyjskiego w jak najkrótszym czasie.

Nehru kształtował politykę zagraniczną Kongresu Narodowego, organizacja ta potępiała m.in faszyzm i wojnę(rezolucja Kongresu z 1927 r. w sprawie wojny). Kiedy mówił o sobie, że jest nacjonalistą, to zawsze dodawał, że jest internacjonalistą, że marzy o federacji wolnych narodów świata.

W połowie 1938 roku udaję się do Europy, aby zobaczyć się ze swoją córką odsuwając się jednocześnie od Kongresu na jakiś czas. Po drodze odwiedził Egipt nawiązując dialog w przywódcami egipskiego ruchu demokratycznego- szczególnie z Nahas Paszą. Również nawiązał kontakty z Hiszpanią, gdzie wymienił poglądy z dekokratycznymi przywódcami.

W sierpniu 1939 r. udał się do Chin, gdzie zastał go wybuch II wojny światowej. Podczas pobytu w Chinach przeprowadził przede wszystkik szereg rozmów z Czang Kaj-szekiem, jego żoną i innymi przywódcami. Jednak w związku z wojną Nehru skrócił wizytę i powrócił do kraju. Jak przewidywał Wielka Brytania po przystąpieniau do wojny ogłosiła 3 września 1939 roku Indie stroną wojującą. Kongres Narodowy zajął stanowisko wobec wojny w rezolucji z dnia 14 września 1939 r. Określała ona, że wojna po stronie Wielkiej Brytani ma mieć charakter partnerski. Wtedy właśnie zarysowały się wyraźne różnice w podejściu do wojny między Nehru i Ghandim. Ghandi kładł bowiem nacisk na zasadę nieużywania siły, natomiast Nehru rozpatrywał wojnę przez pryzmat niepodległości, twierdząc niejednokrotknie, że jeśli Wielka Brytania zgodzi się na niepodległe Indie , to Indie włączą się do wojny po stronie Wielkiej Brytani.

Podczas sesji Kongresu Narodowego w Ramgrah w marcu 1940 r. zwyciężyła linia Ghandiego, która mówił, że Kongres nie może wziąć na siebie odpowiedzialności za czynny udział Indii w wojnie, a Ghandi znów stanął na czele Kongresu.

23 grudnia 1941 r. Komitet roboczy Kongresu w Bardoli ogłosił tygodniowe obrady. Ghandi wciąż reprezentował swoją politykę o nieużywaniu siły za co został skrytykowany. Na tym samym posiedzeniu Mahatma Ghandi ogłasza publicznie, iż Jawaharlala Nehru jest jego następcom: "Wiem, że gdy mnie nie będzie, on będzie mówił moim językiem".

8 sierpnia 1942 r.- Ghandi, Nehru oraz inni członkowie Kongresu zostają aresztowani. Rząd brytyjski oskarżał ich o plan masowych wystąpieńi sabotażu. W tym czasie na północy Indii odbywały się wiece i burzliwe demonstracje oraz akty zabotażu, wobez których władze zastosowały ostra represje. Nehru wraz z innymi przywódcami Kongresu znalazł się po raz 9 i ostatni w więzieniu i zostaje skazany na okres 3 lat. W więzieniu pisze słynną książkę "Odkrycie Indii". Książka jest obszernym zarysem historii Indii i zawiera śmiałe poglądy Nehru na imperializm i problematykę społeczną.

W latach 1937-1939 pojawiąją się ostre separatystyczne żądania ze strony Ligi Muzułmańskiej, a w 1940 r. żądanie utworzenia państwa Pakistan. Gdy Kongres Narodowy w 1942 r. zostaje zdelegalizowany hasła te zyskują na sile, ponieważ dość ważną rolę odgrywa właśnie Liga Muzułmańska. Nehru podkreślał nielogiczność postulatu i brak racjonalnego uzasadnienia dla utworzenia państwa- Pakistan. Nehru uważał, iż cały spór zostanie zarzegnany po usunięciu z Indii władzy kolonialnej.


Koniec wojny oznaczał dla Indii przeddzień niepodległości. 2 sierpnia 1946 r. powstaje rząd tymczasowy, jego premierem natomiast zostaje Jawaharlal Nehru, co było dla niego bardzo trudne w obecnej sytuacji politycznej. Zwłaszcza w okresie od 1 listopada 1946 r. do maja 1947 r., kiedy w rządzie uczestniczyli ministrowie z ramienia Ligi Muzułmańskiej,po to przecież, aby sabotować i paraliżować jego działalność.

