Ekoznakowanie

Ekoznakowanie to oznaczanie produktów ekologicznymi znakami towarowymi i tym samym sposób wywierania wpływu na rynek. Ekoznaki, wskazując produkty, które spełniają wymagania ochrony środowiska, pomagają w wyborze podczas zakupów w sklepie.
Klient świadomie wybierając ekoznakowane produkty, kształtuje popyt (a więc wpływa na podaż) i zaczyna mieć wpływ na poprawę stanu środowiska. Producent widząc, że przyjazne dla środowiska towary sprzedają się lepiej, w dalszym ciągu doskonali technologię produkcji, aby sprzedać więcej swoich produktów i być lepszym od konkurencji. W ten sposób zwykli ludzie wywierają wpływ na stan środowiska naturalnego. Okazuje się, że normalnie żyjąc, robiąc zakupy, podejmując zwykłe codzienne decyzje, można kształtować świat wokół nas.

Idea wprowadzenia towarowych oznaczeń ekologicznych (tzw. ecolabelling) na produktach, które najmniej szkodzą środowisku powstała w latach 70. dwudziestego wieku i szybko zdobyła uznanie. Pierwszymi krajami, w których zastosowano ekoetykiety, były Niemcy (Niebieski Anioł, 1978), Kanada (Environmental Choice Label Scheme, 1988), kraje skupione w Radzie Nordyckiej (Biały Łabędź, 1989), Austria (Eko-znak, 1991) oraz Holandia (Eko-znak, 1992). W 1995 rozbudowane systemy ekooznaczeń funkcjonowały także w Indiach, Japonii, Nowej Zelandii, Singapurze, Korei Południowej oraz Stanach Zjednoczonych. W latach 90. pojawił się nowy rodzaj ekoetykiet, związany z rosnącą popularnością ruchu ekologicznego i ruchu wyzwolenia zwierząt. Firmy kosmetyczne zaczęły umieszczać na swoich produktach symbol wskazujący na określoną klasę produktów, które nie były testowane na zwierzętach. Pierwszym krajem, który zastosował ten znak, była Wielka Brytania, gdzie popularność ruchu ochrony zwierząt jest najwyższa na świecie (obecnie 15% Brytyjczyków to wegetarianie). Ekoetykiety zostały też wprowadzone w Unii Europejskiej. Promocyjny Eko-znak został ustanowiony na mocy regulacji Komisji z 1992 i jest przyznawany od 1993.

Ekoetykieta powinna być czytelna dla konsumenta, który otrzymując dokładną informację na temat prośrodowiskowych walorów produktu, może dokonać świadomego wyboru zgodnego z własnymi preferencjami i odrzucić te nie spełniające kryteriów prośrodowiskowych. Ekoetykiety mogą pełnić następujące funkcje:

· funkcja marketingowa (konkurencji) - oznaczanie towarów ekoetykietą ma na celu zwiększenie obrotu towarami o proekologicznym charakterze;

· funkcja polityczna - ekoetykietowanie traktowane jest jako jedno z podstawowych narzędzi prewencyjnej polityki ochrony środowiska. Polityka ochrony środowiska winna wspierać model konsumpcji, który zmniejszałby presję na środowisko naturalne i angażował całość społeczeństwa w procesy ochrony środowiska przez nabywanie produktów przyjaznych środowisku;

· funkcja środowiskowa (ekologiczna) - ekoetykieta służy poprawie stanu środowiska naturalnego, ponieważ promuje produkty najmniej dla niego uciążliwe;

· funkcja informacyjna - ekoetykieta informuje konsumentów o przyjaznych dla środowiska cechach produktu, ułatwiając wybór towarów, a tym samym zachęca do unikania zakupu produktów niebezpiecznych dla środowiska, względnie uciążliwych dla zdrowia ludzi;

· funkcja stymulacyjna - istnienie systemu ekoetykiet winno zachęcać producentów do podejmowania działań proekologicznych: zmniejszenia emisji zanieczyszczeń, zużycia energii, eliminowania szkodliwych dla środowiska składników produktu, a także szkodliwych procesów technologicznych;

· funkcja edukacyjna - ekoetykieta wzbogaca wiedzę konsumentów o prośrodowiskowych towarach i ich cechach, co przyczynia się do poprawy stanu świadomości ekologicznej społeczeństw.

Każdy produkt, który dopuszczany jest do obrotu w handlu musi spełniać obowiązkowe normy ochrony środowiska. Te, które spełnią o wiele wyższe wymagania mają szanse uzyskać prawo do ekooznaczeń. Taki produkt powinien charakteryzować się następującymi cechami:

· ilość surowców użyta do jego wytworzenia została znacznie ograniczona lub też surowce pochodzą z recyclingu,
· sam proces wytwarzania nie jest szkodliwy dla środowiska,
· surowce użyte do produkcji są nietoksyczne,
· produkt ani jego składniki nie są testowane na zwierzętach,
· opakowanie jest ograniczone do minimum lub w ogóle z niego zrezygnowano,
· opakowanie może zostać ponownie wykorzystane,
· zużycie energii na każdym etapie produkcji i użytkowania produktu jest zminimalizowane,
· istnieje system zbierania produktów wyeksploatowanych lub ich części,
· istnieje możliwość ponownego wykorzystania w całości lub w części zużytego produktu,
· unika się sztucznego przyspieszania starzenia się fizycznego lub moralnego (np. poprzez reklamę nowszych typów danego towaru) produktu.

