Reformacja itp.

Unia polsko-litewska Ludwik Andegaweński (1370-1382), unieważnienie testamentu Kazimierza, pozbawienie praw Kaźka Słupskiego 1374-przywilej w Koszycach, ulgi dla szlachty, pierwszy stanowy przywilej generalny (dotyczył całej szlachty) Okres rządów ostatnich Piastów zapoczątkował rozwój monarchii stanowej w Polsce.

Wyróżniamy: stan duchowny, szlachecki, mieszczański, kmiecy (chłopski)

Jadwiga w 1385-układ w Krewie-w zamian za tron polski, książę Litewski Jagiełło zobowiązywał się schrystianizować Litwę i przyłączyć ją do Polski (to ostatnie nie zrealizowane) 1413-unia horodelska-potwierdzono odrębność Litwy, kilkadziesiąt rodów litewskich szlachta polska przyjęła do swoich herbów.

Wojny z Zakonem-Krzyżackie przygotowania najazdu na Litwę, powstanie na Żmudzi (1409), chęć odzyskania ziem zagarniętych przez Zakon 1409-krzyżacki najazd na ziemię dobrzyńską, 1410-1411-Wielka wojna z Krzyżakami

15.07.1410-bitwa pod Grunwaldem, zachwianie potęgi Zakonu

1411-pierwszy pokój w Toruniu, Zakon wypłacił Polsce odszkodowanie pieniężne. Zwrócił: Litwie-Żmudź, Polsce-ziemię dobrzyńską.

Ekspansja Turków osmańskich, zagrożenie Węgier, 1440-Władysław III królem Węgier, 1443-wojna z Turcją (Hunyady), rozejm w Szegednie, 1444-Władysław zrywa rozejm, ginie w przegranej bitwie pod Warną

1453-Turcy zdobywają Konstantynopol. Likwidacja Cesarstwa Bizantyjskiego

Odrodzenie w Europie Zachodniej rozwój gospodarki towarowo-pieniężnej i jej form organizacyjnych-banków, spółek, giełd, kompanii handlowych, renta pieniężna w miejsce naturalnej, system nakładczy.

Koniunktura w rolnictwie-trójpolówka, kosa, żelazny pług, większe zbiory.

Nowy prąd umysłowy-humanizm: -w centrum zainteresowania człowiek -zerwanie z filozofią scholastyczną-powrót do myśli antycznej -drogą poznania naukowego obserwacja i doświadczenie, potępienie ascezy i niemoralności duchowieństwa

Renesans-epoka w dziejach kultury europejskiej oparta na ideach humanizmu, ponadto nasilenie tendencji Laickich, powrót do języków narodowych.

literatura-Dante Alighieri (Boska Komedia), Franciszek Petrarka (Sonety), Jan Boccacio (Dekameron) , Franciszek Rabelais, Baltazar Castiglione (Dworzanin), Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Łukasz Górnicki. sztuka-Leonardo da Vinci (Ostatnia wieczerza), Michał Anioł Buonarotti (Dawid), Rafael Santi, Piotr Bruegei, Albrecht Durer, Tycjan. architektura-stosowanie antycznych porządków architektonicznych i motywów dekoracyjnych, rozwój urbanistyki, nauka-Mikołaj Kopernik (O obrotach sfer niebieskich), Erazm z Rotterdamu (Pochwała głupoty), Tomasz More (Utopia), Franciszek Bacon, Galileo Galilei, Giordano Bruno. 1450-Jan Gutenberg-wynalazek druku (czcionki ruchomej)

Odkrycia geog.-zakończenie rekonquisty na Półwyspie Iberyjskim, "bezrobocie" rycerstwa, trudność w handlu lewantyńskim (Turcja), brak kruszców w Europie, pragnienie znalezienia drogi do Indii (korzenie), rozwój żeglarstwa (busola). 1488-Bartolomeo Diaz dociera do Przylądka Dobrej Nadziei, 1492-Krzysztof Kolumb-odkrycie Ameryki, 1498-Vasco da Gama dotarł do Indii, 1499-Amerigo Vespucci bada wschód nie wybrzeża Ameryki Południowej, 1519-1522-Ferdynand Magellan podróż dookoła świata.

Wielkie odkrycia geograficzne przyniosły wyprawy konkwistadorów (zdobywców), jest to początek powstania imperiów kolonialnych.

1519-1521-Ferdynand Cortez-podbój meksykańskiego państwa Azteków

1532-1534-Francisco Pizarro-podbój andyjskiego państwa Inków 1536-1538-Hiszpanie zdobywają Chile i Kolumbię.

