Choroby układu krążenia

Każdego roku z powodu chorób układu krążenia umiera na świecie ponad 15 mln ludzi. W krajach rozwiniętych choroby te są przyczyną około 30% wszystkich zgonów.

CHOROBA WIEŃCOWA
Serce jest mięśniem i do pracy potrzebuje, podobnie jak mięśnie, regularnego dopływu krwi, z którą otrzymuje substancje energetyczne i tlen. Tętnice, które zaopatrują w krew mięsień sercowy to tętnice wieńcowe. Choroba wieńcowa polega na zwężeniu ścian tętnic wieńcowych przez odkładanie się w nich złogów cholesterolu. Ten narastający „osad” na ścianach naczyń stopniowo zmniejsza ilość krwi, dopływającej do mięśnia sercowego, przez co nie otrzymuje on niezbędnej do pracy ilości tlenu, a to prowadzi do występowania napadów bólu wieńcowego. Ta niewydolność naczyń wieńcowych upośledza funkcjonowanie serca, staje się przyczyną bólów lub nieregularnego bicia. Kiedy sercu zaczyna brakować tlenu, mechanizm kontrolujący częstość skurczów także przestaje prawidłowo funkcjonować. Ciężka choroba wieńcowa prowadzi do niewydolności serca – stanu, w którym czynność skurczowa ulega znacznemu osłabieniu i serce przestaje spełniać funkcję pompowania krwi. Niewydolność serca prowadzi do szybkiego męczenia się, któremu towarzyszą obrzęki różnych części ciała, a zwłaszcza kostek. Jest to spowodowane gromadzeniem się krwi w żyłach, gdyż serce nie jest w stanie przepompować całej krwi. Płyn przenika do otaczających tkanek, powodując ich obrzęk. Niewydolność serca może także prowadzić do duszności i bólów w klatce piersiowej, kiedy nadmiar płynów przenika do płuc.
Zakrzepica wieńcowa to stan, w którym skrzep zamyka całkowicie jedno z naczyń wieńcowych, co jest końcowym stadium choroby wieńcowej. Jest to główna przyczyna zawałów serca.

ZAWAŁ MIĘŚNIA SERCOWEGO
Zawał serca to obumarcie części mięśnia sercowego związane z zablokowaniem gałęzi tętnic wieńcowych, co odcina dopływ krwi, a zarazem tlenu do komórek mięśnia serca. Zawałowi serca przeważnie towarzyszy silny ból w klatce piersiowej, promieniujący często do szyi i barków.

NADCIŚNIENIE TĘTNICZE
Jedną z najważniejszych chorób układu krążenia i jedną z najczęstszych chorób przewlekłych jest nadciśnienie tętnicze. Po 65 roku życia występuje u około 50% osób w polskiej populacji. Jest więc chorobą społeczną.
Nadciśnienie tętnicze można stwierdzić jedynie na podstawie pomiarów ciśnienia, gdyż nie ma charakterystycznych objawów. Nadciśnienie tętnicze, zmuszające mięsień sercowy do większego wysiłku może być przyczyną zawałów serca i niewydolności krążenia. Może także powodować udary mózgowe, przez osłabienie naczyń krwionośnych w mózgu.
Przepływ krwi w naszym organizmie nie jest podobny do stabilnego prądu rzeki, przeciwnie przechodząc przez system naczyń krwionośnych krew na wzór górskiego potoku zawirowuje, przyspieszając lub zwalniając bieg rytmu pracy serca.
Ilość uderzeń serca wynosząca około 60-70 na minutę może wzrosnąć do 120-140 uderzeń, na przykład podczas zajęć sportowych. Jak wiemy, serce nie kurczy się nieprzerwanie, lecz po każdym uderzeniu następuję krótki okres relaksacji lub spoczynku. W efekcie ciśnienie tętnicze zmienia się.
Wartości ciśnienia zwykle oznacza się dwoma liczbami: 120 na 80 lub 120/80. Większa liczba nazywana jest ciśnieniem skurczowym i oznacza najwyższe parcie krwi na ściankę naczynia po uderzeniu serca. Mniejsza liczba, nazywana ciśnieniem rozkurczowym, oznacza ciśnienie krwi w okresie spoczynku, w przerwach między uderzeniami serca. Ciśnienie powyżej 140/90 uważane jest za oznakę nadciśnienia tętniczego.