Wybrane z powyższych aspekty wpływające na ekologiczne konsekwencje produktu i działań związanych z jego obrotem handlowym czy użytkowaniem, poddane krytycznej ocenie, zadecydują o przyznaniu odpowiedniego certyfikatu i możliwości stosowania ekoznaku.
Każdy z etapów cyklu życia produktu analizowany jest pod kątem: surowcochłonności, energochłonności, wodochłonności, powstawania odpadów i ich recyrkulacji, "przyjazności" dla użytkownika, czy łatwości obsługi. Dodatkowymi kryteriami mogą być również: emisja hałasu, zajęcie przestrzeni oraz estetyka wykonania. Wpływ przedsięwzięć gospodarczych na środowisko można określać za pomocą wielu metod. Obecnie jednak na czoło wysunęły się dwie z nich, uznane jako najpełniej odzwierciedlające rzeczywistą antropopresję, czyli wpływ działań człowieka na środowisko naturalne. Są to metody oceny oddziaływania na środowisko EIA (Environmental Impact Assesment) oraz analizy cyklu życia produktu LCA (Life Cycle Analisys), zwane także ekobilansem. O ile pierwsza z nich znajduje zastosowanie głównie przy lokalizacji inwestycji gospodarczych, to druga doskonale nadaje się do kompleksowych badań produktów. Daje też możliwość porównania oddziaływania na środowisko różnych towarów o podobnym zastosowaniu.
Analizę cyklu życia produktu można najkrócej określić jako badania produkcji i produktu "od kołyski do grobu". W badaniach uwzględnione mogą być wszystkie etapy produkcji i eksploatacji towaru, poczynając od projektowania, poprzez energochłonność produkcji i użytkowania, a skończywszy na utylizacji odpadów.
Znaki przyznawane są na całym świecie bardzo różnym kategoriom produktów przez zespoły administracji rządowej, stowarzyszeń przemysłowych, handlowych, naukowców i oczywiście organizacje konsumenckie. Istotą systemu eko-etykietowania jest jego wiarygodność i rzetelność przekazywanych informacji. Ubieganie się o eko-etykietę jest całkowicie dobrowolne, jeśli jednak producent będzie chciał się posługiwać takim znakiem musi poddać się stosownej procedurze oceny i dostarczyć potrzebne dane. Eko-etykiety są znakami prawnie zastrzeżonymi i nie wolno się nimi posługiwać bez uzyskania do nich praw. Kryteria środowiskowe brane pod uwagę podczas oceny danego towaru i środowiskowe parametry produktu są ważne przez określony przedział czasu- najczęściej trzy lata, potem muszą być poddane weryfikacji. Spowodowane jest to postępem nauki i procesów technologicznych, które mogą narzucić nowe kryteria i warunki uzyskania certyfikatu. Atestacja i ekoetykietowanie powinny być finansowane z opłat pobieranych z tytułu używania oznaczeń. Zewnętrzne dofinansowywanie systemu ze źródeł państwowych lub prywatnych powinno być możliwie zminimalizowane lub wykluczone.
Ekoznaki to element skutecznej strategii promocyjnej dla producentów, ale i ważny czynnik w kształtowaniu proekologicznych działań. To również szansa dla mniej znanych produktów na zdobycie nowych klientów oraz stworzenie pozytywnego wizerunku firmy dbającej o środowisko naturalne. Na świecie istnieje kilkadziesiąt systemów ekoznakowania. Niektóre z nich mają charakter regionalny, inne krajowy, inne znacznie szerszy - międzynarodowy. Część z nich umieszczana jest na produktach tylko jednego typu, inne mogą być przyznawane różnym towarom. Jeden produkt może posiadać wiele certyfikatów.
Ocenie środowiskowej i ekoetykietowaniu mogą być poddane wszystkie produkty dostępne na rynku, a zwłaszcza te, które wykazują istotną uciążliwość dla środowiska i realne możliwości poprawienia cech szkodliwych dla środowiska. Do najbardziej szkodliwych spośród nich należą:

· środki czystości, chemia gospodarcza i kosmetyki - ze względu na uciążliwy cykl
produkcyjny oraz emisję szkodliwych substancji podczas użycia;
· wyposażenie łazienek i kuchni - ze względu na znaczny pobór wody i energii oraz zużycie
· detergentów; opakowania - ze względu na wykorzystanie surowców, zużycie energii podczas procesu
· produkcyjnego oraz możliwość selektywnej zbiórki i recyklingu;
papier – ze względu na wykorzystanie surowców i uciążliwy proces produkcji;
· transport - ze względu na zanieczyszczenie atmosfery, wód i gleby oraz hałas.