Reformacja rozkład wewnętrzny kościoła, jego uprzywilejowane stanowisko i nadmierne bogactwo, zeświecczenie wyższego duchowieństwa, -papieski nepotyzm, sprzedaż odpustów -nierównomierny rozwój gospodarczy Niemiec, ubożenie rycerstwa, duże obciążenia feudalne mieszczaństwa i chłopów.

-wpływ idei humanistycznych

1517-Marcin Luter-95 tez w Wittenberdze-"odpusty nadużyciem", podział Niemiec na zwolenników papiestwa i zwolenników reformy, w 1521-Karol V potępia edyktem naukę Lutra

Nurty reformacji niemieckiej:

-książęcy (umiarkowany)-tani Kościół, sekularyzacja dóbr kościelnych, podporządkowanie duchowieństwa władzy świeckiej

-chłopsko-mieszczański (radykalny)-łączy dążenia do reformy kościoła z rewolucją społeczną (Tomasz Munzer-anabaptyki).

1524-1525-wojna chłopska w Niemczech, klęska chłopskich radykałów pod Frankenhausen, ścięcie Munzera. Część książąt zlikwidowała w swoich pastwach dobra kościelne i podporządkowała sobie duchowieństwo-przyjęto naukę Lutra (protestantyzm). Cesarz i książęta południowoniemieccy pozostali przy katolicyzmie-wybuchły wojny religijne.

1555-pokój w Augsburgu, przyjęcie zasady "czyj kraj tego religia".

Francja 1539-Jan Kalwin “Urządzenie religii chrześcijańskiej”, powrót do Biblii, nauka o przeznaczeniu (predestynacji), zerwanie z Rzymem, propagowanie surowych zasad moralnych, zwalczanie innowierców, kalwinizm-ideologią mieszczaństwa

hugenoci = wyznawcy kalwinizmu we Francji

1562-1598-wojny religijne

23/24.08.1572-rzeź hugenotów w Paryżu (noc św. Bartłomieja)

1598-edykt w Nantes-uznanie swobód wyznaniowych hugenotów, przyznanie im kilkunastu twierdz.

Anglia 1534-akt o supremacji-król zwierzchnikiem kościoła, zerwanie z papieżem, rozwiązanie zakonów i sekularyzacja ich dóbr, powstanie kościoła anglikańskiego.

Niderlandy-pod panowaniem hiszpańskim, silne wpływy luteranizmu i kalwinizmu.

1572-wybuch powstania anty hiszpańskiego 1576-pacyfikacja gandawska Protestanckie prowincje północne utworzyły unię-Zjednoczone Prowincje 1609-zwycięstwo w wojnie z Hiszpanią, Zjednoczone Prowincje protestanckie i niepodległe.

Kontrreformacja 1545-1563-sobór w Trydencie-potępienie heretyków, przywrócenie dyscypliny wewnątrzkościelnej i centralizmu papieskiego

-działalność: inkwizycji, "Indeks ksiąg zakazanych".

1534-powstaje zakon Towarzystwa Jezusowego (jezuici), ślub bezwzględnego posłuszeństwa papieżowi, cel-walka z reformacją (Ignacy Loyola)

Problemy W 1556 roku cesarz Karol V Habsburg abdykował. Wielkie imperium habsburskie zostało podzielone. - Jego syn, Filip 11, otrzymał Hiszpanię, Niderlandy, Burgundię, Franche-Comte, Królestwo Neapolu i Księstwo Mediolanu, była to tzw. hiszpańska linia Habsburgów

- Brat Ferdynand I Habsburg cesarz otrzymał Czechy, część Węgier, Austrię Styrię i Karyntię, była to tzw. austriacka linia Habsburgów. Turcy W drugiej połowie XV wieku państwo tureckie rozszerzało swoje posiadłości w Europie. Upadały miasta portowe kupieckich republik włoskich - Kaffa i Odessa. Tatarzy krymscy w latach 80. XV w. stali się lennikami sułtana tureckiego. W XVI wieku potężne państwo Osmańskie kontynuowało ekspansję w kierunku na Węgry, ziemie austriackie i polskie. Tatarzy, jako lennicy tureccy, stanowili ciągłe zagrożenie kresów południowo-wschodnich Rzeczypospolitej i Moskwy. Flota turecka atakowała z morza wybrzeża włoskie i hiszpańskie.