MIAŻDŻYCA
Miażdżyca powstaje w wyniku tego samego procesu, który prowadzi do rozwoju choroby wieńcowej. Polega ona na odkładaniu się w ścianach tętnic złogów lipidowych zwanych kaszakami. Złogi te powodują, że zaatakowane tętnice stają się sztywnymi, mało elastycznymi rurami, a uwypuklające się do światła tętnic kaszaki zmniejszają przekrój naczyń powodując ograniczenie ilości przepływającej przez nie krwi i powstawanie ognisk zapalnych. W miejscach tych osadzają się następnie niektóre składniki krwi (trombocyty, lipidy, sole wapnia i inne) tworząc zakrzepy, które jeszcze bardziej utrudniają przepływ krwi i mogą spowodować nawet całkowite zamknięcie tętnicy. Następstwem tych zmian jest niedotlenienie tkanek i narządów, które są zaopatrywane w krew przez objęte procesem chorobowym tętnice - np. serca, mózgu lub mięśni. Dopóki zmiany te są małe chory nie odczuwa prawie żadnych dolegliwości. Choroba jednak nadal się rozwija. Zmiany stają się coraz większe, a dolegliwości coraz bardziej dokuczliwe. W skrajnych przypadkach tworzy się martwica. W przypadku kończyn dolnych (tam najczęściej ze wszystkich tętnic obwodowych, czyli znajdujących się dalej od serca, rozwija się miażdżyca) ból pojawia się przy chodzeniu.

ZAPOBIEGANIE CHOROBOM SERCA
Aby zapobiegać tym chorobom należy stosować profilaktykę.

Redukcja masy ciała
Istnieje zależność pomiędzy masą ciała, a ciśnieniem krwi. Rozmieszczenie tkanki tłuszczowej (nadwaga, otyłość) w górnej części ciała lub rozmieszczenia jej nadmiaru w partiach pasa biodrowego, również jest czynnikiem zagrożenia w zapadalności na chorobę nadciśnienia tętniczego, cukrzycę i chorobę niedokrwienną serca. Aby zredukować masę ciała należy się prawidłowo odżywiać i przejść na specjalną dietę.
Prawidłowe odżywianie polega na znacznym ograniczeniu ilości spożywanych tłuszczów zwierzęcych (które trzykrotnie zwiększają zapadalność na zawał mięśnia sercowego) i zastąpieniem ich olejami roślinnymi oraz pokarmami bogatymi w skrobię, takimi jak wszystkie gatunki kasz, ciemne pieczywo, owoce i warzywa.

Aktywność fizyczna
Regularne uprawianie sportów również redukuje nadwagę, zapobiega zawałowi serca, poprawia sprawność mięśnia sercowego oraz zmniejsza wszelką zachorowalność (nie tylko serca).

Spożywanie Alkoholu i Palenie Tytoniu
Spożywanie alkoholu w nadmiarze powoduje niewskazane zwiększenie się ciśnienia krwi, niewydolność mięśnia sercowego i może nawet prowadzić do wylewu wewnętrznego (spowodowanego nadciśnieniem tętniczym).
Natomiast palenie tytoniu czterokrotnie zwiększa zapadalność na zawał mięśnia sercowego. Należy też wspomnieć o tym, iż nikotyna zawarta w tytoniu powoduje niewskazany skurcz naczyń krwionośnych. Jedynym sposobem zapobiegania tym schorzeniom jest kategoryczne zaprzestanie, bądź nie rozpoczynanie palenia tytoniu.

Podsumowywując czynnikami zwiększającymi ryzyko zachorowania na choroby układu krążenia jest:
o Nadmierne spożywanie pokarmów o dużej zawartości tłuszczu zwierzęcego i cholesterolu
o Nadciśnienie tętnicze krwi
o Otyłość
o Cukrzyca
o Picie alkoholu
o Palenie tytoniu
o Siedzący tryb życia
o Stres
o Niedostateczna ilość godzin snu
o Niehigieniczny tryb życia
o Uwarunkowanie dziedziczne.
KRWOTOKI
Krwotok to przerwanie ciągłości naczynia krwionośnego i towarzyszące temu wydostanie się krwi poza jego zasięg. Jeśli upływ krwi następuje powoli, z małych naczyń, to nazywamy to krwawieniem.
Krwotoki dzielimy ze względu na:
a) rodzaj uszkodzonego naczynia:
- żylny - powolny, ciągły wypływ ciemnej, czerwono-wiśniowej krwi, która nie zawiera tlenu,
- tętniczy - jasnoczerwona, zawierająca tlen krew tryska z tętnicy przerywanymi rzutami, w takt tętna.
- miąższowy - powstaje w tkankach miękkich na skutek uszkodzenia dużej liczby naczyń włosowatych.
b) ze względu na widoczne objawy:
- zewnętrzne - krew wypływa na zewnątrz np. krwotok z nosa,
- wewnętrzne - krew gromadzi się w jamach ciała np. w jamie brzusznej.

PIERWSZA POMOC W PRZYPADKU KRWOTOKU ZEWNĘTRZNEGO
Objawy:
- pojawienie się krwi po przerwaniu ciągłości skóry,
- blade śluzówki,
- osłabienie, a nawet utrata przytomności,
- przyspieszone i słabo napięte tętno.