Kryteria przyznawania znaku wypracowuje się indywidualnie dla każdej grupy towarowej. W Europie zgodnie z założeniami ustalonymi przez OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) nadanie towarowi ekoetykiety zostaje dokonane przez odpowiednią organizację publiczną lub prywatną. W związku z tym w ramach UE ustalanie kryteriów ekologicznych i przyznawanie produktom ekologicznym symbolu leży w gestii Europejskiej Organizacji ds. Eko-znaku. Początkowo organizacja ta przyznawała ekoetykiety takim towarom, jak pralki i zmywarki do naczyń, a obecnie ustaliła kryteria ekologiczne także dla następujących grup produktów: ulepszacze, wyroby z papieru, środki piorące, farby i lakiery, tekstylia, kosmetyki, żarówki elektryczne. Kryteria przyznawania etykiety Ekoznaku zostały opublikowane dla dziesięciu grup produktów, a przyznano ją czterdziestu pięciu produktom.
Polski system certyfikacji ekologicznej powstał stosunkowo niedawno, bo w 1998 r., kiedy zakończono prace nad Zasadami Certyfikacji na Eko-znak. Polskie kryteria przyznawania oznaczenia ekologicznego ustala Polskie Centrum Badań i Certyfikacji z siedzibą w Warszawie. Są one oparte na kryteriach ogólnoeuropejskich bądź skandynawskich. Istnieje tylko jeden polski znak ekologiczny tzw. eko-znak. Dotychczas przyznano go kilkudziesięciu wyrobom, głównie nawozom sztucznym i organicznym oraz materiałom włókienniczym.
Produkt oceniany jest na etapie: przedprodukcyjnym, produkcyjnym, dystrybucji (w tym pakowania), użytkowania oraz recyklingu i utylizacji odpadów.
W czasie każdego z tych etapów oceniane są takie aspekty jak: jakość powietrza, wody, gleby, ograniczenie ilości odpadów, oszczędność energii, gospodarka zasobami naturalnymi, zapobieganie globalnemu ociepleniu, ochrona warstwy ozonowej, bezpieczeństwo środowiska, hałas, ochrona ekosystemu.
Według informacji uzyskanych od Pełnomocnika Dyrektora ds. Marketingu i Znaków Zgodności - Andrzeja Sulińskiego z Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji, w ostatnim czasie do listy dołączyły jeszcze dwie grupy produktów: komputery osobiste oraz przepusty drogowe i studzienki. Certyfikat ważny jest 3 lata. Przestrzeganie wymogów certyfikacyjnych jest systematycznie kontrolowane w ciągu trwania okresu licencyjnego. Po wejściu Polski do Unii polscy producenci mogą uzyskać w Centrum certyfikat na unijny ekoznak - tzw. „Margerytka”.
Najczęściej spotykanymi ekoznakami są:

Sokół (Falkon) - Szwecja
Od 1992 roku istnieje znak "Dobry Ekologiczny Wybór" (Good Environmental Choice) - "Falkon", reprezentujący kryteria pozarządowej organizacji ekologicznej - Szwedzkiego Towarzystwa Ochrony Przyrody. Przy atestacji brane są pod uwagę wyłącznie ekologiczne cechy towaru. Obecnie funkcjonuje na rynku około 200 produktów oznaczonych znakiem "Falkon", są to m.in. mydła, szampony, środki czyszczące, baterie, papier toaletowy, pieluszki i inne.

Krav - Szwecja
Ekologiczny znak "Krav", istniejący od 1985 roku, przyznawany jest przez Związek Plantatorów Upraw Ekologicznych. Oznaczone nim artykuły żywnościowe zostały wytworzone bez stosowania nawozów sztucznych oraz chemicznych środków ochrony roślin. Znak "Krav-import" gwarantuje, że importowana żywność pochodzi z gospodarstw ekologicznych.

Łabędź (Svanen) - kraje skandynawskie
Od 1989 roku funkcjonuje najbardziej znany, wspólny dla krajów skandynawskich ekologiczny znak towarowy "Svanen" (Łabędź). Produkty oznaczone tym znakiem charakteryzują się mniejszym negatywnym oddziaływaniem na ludzi i środowisko naturalne niż inne towary z tej samej grupy o takim samym przeznaczeniu. Znakowi graficznemu towarzyszy napis "ekooznakowany" oraz krótki opis wyjaśniający proekologiczny charakter produktu. Przyznanie znaku "Svanen" jest poprzedzone dokładną analizą wybranych cech produktu i procesu produkcyjnego, przeprowadzoną przez akredytowany niezależny instytut badawczy. Wymagania ekologiczne są stopniowo podnoszone, w miarę postępu technicznego i naukowego. Przestrzeganie wymogów certyfikacyjnych jest systematycznie kontrolowane w ciągu trwania okresu licencyjnego. System "Svanen" jest oceniany jako jeden z najlepszych, najbardziej kompleksowych i obiektywnych sposobów ekoetykietowania na świecie. Spełnia on w dużym stopniu wszystkie modelowe funkcje ekoznaków: ekologiczną, informacyjną, edukacyjną, marketingową oraz stymulacyjną, przyczyniając się do rozwoju czystych technologii, ochrony konsumenta i środowiska naturalnego. Wszechstronne badania oraz uwzględnianie globalnych i lokalnych uwarunkowań otoczenia powoduje, że system "Svanen" może być bardzo dobrym przykładem do naśladowania przez inne kraje.