Jeśli chodzi natomiast o utworzenie nowe państwa to Kongres dopuszczał w gruncie rzeczy utworzenie okrojonego Pakistanu z niewielkimi raczej mniejszościami muzułmańskimi. Zadanie podziału Indii przypadło, oprócz Kongresu nowemu wicekrólowi Indii- lordowi Mountbattenowi.

Na wiosnę i w lecie 1947 r. Nehru wyrażał zgodę na podział Pendżabu i Bengalu, a potem i na podział Indii.


15 siepnia 1947 r. przekazano władzę niepodległym Iniom i Pakistanowi. Nehru jako premier niepodległych Indii- uczcił to historyczne wydarzenie, będące jednocześnie jego ogromnym sukcesem politycznym i życiowym. Podział Indii poniósł za sobą nowe zaburzenia i masową migrację ludności. W różnych rejonach dochodziło do krwawych walk. Wobec tej orgii pogromów i mordów oraz wybuchu nienawiści między hindusami i muzułmanami Nehru jako premier Indii odegrał bardzo ważną rolę. Powstrzymał rozfanatyzowane tłumy i nie dopuścił do eksterminacji w Indiach północnych muzułmanów, których tam wiele pozostało po podziale.

30 stycznia 1948 r. Mahatma Ghandi zostaje zamordowany przez fanatyka hinduskiego V.Godse. Była to dla Nehru szczególnie bolesna strata, po której poczuł sie opuszczony i samotny.



Niepodległość Indii była tryumfem i spełnieniem głównego celu Nehru, o który walczył prawie od początkuswojej dziełalności politycznej. Ten nowy okres utwierdził wprawdzie wyjątkową rolę i znaczenie Nehru w najnowszej historii Indii, ale też w wielu wypadkach okazał się nader trudny i nieraz przyniósł mu gorycz rozczarowania.

Obok Nehru dość istotna role odegrał Valabhbhai Patel- przywódca prawicy Kongresu. Patel zmuszony był trzykrotnie rezygnować na rzecz Nehru (w 1928;1839; i 1946 r.) z ubiegania sie o fotel przewodniczącego Kongresu. Było to spowodowane przede wszystkim prośbami Ghandiego. Jednakże nawet on nie był w stanie nakłonić Patela do całkowitej lojalności wobec Nehru. Faktem jest, że tragiczna śmierć Ghandiego zbliżyła Patela i Nehru uświadamiając im, że ich mentor i mediator odszedł na zawsze. Dla Nehru jednak śmierć Ghandiego znaczyła więcej, niż dla Patela. Jawaharlala łączyła ze starym przywódcą prawdziwa przyjaźń i synowskie przywiązanie. Tak więc w latach 1947-1950, tj. aż do śmierci Patela, drugą rolę w rządzie Indii i w Kongresie odgrywał własnie Patel. Niejednokrotnie dochodziło pomiędzy nimi do różnicy zdań. W sprawach polityki zagranicznej, która pozostawała głównie w gestii Nehru źródłem konfliktów była polityka wobec Pakistanu. Patel chciał bowiem prowadzić wobec Pakistanu politykę twardą i nieustępliwą. Patel odnosił się też z wrogościa do muzułmanów. W sprawach tych Nehru zajmował zupełnie odmienne stanowisko, kładąc nacisk na świecki charakter państwa indyjskiego, domagając się ochrony muzułmanów przed prześladowaniami, jak i zwalczania komunalizmu hinduskiego. I to właśnie linia Nehru zwyciężała.

Po śmierci Patela w grudniu 1950 r. Nehru stał się niekwestionowanym kierownikiem rządu a nawet jego arbitrem. Za jego życia już nikt nie objął stanowiska wicepremiera rządu.

Pojawiły się też dość ostre wystąpienia ludności z powodu tzw. "prowincji językowych". Bardzo krwawe wydarzenia złożyły sie na tą sytuacje, liczne morderstwa, wzajemne ataki walczenie o własny język stało sie kolejnym wyzwaniem z jakim musiał się zmierzyć Nehru.

Warto także wspomnieć o roli socjalizmu w Indiach i o stosunku Nehru do socjalizmu. "Socjalizm jest czymś więcej niż tylko doktryną ekonomiczną- jest filozofią życiai jako taki silnie do mnie przemawia", "Socjalizm jest moim wyznaniem wiary..."- tak pisał o socjaliźmie J. Nehru na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych. Nehru choć występował w interesie burżuazji narodowej, uważał że socjalizm jest hasłem atrakcyjnym dla szerokich mas, gdyż zapowiada bliskie rezultaty. Zasady indyjskiego socjalizmu, które pod wpływem Nehru przyjęte zostały przez rząd i Kongres Narodowy, nie uznawały jednak walki klas i wynikającej z niej konsekwencji, jak to jest rozumiane w socjaliźmie przedstawianym m.in. w ZSRR.

