Autostrady

W ostatnich latach trwa ożywiona dyskusja na temat budowy autostrad i dróg ekspresowych w naszym kraju. Plany zakładają, że w ciągu najbliższych 10 -15 lat zbuduje się 4 płatne autostrady o łącznej długości 2.600 km i 3.900 km dróg ekspresowych.
Autostrady te będą częścią europejskiej sieci dróg. Będą one zaspakajać nie tylko krajowe potrzeby transportowe, ale także przewozy transportowe z zachodu na wschód oraz z południa na północ.
Konieczność budowy autostrad i dróg ekspresowych jest wynikiem ogromnego wzrostu ilości samochodów osobowych notowanego obecnie w Polsce, gdzie w roku 1998 było zarejestrowanych ok. 9 mln samochodów osobowych, a wzrost ilości tych samochodów w roku 1998 wynosił 550 tyś. podczas gdy w roku 1999 aż 640 tyś.. W 2000 roku zanotowano spadek ilości sprzedawanych samochodów, jednak w najbliższych latach spodziewana jest dalsza tendencja wzrostowa, które prawdopodobnie utrzymywać się będzie na stałym poziomie.
Ten rozwój motoryzacji, a ponadto przejęcie przez transport samochodowy przewozów towarów przewożonych uprzednio koleją, wymusza w Polsce m.in. budowę autostrad i dróg ekspresowych.
Każda jednak działalność gospodarcza, a zwłaszcza budowa dróg nie jest obojętna dla środowiska naturalnego.

Do niewątpliwych zalet, korzystnych dla środowiska naturalnego należą:
1. oszczędność w zużyciu paliwa będąca wynikiem ustabilizowanej pracy silnika, bez przyspieszeń, hamowań i jazdy ze stałą prędkością,
2. zmniejszenie emisji toksycznych składników spalin, jako wyniku pracy katalizatora w ustabilizowanym i optymalnym zakresie jego temperatury,
3. skrócenie czasu podróży, jako wyniku jazdy z większą na ogół prędkością,
4. zmniejszenie ilości wypadków drogowych, a przez to zwiększenie bezpieczeństwa, jako wyniku wydzielenia pasów do ruchu w jednym kierunku, a także bezkolizyjnych skrzyżowań,
5. zmniejszenie hałasu docierającego do terenów zabudowanych z uwagi na większą ich odległość od autostrady,
6. odciążenie terenów zabudowanych i aglomeracji miejskich od ruchu tranzytowego,
7. zmniejszenie mechanicznego zużycia takich zespołów jak: sprzęgło, hamulce, skrzynia biegów, elementy zawieszenia, układ kierowniczy itp. ze względu na znacznie mniejszą częstotliwość korzystania z tych mechanizmów, a także mniejszą ilość manewrów w kierowaniu samochodem.
Oprócz korzyści wynikających z powyższych elementów ruchu i warunków pracy pojazdów samochodowych, należy także uwzględnić korzyści towarzyszące budowie autostrad i dróg ekspresowych.
Realizacja tak dużej inwestycji łączy się z dużym ożywieniem gospodarczym, a także i rynku pracy. Następuje rozwój i wzrost zatrudnienia w wielu dziedzinach gospodarki, jak: budownictwo dróg, mostów, tuneli, estakad, stacji benzynowych, stacji serwisowych i innych budowli inżynierskich, sieć elektryczna, łączność, transport, przemysł wydobywczy i przetwórczy, a nawet mogą wystąpić prace archeologiczne, a ponadto prace przy planowaniu, projektowaniu, nadzorze budowlanym, komasacji gruntów, prace o charakterze geodezyjnym, prawnym, itp.
Nie bez znaczenia są też dochody państwa wynikające z opłat za korzystanie z autostrad, a także wpływy z podatków.


Te niewątpliwe korzyści związane z budową i eksploatacją autostrad i dróg ekspresowych nie mogą przysłonić ujemnych skutków tego zagadnienia, głównie o charakterze ekologicznym, jak:
1. strata znacznych terenów rolniczych przeznaczonych na autostrady wraz z przylegającymi terenami, przeznaczonymi na lokalne drogi, po których mogłyby się poruszać pojazdy niedopuszczone na autostrady,
2. daleko idąca ingerencja w środowisko naturalne, stanowiąca:
- zagrożenie dla świata zwierzęcego przez zmniejszenie powierzchni ich bytowania z powodu przecięcia tras migracyjnych, szczególnie dzikiej zwierzyny, prowadzących do wodopojów, miejsc żerowania, schronienia, rozrodu, itp., utrudnienie wymiany biologicznej,
- płoszenie zwierząt, szczególnie ptaków,
- konieczność daleko idącej ingerencji w rzeźbę terenu w związku z budową obiektów inżynierskich, jak: mosty, tunele, estakady, tzw. „zielone mosty”, oraz likwidację wzniesień ze względu na konieczność dotrzymania wymogów geometrii autostrad, określonych odpowiednimi warunkami technicznymi,
- wycinanie lasów na terenach przez które przebiega autostrada, co w konsekwencji powoduje: zmniejszenie natlenienia powietrza, wysuszenie środowiska w wyniku działania wiatrów, zmniejszenie zatrzymania wody w glebie, eliminację ostoi dla dzikich zwierząt, ptaków i owadów,
3. zaniechanie wypasu bydła na terenach przylegających do autostrady,
4. konieczność zrezygnowania z uprawy warzyw, krzewów, drzew owocowych przeznaczonych do konsumpcji dla ludności oraz wielu roślin pastewnych przeznaczonych na paszę, ze względu na skażenie powietrza i gleby przez spaliny w odległości 100 – 120 m od jezdni,
5.skażenie motoryzacyjne nowych powierzchni przylegających do autostrady wynikające z emisji ciężkich metali, jak: ołów, kadm, cynk, nikiel oraz pyłami pochodzącymi głównie ze ścierania opon.

Do negatywnych konsekwencji budowy autostrad należy zaliczyć także skutki społeczne polegające na:
- utrudnieniu lokalnych powiązań między terenami leżącymi po obu stronach autostrady ze względu na wyłączenie z niej ruchu pieszego i kołowego, gdyż przepusty pod nią są od siebie znacznie oddalone,
- konieczności komasacji gruntów, których celem jest, aby uprawiane pole było po tej samej stronie, co miejsce zamieszkania rolnika, co może także rodzić niekorzystne emocjonalne zachowania.
Tak więc decyzja o budowie autostrady, musi być poprzedzona wnikliwą, dokładną, lokalną analizą, aby negatywne konsekwencje ekologiczne, a także społeczne były jak najmniejsze, bowiem nie sposób jest je całkowicie wyeliminować.

Rozwój infrastruktury motoryzacyjnej w różnych dziedzinach życia gospodarczego do których szczególnie należy budowa autostrad wymaga określonych działań, tak aby inwestycja ta była okupiona jak najmniejszymi skutkami ekologicznymi. Ma tu szczególnie miejsce zasada zrównoważonego rozwoju.