Błękitny Anioł (Der Blaue Engel) - Niemcy
Często spotykanym w Polsce ekoznakiem jest niemiecki "Niebieski Anioł", nazwany tak z powodu znaku graficznego przedstawiającego niebieską postać. Wprowadzony został w 1977 roku z inicjatywy niemieckiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i jest najstarszą tego typu inicjatywą europejską.
Zasady przyznawania tego znaku:

· oznaczane są produkty o zdecydowanie lepszej charakterystyce środowiskowej od innych artykułów z
tej samej grupy towarów, zaspokajające te same potrzeby;
· podstawę środowiskowej oceny stanowi uproszczona analiza cyklu życia produktu, obejmująca
produkcję, użytkowanie produktu i zagospodarowanie odpadów;
· w ocenie, oprócz zanieczyszczenia trzech podstawowych składników środowiska przyrodniczego
(powietrza, wody, gleby), bierze się pod uwagę także hałas oraz możliwość powstawania substancji
szczególnie niebezpiecznych;
· bezpieczeństwo użytkowania oraz wygoda i estetyka wykonania stanowią kryteria pomocnicze;
· znakowi graficznemu towarzyszy krótkie wyjaśnienie proekologicznego charakteru oznaczonego
produktu;
· czas trwania licencji certyfikacyjnej wynosi maksymalnie 3 lata.

Obecnie certyfikacja znakiem "Der Blaue Engel" obejmuje 75 grup produktów i dotyczy około 4000 różnorodnych wyrobów, do których należą między innymi: opony, butelki zwrotne, dezodoranty, lodówki, materiały budowlane, produkty wykonane na bazie tworzyw sztucznych podlegających recyklingowi, chemia gospodarcza, wyroby papierowe.

· 53% mieszkańców Niemiec korzysta ze znaku "Niebieski Anioł" jako podpowiedzi podczas zakupów
· 51% zauważa pozytywny wpływ znaku na rozwój "proekologicznych" technologii
· 44% dostrzega marketingowy wpływ znaku na konkurencyjny rynek produktów przemysłowych
· 56% ocenia zakupy robione z uwzględnieniem ekologicznych znaków towarowych jako formę ochrony
środowiska w życiu codziennym

"Margerytka" (UE)
Stylizowana "Margerytka" z dwunastoma gwiazdkami ma być alternatywą dla państwowych ekologicznych znaków towarowych krajów zrzeszonych, gwarantującą określoną jakość także poza politycznymi granicami państw członkowskich. "Margerytka" jest przyznawana na podstawie skróconej analizy cyklu życia produktu. Badania atestacyjne skupiają się na stopniu obciążenia środowiska na etapie:

· pozyskiwania surowców pierwotnych,
· produkcji,
· pakowania i transportu,
· użytkowania produktu,
· utylizacji.

Na każdym z tych etapów oceniane są aspekty:

· produkcja odpadów,
· zanieczyszczenia gleby, wody i powietrza,
· hałas,
· zużycie zasobów naturalnych i energii,
· wpływ na ekosystemy.

Kryteria atestacyjne są odpowiednio ustalane dla każdej z grup badanych produktów. Dotychczas ustalono kryteria przyznawania "Margerytki" dla 19 grup produktów, m.in. pralek, zmywarek do naczyń, papieru toaletowego, papieru kuchennego oraz środków użyźniających glebę. Do oznaczenia tym znakiem zgłoszono do tej pory około 300 produktów z całego kontynentu. Jednak słychać wiele krytycznych głosów twierdzących, że to za mało jak na znak tej rangi. Powolny proces implementacji ogólnoeuropejskiego systemu ekoznakowania wynika przede wszystkim z rozbieżności priorytetów państwowych oraz preferowanych kryteriów atestacyjnych poszczególnych krajów członkowskich. Jest to przyczyną małej popularności tego znaku, nadal mało widocznego w sklepach. Cały czas trwają prace nad metodyką certyfikacji oraz ustaleniem wspólnych kryteriów dla innych grup produktów, w formie satysfakcjonującej wszystkie państwa Unii Europejskiej. Tym niemniej, na tym etapie europejska "Margerytka" jest krytykowana przez organizacje ekologiczne za zbyt łagodne i niepełne kryteria.