Lata 1951-56 to okres 5-letniego planu gospodarczego. Lata 1956-1961 to drugi plan 5-letni. Przyznać należy, że osiągnęły one znaczne sukcesy jakim były: wzrost dochodu narodowego, czy dochodu na głowę mieszkańca. Jednak pojawiły sie również problemy takie jak wzrost bezrobocia.

Lata pięćdziesiąte, w których dominował na arenie polityki wewnętrznej i międzynarodowej przyniosły dla J. Nehru welkie rozczarowania. Żródłem była z jednej strony pogarszająca się sytuacja w Kongresie Narodowym, gdzie szerzyły się korupcja i kumoterstwo, z drugiej zaś niepowodzenia i rozczarowania planami 5-letnimi.

Nehru czuł się osamotniony wśród swoich umiarkowanych lub prawicowych kolegów w rządzie i Kongresie. Samotność była jego udziałem w całej prawie dojrzałej działalności politycznej, z wielu bowiem powodów czuł się obco w grupie umiarkowanych i prawicowycg przywódców i działaczy Kongresu.

29 kwietnia 1958 r. na zebraniu frakcji parlamentarnej Kongresu oświadczył, że zamierza zrec sie stanowiska premiera. Nehru uważał wówczas, że pragnie uwolnić się od codziennego ciężaru obowiązków, aby przemyśleć szereg spraw, które go niepokoją. Po wielu rozmowach i prośbach Nehru 3 maja oznajmił na zebraniu frakcji w parlamencie, że wycofuje swoją rezygnację, zastrzegając sobie jednak kilkutygodniowy odpoczynek.

Jeszcze przed uzyskaniem niepodległości Indii Nehru mówił o nieprzyłączaniu się do politycznych bloków w świecie. I tak stwierdzał 22 stycznia 1847 r. : "Wiem, że ci którzy pragną pokoju, muszą odrzucać separatystyczne bloki, które z konieczności staja się też antagonistyczne wobec innych bloków. Dlatego Indie tak dalece jak to dotyczy ich polityki zagranicznej zadeklarowały, że pragną pozostać wolne i niezależne od tych wszystkich bloków i chcą współpracować na równoprawnych warunkach z innymi państwami".

Nehru wobec zarzutów ludzi, którzy oskarżali polityke Jawaharlala za tchórzliwą w bardzo dyplomatyczny sposób ustosunkowywał się do ich zarzutów mówiąc : "ludzie, którzy myślą, że nasza polityka jest rodzajem biernej negacji lub nieodpowiedzialną polityką, są w błędzie... Myślę, że jest i powinno być naszą polityką... dążenie do przezwyciężania w umysłach ludzkich ogólnego parcia ku wojnie". Dość wcześnie określił główne kierunki i dążenia indyjskiej polityki zagranicznej : "Pragniemy trzymać się z dala od ugrupowań mocarstwowych...jesteśmy szczególnie zainteresowani emancypacją krajów kolonialnych i zależnych". Już zatem we wrześniu 1946 r. Nehru wytyczył kierunki i zdefiniował założenia indyjskiej polityki zaganicznej.

Indie zajęły także z inicjatywy Nehru stanowisko w sprawie wojny kolonialnej toczonej przez Francje w Wietnamie w latach 1946-1954. W kwietniu 1954 r. Jawaharlal wysunął pewne propozycje dotyczące zakończenia wojny w Indochinach.



Jednakże największym dziełem J. Nehru na arenie międzynarodowej w latach pięćdziesiątych była konferencja 29 państw Azji i Afryki w Bandungu w kwietniu 1955 r. Nehru był jednym z jej głównych i najbardziej energicznych promotorów. Nehru -będąc przywódcą o uznanym autorytecie- odegrał ogromną rolę jako mediator w czasie obrad konferencji, na której dominowały głównie sprawy antykolonializmu, pokoju, rozbrojenia i zwiększenia w ONZ i w stosunkach międzynarodowych roli państw Azji i Afryki.

Rok 1954 był okresem kiedy Nehru rozwinął w pełni zasadę nieprzyłączania się bloków i nadał jej cechy bardziej uniwersalne. Wówczas to znalazł sojuszników na arenie międzynarodowej m.in. prezydent Tito z Jugosławii i prezydent Naser z Egiptu.

27 listopada Nehru wystosował dramatyczny apel do Stanów Zjednoczonych i ZSRR. Pisał w nim, jak bardzo niepokoi go kryzys cywilizacji. Ziemia bowiem, jaki pisał, stała się zbyt mała dla broni atomowej. Wyrażał także niepokój z powodu zatruwania atmosfery, wody i żywności oraz szkód dla obecnych i przyszłych pokoleń ludzkości spowodowanych przez doświadczenia nuklearne. W związku z tym w apelu mówił o potrzebie i możliwościach współistnienia, jak też rozwiązywania sporów w sposób pokojowy. Nehru przestrzegał wtedy przed możliwością rozprzestrzenienia się broni atomowej na inne państwa.