Postępowanie:
- należy wezwać pogotowie Ratunkowe,
- założyć opatrunek; w tym celu należy:
- jeśli jest to niewielka rana - zdezynfekować ją,
- ucisnąć ranę przy pomocy bandaża uciskowego,
- unieść kończynę powyżej poziomu serca,
- po opanowaniu krwotoku nałożyć dodatkowy opatrunek uciskający zranienie.

Jeśli rana jest długa i głęboka, niezbędna jest pomoc lekarska, gdyż może być konieczne założenie szwów i podanie odpowiednich leków. Interwencja lekarza jest również potrzebna w przypadku, gdy rany powstały w wyniku pogryzienia przez zwierzę, ( istnieje ryzyko zarażenia się wścieklizną ).
Jeżeli po 15 min. tamowania krwotoku żylnego będzie on dalej tak obfity, należy oprócz wcześniejszych zabiegów, uciskać tętnicę doprowadzającą krew do tej kończyny.

W przypadku krwotoku z nosa, należy pochylić głowę do przodu i uciskać palcami skrzydełka nosa. Na kark albo grzbiet nosa należy położyć zimny okład.

Niewłaściwa pierwsza pomoc może być przyczyną śmierci poszkodowanego, dlatego nie wolno:
- zdejmować opatrunku, w celu sprawdzenia czy krwawienie ustało,
- usuwać z ran ciał obcych, gdyż może to spowodować bardziej obfite krwawienie,
- czyścić ran o dużych powierzchniach,
- zakładać zbyt mocnego opatrunku,
- stosować do ucisku sznurków, tasiemek i innych wąskich rzeczy.



PIERWSZA POMOC W PRZYPADKU KRWOTOKU WEWNĘTRZNEGO
Postępowanie:
- wezwać Pogotowie Ratunkowe,
- ułożyć pacjenta w pozycji leżącej z lekko uniesionymi nogami.

Ponieważ w tym przypadku nie można udzielić pierwszej pomocy, należy obserwować poszkodowanego i jeśli:
- nastąpi zatrzymanie oddechu - rozpocząć sztuczne oddychanie,
- nastąpi wstrzymanie akcji serca - rozpocząć reanimację.
Jeżeli pacjent jest nieprzytomny, ale oddycha i ma wyczuwalne tętno, należy go ułożyć w bezpiecznej pozycji.

WADY SERCA
Wada serca jest to zniekształcenie anatomiczne zastawek serca, ścian lub przegród samego serca, ujść tętniczych lub żylnych, bądź też dużych naczyń w pobliżu serca. Ich skutkiem są zaburzenia przepływu krwi pomiędzy poszczególnymi jamami serca, przedsionkami i komorami lub pomiędzy jamami a dużymi naczyniami. Konsekwencją jest wytwarzanie się zmian adaptacyjnych w sercu, następnie wtórnych jego uszkodzeń i wreszcie zaburzeń krążenia krwi (niewydolność krążenia).
Wady serca, dzieli się na wrodzone, tj. powstałe w życiu płodowym oraz nabyte tj. wytworzone w późniejszym okresie życia. Wady serca powodują zmiany tonów serca oraz pojawienie się szmerów. Mogą dotyczyć jednego ujścia lub jednej zastawki, albo też kilku ich jednocześnie.
Do wad nabytych należą wady lewej połowy serca: niedomykalność zastawki dwudzielnej, zwężenie lewego ujścia żylnego, niedomykalność zastawki półksiężycowej aorty oraz zwężenie lewego ujścia tętniczego. Wady prawej połowy serca występują rzadko (niedomykalność zastawki trójdzielnej).
Niedomykalność zastawki dwudzielnej jest spowodowana przez zniekształcenie i zgrubienie płatów zastawek w wyniku zapalenia wsierdzia (najczęściej reumatycznego).
W czasie skurczu lewej komory serca krew wraca przez niedomknięte ujście przedsionkowo-komorowe lewe z powrotem do przedsionka lewego. Bilans krwi między komorą a przedsionkiem prowadzi do przerostu ścian i poszerzenia się obu tych jam serca, zastoju krwi w krążeniu płucnym (nadciśnienie płucne), a wreszcie niewydolności prawej komory serca.
Niedomykalność zastawki trójdzielnej jest to wada serca wynikająca najczęściej z poszerzenia pierścienia ścięgnistego zastawki, na tle poszerzenia mięśnia komory prawej. Zdarza się to w późniejszych okresach innych wad zastawki dwudzielnej lub zespołu płucno-sercowego (serce płucne).
Niedomykalność zastawki półksiężycowatej tętnicy głównej jest spowodowana przebyciem zapalenia reumatycznego wsierdzia bądź zakażenia kiłowego, bądź wreszcie zapalenia bakteryjnego.
Na skutek nie domykania się płatków zastawki, krew w czasie rozkurczu serca powraca z aorty do komory lewej. Komora obciążona dodatkową pracą przerasta i poszerza się, dość jednak długo może sprostać zmienionym warunkom hemodynamicznym. W końcu jednak wyczerpuje się i staje się niewydolna.