Produkcja ekologiczna (UE)
Początkowo produkty ekologiczne w krajach UE oznaczane były przy pomocy symboli organizacji producenckich i jednostek certyfikujących. Do dziś najbardziej znane z nich są używane i akceptowane na rynku. Podjęto też próby wprowadzenia znaków krajowych. Jednolite dla całej UE logo produkcji ekologicznej zostało wprowadzone w marcu 2000 r. na mocy rozporządzenia Komisji nr 331/2000. Celem było podniesienie wiarygodności żywności produkowanej metodami ekologicznymi oraz identyfikacja na rynku. Etykiety, materiały reklamowe oraz dokumenty komercyjne związane z produkcją ekologiczną mogą być opatrywane tym logo i mogą zawierać informację, że produkt został wytworzony w zgodzie z metodami opisanymi w Rozporządzeniu 2092/91.
Logo nie jest obowiązkowe, ale producenci mogą go użyć, jeżeli ich produkty odpowiadają następującym kryteriom:

· co najmniej 95% składników zostało wyprodukowanych metodami ekologicznymi;
· produkty były nadzorowane podczas procesu produkcji i przygotowania tak, jak to zapisano w
rozporządzeniu;
· produkty są sprzedawane bezpośrednio przez producenta lub w zamkniętych, zabezpieczonych i
oznakowanych opakowaniach;
· na produktach widoczne jest nazwisko lub nazwa handlowa producenta, przetwórcy i sprzedawcy, a
dodatkowo nazwa i kod jednostki certyfikującej.

Uczciwy Handel (Fair Trade)
Oprócz znaków bazujących na kryteriach środowiskowych, pojawiły się systemy certyfikacji wykraczające poza aspekty ekologiczne, oceniające podłoże społeczne i etyczne produkcji. Dotyczy to przede wszystkim produktów importowanych z krajów ubogich, gdzie oprócz środowiska trzeba chronić ludzi - robotników pracujących dla międzynarodowych koncernów. Niestety, praktyki stosowane przez azjatyckie czy latynoamerykańskie filie międzynarodowych firm, znacznie odbiegają od standardu pracy w cywilizowanych,
bogatych krajach. Nagminne łamanie praw człowieka w krajach Trzeciego Świata nie uszło uwagi konsumentów w krajach europejskich i już w 1988 roku w Holandii pojawił się znak "uczciwego handlu" - "Max Havelaar", którym oznaczano kawę pochodzącą z plantacji, gdzie gwarantowano robotnikom godziwe wynagrodzenie i warunki pracy. Następnym był niemiecki "Transfair" (1993) i brytyjski znak "Fairtrade" (1994), obejmujący oprócz kawy herbatę, sok pomarańczowy, kakao, miód, banany i czekoladę.
Kryteria oceny produktów na znaki "uczciwego handlu" obejmują:

· korzyści bezpośrednich producentów (np. plantatorów),
· gwarantowane minimalne ceny, płatności z góry,
· stabilność i ciągłość kontraktów handlowych,
· poziom płac,
· równe płace dla kobiet,
· ekologiczne standardy produkcji,
· ochrona zdrowia i bezpieczeństwo w pracy,
· podstawowe standardy zakwaterowania (gdy robotnicy pracują w polu).

Przykłademi polskich ekoetykiet mogą być:

Ekoznak - Polska
Polskie Centrum Badań i Certyfikacji opracowało zasady przyznawania krajowego ekoznaku w 1998 roku. Założenia ogólne stanowią, że polski "Eko-znak" mogą otrzymywać wyroby krajowe i zagraniczne niepowodujące (w odniesieniu do wcześniej ustalonego akceptowalnego poziomu) negatywnych skutków dla środowiska oraz spełniające ustalone kryteria dotyczące ochrony zdrowia, środowiska i ekonomicznego wykorzystania zasobów naturalnych w trakcie całego cyklu życia wyrobu. Zaznaczono również, że polski system certyfikacji będzie dostosowany do systemu ekoznakowania Wspólnoty Europejskiej. Podstawą certyfikacji na "Eko-znak" są wymagania dotyczące aspektów ekologicznych i zdrowotnych ustanawiane przez Komitet ds. "Eko-znaku", składający się z osób reprezentujących urzędy centralne, jednostki pozarządowe zajmujące się ochroną środowiska, producentów, konsumentów oraz banki.
Ocena produktu obejmuje etapy:

· przed produkcją,
· produkcja,
· dystrybucja (w tym pakowanie),
· użytkowanie,
· recykling, utylizacja, odpady.

W czasie każdego z tych etapów oceniane są aspekty:

· jakość powietrza, wody, gleby,
· ograniczenie ilości odpadów,
· oszczędność energii,
· gospodarka zasobami naturalnymi,
· zapobieganie globalnemu ociepleniu,
· ochrona warstwy ozonowej,
· bezpieczeństwo środowiska,
· hałas,
· ochrona ekosystemu.