We wrześniu 1961 r. doszło do zwołania koferencji 25 państw niezaangażowanych. Jednym z promotorów był Jawaharlal. Była to pierwsza próba międzynarodowego ukonstytuowania neutralizmu i wypracowania szerokiej płaszczyzny dla polityki międzynarodowej grupy państw niezaangażowanych. Nehru wygłosił też bardzo poruszające przemówienie. Głównym akcentem z nim zawartym był głęboki niepokój o losy świata zagrożonego wojną atomową.

Podkreślając i akcentując potrzebę niezależności państw Indie wmieszały sie w spór z Portugalią o Goa. Na początki Nehru był propagatorem polityki nieużywania sił, dialogu i mediacji, jednak w grudniu 1961 r. wojska Indyjskie zajmują Goa i przyłączają je do Indii.

Lata 1959-1962 to okres pierwszych trudności w sprawowaniu niekwestionowanej władzy przez Nehru. Złożyły się na nie : konflikt z Chinami, czy też akcja w sprawie Goa.
Jeśli chodzi natomiast o politykę Indii wobec Chinom to należy tu przedstawić ewoluującą drogę polityki Nehru, od przyjacielskich wizyt i spotkań po konflikty graniczne pomiędzy Indiami a ChRL, a także postawę premiera Indii. Indie jako jedne z pierwszych uznały ChRL, bo już 30 grudnia 1949 r. Sprawą, która mogła poróżnic te dwie strony mogłaby być agresja i zajęcie Tybetu przez Chiny. Nehru zajął jednak w tej sytuacji stanowisko pojednawcze. Wspomniał on w kwietniu 1959 r., że premier ChRL Czou En-laj zapewnił go, iż chiny nie uważają Tybetu za swoją prowincję, szanują jego odrębność i dlatego traktują go jako obszar autonomiczny. Lata 1958-1959 to ugruntowanie bliskich a nawet przyjaznych stosunków Indi z ChRL. Jednak sytuacje psuły pewne fakty i wydarzenia, m.in. tzw "wojna kartograficzna", lubstłumienie w 1959 r. powstania w Tybecie i przybycie do Indi proszącego o azyl polityczny Dalai Lamy, a także poparcie dla Tybetu przez Nehru. W 1962 r. doszło do ataku wojsk Chińskich na północne rejony Indii. Nehru był wówczas bardzo krytykowany za złą polityke zagraniczną. Atak ze strony Chińczyków wymusił zakup broni od Amerykanów i Wielkiej Brytani złamanie w ten sposób zasady niezaangażowania. Krytyce została poddana także polityka gospodarcza i plany 5-letnie.
Nehru podjął pewne kroki wyjścia z kryzysu uzyskując pomoc od ZSRR.

W styczniu 1964 r., podczas obrad sesji w Bhubeneszwarze, Nehru zasłabł w czasie wygłaszania przemówienia- był to atak serca. W następnych tygodniach czuł się lepiej, jednak w maju nastąpił nowy atak, tym razem fatalny i 27 maja 1964 r. Jawaharlal Nehru zakończył życie w wieku prawie 75 lat.

Nehru sformuował swoją wolę na długo przed śmiercią- 21 czerwca 1954 r.Testament dotyczył spraw osobistych a nie politycznych:
"Pragnę oświadczyć z całą powagą, że nie życzę sobie żadnych pogrzebowych ceremoni religijnych. Nie wierze w takie ceremonie i dlatego poddawanie sie nim...byłoby hipokryzją....
Gdy umrę. chciałbym, żeby moje ciało zostało spalone... Moim życzeniem jest, aby garść moich popiołów została wrzucona do Gangesu w Allahabadzie, co nie ma żadnego znaczenia religijnego... Byłem powiązany do Gangesu i Dżamuny w Allahabadzie od czasów dzieciństwa...Ganges przypomina mi pokryte śniegiem szczyty i głębokie doliny Himalajów, które tak bardzo kochałem, oraz niżej położone żyzne i rozległe równiny, gdzie toczyło się moje życie, gdzie pracowałem... Większość zaś moich popiołów powinna być... uniesiona przez samolot i rozrzucona z góry ponad polami, gdzie trudzą sie chłopi indyjscy, aby mogły się one zmieszać z kurzem i ziemią, stając się nieoddzieloną częścią Indii."







Na podstawie biografii
NEHRU" Bogusława Mrożka