Dotychczas polski "Eko-znak" przyznano kilkudziesięciu wyrobom, głównie nawozom sztucznym i organicznym oraz materiałom włókienniczym. Polski "Eko-znak" jest praktycznie niewidoczny w sklepach, a z powodu słabej promocji i utrudnionego dostępu do informacji trudno jest stwierdzić jego wiarygodność. Rosnąca rola konsumentów na pewno z czasem zmieni tę sytuację. Do tej pory klient polskich sklepów musi jednak polegać na częściej spotykanych ekoznakach zagranicznych.


Zielone Płuca Polski
Ustanowiony w 1996 a przyznawany od 1997. Znak informuje, że dany produkt pochodzi z obszaru funkcjonalnego Zielone Płuca Polski. Warunkiem otrzymania Znaku jest wytwarzanie towarów i usług na obszarze Zielonych Płuc Polski oraz wykazanie, że są one przyjazne środowisku i produkowane przez zakład działający zgodnie z zasadami ochrony środowiska naturalnego.
Znak Promocyjny ZPP mówi o pochodzeniu, jakości, wysokich walorach, a przede wszystkim o tym, że został on wyprodukowany zgodnie z obowiązującymi normami o ochronie środowiska i utożsamiany jest z wizerunkiem najczystszego i najpiękniejszego obszaru Polski. Posiadanie Znaku Promocyjnego ZPP ma szansę wpłynąć na wielkość produkcji i wysoką sprzedaż tak oznaczonego produktu. Znak Zielone Płuca Polski może stworzyć szczególnie korzystne warunki sprzedaży produktów poza granicami regionu oraz na rynkach międzynarodowych i stać się wizytówką wyróżniającą towar od innych podobnych producentów konkurencyjnych firm.
Poprzez nadawanie Znaku Promocyjnego Zielone Płuca Polski pragniemy wysłać sygnał do przedsiębiorstw, instytucji i zakładów, aby działalność swą związały z programem Zielone Płuca Polski w imię zachowania wysokich walorów przyrodniczych regionu oraz jego przyszłości tworzonej w oparciu o zasady ekorozwoju.
Dotychczas Kapituła Znaku Promocyjnego Zielone Płuca Polski nadała prawo używania Znaku trzydziestu jeden zakładom, instytucjom i osobom. Są to firmy z różnych branż, od zakładów produkujących żywność po firmy wytwarzające materiały budowlane oraz świadczące usługi turystyczne.
Zasady przyznawania Znaku Promocyjnego Zielone Płuca Polski:

1. O prawo do używania i posługiwania się Znakiem Promocyjnym Zielone Płuca Polski mogą ubiegać się podmioty gospodarcze (produkcyjne i usługowe), organizacje społeczne i instytucje działające zgodnie z zasadami ekorozwoju na obszarze funkcjonalnym Zielone Płuca Polski. Znak Promocyjny Zielone Płuca Polski jest znakiem towarowym zastrzeżonym, a jego właścicielem jest Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska.

2. Znak Promocyjny ZPP przyznawany jest towarom, usługom oraz ważnym społecznie inicjatywom na mocy decyzji Kapituły Znaku Promocyjnego ZPP.

3. Znak Promocyjny ZPP przyznawany jest na okres trzech lat.

4. Instytucja chcąca ubiegać się o Znak Promocyjny Zielone Płuca Polski powinna wyrazić wolę w formie pisemnego wniosku złożonego do Biura Porozumienia Zielone Płuca Polski, w którym to przedstawi swoje dotychczasowe osiągnięcia oraz produkty, na których miałby zostać umieszczony Znak Promocyjny Zielone Płuca Polski.

5. Decyzje Kapituły w sprawie przyznania Znaku Promocyjnego ZPP podejmowane są po analizie przedłożonych Kapitule informacji i opinii wydanych przez właściwy Wydział Ochrony Środowiska Urzędu Wojewódzkiego w oparciu o przedłożone przez wnioskodawcę materiały. We wniosku o nadanie Znaku należy uwzględnić informacje:

· spełniania przez towar lub usługę wymogów ekologicznych,
· uregulowanie i przestrzeganie zasad korzystania ze środowiska przez producenta lub usługodawcę,
· bezpieczeństwa dla ludzi i środowiska (informacji, że nie zawierają łatwo uwalniających się substancji
uznanych za szkodliwe dla zdrowia oraz życia ludzi i funkcjonowania ekosystemów),
· spełnienia wymogów jakościowych i norm bezpieczeństwa dla danej grupy wyrobów,
· stwierdzenia, że towary podlegają stałej kontroli (zewnętrznej i wewnętrznej) w zakresie jakości i
przestrzegania procedur wytwarzania,
· potwierdzenia, że towar lub usługi są nowoczesne i poszukiwane na rynku (dyplomy, wyróżnienia,
certyfikaty).

6. Producent lub usługodawca zgłaszający wniosek do rozpatrzenia przez Kapitułę powinien posiadać
opinie Wojewódzkiego Wydziału Ochrony Środowiska dotyczące:

· prowadzenia działalności zgodnie z wymogami ochrony środowiska,
· uregulowania stanu formalno-prawnego korzystania ze środowiska, płacenia na bieżąco opłat i kar,
· stosowania nowoczesnych technologii, nie oddziaływujących negatywnie na środowisko,
· uregulowania wszelkich zobowiązań finansowych z budżetem państwa i związanych z gospodarczym
korzystaniem ze środowiska.

Ekoland - Polska
W Polsce funkcjonuje kilka systemów znakowania produkcji rolnej prowadzonej metodami ekologicznymi. Żywność ekologiczna produkowana jest tylko w gospodarstwach posiadających zgodny z prawem certyfikat i tylko o takich gospodarstwach możemy mówić, że są ekologiczne. Najbardziej znanym i rozpoznawalnym na rynku krajowym znakiem, kojarzonym z żywnością ekologiczną, jest logo Stowarzyszenia Producentów Żywności Metodami Ekologicznymi "Ekoland". Prawo do używania tego znaku na swych wyrobach mają producenci, przetwórcy i handlowcy spełniający wymagania ustawy o rolnictwie ekologicznym, posiadający certyfikat nadany przez uprawnioną jednostkę i jednocześnie będący członkami "Ekolandu".
Certyfikat przyznawany jest na podstawie oceny warunków prowadzenia produkcji rolnej i przetwórstwa rolno-spożywczego metodami ekologicznymi oraz obrotu tymi produktami wg zasad określonych w ustawie o rolnictwie ekologicznym z dnia 16 marca 2001 r. (Dz.U. Nr 38, poz. 452). Sposób znakowania produktów określa Art. 25:
"Oznakowanie produktu rolnictwa ekologicznego polega na zamieszczeniu na etykiecie lub
opakowaniu tego produktu napisu: produkt rolnictwa ekologicznego oraz nazwy producenta, numeru certyfikatu zgodności, nazwy upoważnionej jednostki certyfikującej i jej numeru identyfikacyjnego. W przypadku produktów rolnictwa ekologicznego sprowadzanych z zagranicy, oprócz nazwy producenta, podaje się nazwę podmiotu wprowadzającego produkty do obrotu, z tym, że na produktach rolnictwa ekologicznego pochodzących z krajów Unii Europejskiej zamieszcza się dodatkowo napis: objęte systemem kontroli Unii Europejskiej".
Wiarygodność producentów i produktów rolnictwa ekologicznego zapewnia kontrola prowadzona przez upoważnioną jednostkę certyfikującą. Pełna kontrola w gospodarstwach i przetwórniach odbywa się corocznie, oprócz tego mają miejsce inspekcje dodatkowe. Kontroli podlegają nie tylko wszystkie obiekty gospodarstwa: uprawy, wybiegi, budynki inwentarskie i magazynowe, maszyny i urządzenia, przechowalnie, ale także dokumenty: księgi rachunkowe, dowody zakupu środków do produkcji oraz surowców, księga gospodarstwa (lub zapisy), księgi hodowlane, etykiety i materiały reklamowe, wreszcie - bilans zbiorów i zakupionych surowców oraz sprzedaży produktów. Na podstawie protokołu z kontroli, jednostka certyfikująca ocenia czy gospodarstwo lub przetwórnia spełnia kryteria, a następnie wystawia certyfikat zgodności, upoważniający do obrotu produktami rolnictwa ekologicznego. Przyjmuje się, że sposób produkcji decyduje o jakości żywności i same produkty bada się tylko wtedy, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie ich skażenia. Rolnik zgłaszający chęć przestawienia swego gospodarstwa na ekologiczną metodę produkcji musi przedstawić konieczne dokumenty, a jego gospodarstwo musi spełnić opisane w ustawie wymagania. Okres przestawiania, zanim może zostać przyznany certyfikat, trwa minimum 2 lata. W tym czasie gospodarstwo musi być pod kontrolą akredytowanej jednostki kontrolnej, która co najmniej raz w roku przeprowadza inspekcję i na podstawie jej wyników stwierdza zgodność działań prowadzonych w gospodarstwie z zasadami zawartymi w ustawie o rolnictwie ekologicznym. Dopiero po tym okresie gospodarstwo może otrzymać certyfikat i dopiero wtedy możemy mówić o gospodarstwie ekologicznym. Z ustawy wynika jednoznacznie co to jest gospodarstwo ekologiczne i co to są produkty rolnictwa ekologicznego.
Oprócz znaków przyznawanych w oparciu o ekologiczne kryteria atestacji, na rynku można znaleźć wiele innych znaków informujących o wybranych pozytywnych cechach towarów. Mają one jednak niewiele wspólnego z prawdziwymi ekoznakami, gdyż mówią tylko o małej cząstce cyklu produkcji, wybranej przez producenta jako najbardziej przydatna do reklamy. Niektóre informacje mogą być bardzo ważne dla konsumenta dbającego o środowisko – np. wiadomość, że szampon nie był testowany na zwierzętach albo że monitor jest energooszczędny, ale nadal jest to tylko mały wycinek procesu technologicznego, który w innych obszarach może być bardzo nieekologiczny. Oto niektóre z nich:

Dbaj o czystość
Znak informuje o tym, aby dany produkt wrzucić do kosza, nie zaśmiecać środowiska i dbać o czystość swojego otoczenia.

Nie testowane na zwierzętach
Znak informuje, że w fazie badań dany produkt nie był testowany na zwierzętach. Najczęściej występuje na kosmetykach. Kosmetyki nie testowane na zwierzętach mogą być też oznaczane literami "BWC" (Beauty Without Cruelty - piękno bez okrucieństwa), lub napisami Not Tested on Animals (nie testowane na zwierzętach) czy Animal Friendly (przyjazne zwierzętom). Za ten znak nie odpowiada żadna organizacja. Firma używając go na towarze może być skontrolowana jedynie przez organizacje konsumenckie.

Opakowanie nadaje się do recyklingu
Takie oznaczenie spotyka się na opakowaniach, które podlegają ponownemu wykorzystaniu. Umieszcza się je na opakowaniach z tworzyw sztucznych bądź
aluminium. Cyfra i napis, które towarzyszyć mogą symbolowi oznaczają nazwę surowca użytego do produkcji opakowania.

Wyrób zgodny z normami Unii Europejskiej
Symbol CE znajduje się głównie na wyrobach z importu, w tym na zabawkach. Oznacza on, że jest to wyrób zgodny z wymogami Unii Europejskiej. Podstawowym kryterium jest tu bezpieczeństwo i zdrowie użytkownika.
Oznakowanie CE jest formą deklaracji producenta, że jego wyrób spełnia wymagania wszystkich mających do niego zastosowanie dyrektyw Nowego Podejścia. O ile dyrektywy nie przewidują inaczej, oznakowanie CE jest obowiązkowe i musi być umieszczone na wyrobie, zanim zostanie on wprowadzony na rynek lub oddany do użytku.

Bezpieczny dla ozonu
Produkty opatrzone takimi symbolami nie zawierają gazów typu chloro-fluoro-carbon, powszechnie zwanych freonami, które niszczą powłokę ozonową. Najczęściej występujące napisy na tych symbolach to: OZONE FRIENDLY, OZON FREUNDLICH, ohne FCKW, CFC free. Za ten znak nie odpowiada żadna organizacja, firma używając go na towarze może być skontrolowana jedynie przez organizacje konsumenckie.

Na opakowaniach niejednokrotnie umieszczane są różnego rodzaju oznaczenia wykorzystujące naturalne motywy: kwiat, drzewo, choinkę, kroplę wody, liść, oraz podpisy nawiązujące do ekologii i zdrowia. Najczęściej jest to nieuczciwa reklama producentów, którzy chcą w ten sposób zachęcić klienta do zakupu produktu. Należy zaznaczyć, że pod każdym prawdziwym ekoznakiem powinna być informacja o cechach produktu, które wyróżniają go wśród innych, np. „wyprodukowano bez użycia chloru” na papierze, „nie zawiera fosforanów” na proszku do prania, itp.
Znaczenie produktów oznaczonych znakami ekologicznymi będzie z roku na rok wzrastać. Miejmy nadzieję, że również i w Polsce, gdzie nasz ekoznak dotychczas widoczny jest na niewielu produktach. Trzeba pamiętać, że wytwarzanie produktów, które kwalifikują się do przyznania ekoetykiety tak naprawdę nie jest i nigdy nie będzie obojętne dla przyrody. Każda technologia przemysłowa to ingerencja w równowagę ekologiczną środowiska. Tak więc, kupując np. ekologiczny papier nie marnujmy go niepotrzebnie tylko dlatego, że przecież nie szkodzi. To nieprawda. Gdy wykorzystamy jego obie strony, przeznaczając np. niepotrzebny jednostronnie zadrukowany papier na jakieś zapiski na brudno, a później oddamy go na makulaturę - będzie to nasz wkład na rzecz ochrony środowiska, na którym przecież powinno nam zależeć, bo od jego kondycji zależy jakość naszego życia.



Źródła:
J. Leśniak, Ekologiczne znaki towarowe w ochronie środowiska przyrodniczego, "Ekonomia i Środowisko" 1995, nr 1
S. Bukowiecka, Znakowanie ekologiczne, "Wspólnoty Europejskie" 1996, nr 3
http://www.earth-conservation.org/eko-znaki.php
http://www.eco-label.com/default.htm
http://www.federacja-konsumentow.org.pl/modules.php?name=News&file=article&sid=76
http://www.ekonsument.pl/strona.php?sub=ekoetykiety&menu=1
http://www.city.poznan.pl/mim/strony/wos/index.html?news.html?co=print&id=2002&instance=1000&lang=pl~wosstrona
http://www.zieloneznaki.pl/index.php?pageid=5
http://www.eurostudent.pl/wiecej.php?id=1948