Początki cesarstwa rzymskiego.

Zabójcy Cezara uważali się za obrońców republiki. Nadzieje na przywrócenie starego ustroju okazały się złudne. Śmierć Cezara otworzyła tylko okres nowych wojen domowych, które z krótkimi przerwami trwały do 30 r. p.n.e. Wojny te były bardzo krwawe i wyniszczały w znacznym stopniu starą arystokrację. Już bezpośrednio po zamordowaniu Cezara sytuacja w Rzymie ułożyła się niekorzystnie dla spiskowców. Zlekceważyli oni opinie ludu i popularność Cezara wśród warstw niższych. Nastroje niezadowolenia wykorzystał konsul Marek Antoniusz najbliższy współpracownik Cezara. Spiskowcy musieli uchodzić z Rzymu na Wschód , gdzie zaczęli szykować się do wojny.



Panem Rzymu był na razie Marek Antoniusz ,ale wkrótce pojawił się w stolicy 19 - letni Gajusz Oktawiusz , gł. spadkobierca imienia i majątku Cezara. Był on wnukiem siostry dyktatora, i na mocy testamentu został adoptowany przez Cezara i zwał się odtąd Gajusz Juliusz Cezar Oktawian . Młody Oktawian zaczął działać z wielka energią, choć Antoniusz , widząc w nim przeciwnika ,czynił mu rozmaite trudności. Ostatecznie w roku 43 p.n.e. w Bononii doszło do spotkania trzech wodzów , związanych z Cezarem : Marek Antoniusz - Oktawian - Lepidus .Zawarli oni między sobą układ dzieląc władzę w Imperium i przyjmując oficjalny tytuł triumwirów tzw. Drugi triumwirad różnił się swym państwowym charakterem od prywatnego porozumienia Cezara , Pompejuszaaa i Krassusa w roku 60 p.n.e. Mieli oni Zaprowadzić porządek w państwie .Korzystając z tego prawa udali się triumwirowie , wraz z armią , do Macedonii .Do decydującej bitwy z "obrońcami republiki' doszło w roku 42 p.n.e. pod Filippi . W wyniku 2 - dniowych walk ostateczne zwycięstwo odnieśli cezarowie. Brutus i Kasjusz popełnili samobójstwo .Wodzowie podzielili się całym Imperium : prowincje zachodnie otrzymał Oktawian , wschodnie Antoniusz , zaś Afrykę Lepidus.



Zgoda triumwirów nie trwała długo. Oktawian odebrał Lepidusowi Afrykę (w 36 r.). Było więc już dwóch władców Imperium .Ostateczna rozgrywka musiała się dokonać między nimi. Oktawian umocniwszy się na Zachodzie i panując w samej Italii ,wykorzystał sprytnie nastroje patriotyczne ludności Italii. Zarzucał Antoniuszowi ,że dąży on do stworzenia na Wschodzie silnego państwa hellenistycznego ,ze stolicą w Aleksandrii - Kleopatra VII. Rozpoczął się ostatni etap wojny domowej. Do decydującej bitwy doszła w 31 r. p.n.e. na morzu koło przylądka Akcjum w zachodniej Grecji. Wzięło w niej udział ok. 800 okrętów. Mimo przewagi Antoniusza i Kleopatry zwyciężył Oktawian , a dokładnie jego przyjaciel Marek Agryppz .Antoniusz i Kleopatra uciekli do Aleksandrii. Gdy Oktawian w ślad za nimi wkroczył do Egiptu - obydwoje popełnili samobójstwo. Przestało istnieć ostatnie państwo hellenistyczne - Egipt. Stał się on osobistą domeną Oktawiana w roku 30 p.n.e. odziedziczył tez Wschód. I Rzym miał już odtąd tylko jednego władcę był nim Cezar Oktawian. Oktawian rządził państwem rzymskim od roku 30 - 14 p.n.e. Był on twórcą ustroju zwanego pryncypatem ( od " principes" - pierwszy ).



Pryncypat Oktawiana nazywa się czasem " komedią republiki " , ponieważ Oktawian zachowując pozory starego ustroju utrzymał pełnię władzy w istocie monarchicznej .Rozegrał to w sposób znakomity. W dniu 13.I.27 r. p.n.e. Oktawian oznajmił na słynnym posiedzeniu , że zrzeka się nadzwyczajnych pełnomocnictw i pragnie przywrócić ustrój republikański .Senatorowie i lud służalczo prosili go ,aby ich nie opuszczał i zechciał zatrzymać władzę dla siebie. Ostatecznie Oktawian zgodził się "podzielić" władzę z senatem. Za to "dobrodziejstwo" uzyskał od senatu przydomek Augustus co oznacza " wywyższonego przez bóstwo". Odtąd tytuł i nazwisko władcy brzmiało : Imperator Cezar Augustus. ( 16.I.27 r. p.n.e. - uchodzi za formalny początek nowej formy rzymskiej państwowości - cesarstwa ) Były dwa filary rządów i panowania cesarzy rzymskich : a) naczelne dowództwo sił zbrojnych , b) uprawnienia trybuna ludowego. - dawały one nietykalność i czyniły trybuna reprezentantem majestatu , woli i interesów ludu. Mając władzę nad armią , tylko jemu przysługiwał tytuł imperatora , jaki nadawały zwycięskie wojska swemu wodzowi. Również prawo triumfu zostało przyznane tylko panującemu , mimo że nie brał osobiście udziału w kampaniach wojskowych. Dowodem wojskowego charakteru jego władzy było utworzenie oddziałów pretoriańskich - tworzących gwardie cesarską w Rzymie i w Italii. W roku 12 p.n.e. August przyjął funkcje najwyższego kapłana , co zapewniło mu zwierzchnictwo nad sprawami kultu i dawało sankcję religijną jego władzy.



System pryncypata czerpał swą siłę z umiejętnego zespolenia elementów starych i nowych. August starał się w zew. terminologii pryncypatu nawiązywać do popularnych funkcji republikańskich unikając wszelkich zadrażnień .Ponieważ włada Augusta ,jak w ogóle każdego princepsa ,była urzędem nadzwyczajnym, charakteryzującym się kumulacją starych funkcji republikańskich , senat zachował pewne prerogatywy. Przysługiwało mu mianowicie prawo tzw. Lex de impero , które pozwalało nadawać przyszłemu princepsowi jego uprawnienia. Prawo to podkreślało ważna cechę nowej formy rządów, rządów princepsa, a mianowicie to ,że nie była ona dziedziczna , nie przechodziła automatycznie z ojca na syna. Oktawian przeprowadził reformy w państwie .Jedną z najważniejszych była reforma armii , która za Augusta , była w pełni zawodowa , z określonym ściśle czasem służby - 20 lat i więcej , stałym żołdem i wyposażeniem weteranów. Całość sił zbrojnych rozmieszczona była w warownych obozach nadgranicznych. W polityce zagranicznej kierował się Oktawian jasnym planem zamknięcia państwa w granicach naturalnych. Z wielka energią , wcielał ten plan w życie i doprowadził do oparcia granic państwa w Europie i w Azji o wielkie rzeki jak Ren , Dunaj i Eufrat, a w Afryce o pustynie. W tych granicach , nie licząc pewnych nielicznych zresztą wyjątków ,zamykało się imperium Rzymskie aż do upadku w V w. p.n.e. ,a fakt ten dobitnie świadczy o trzeźwości Augusta i realności jego planu. Organizacje państwa przeprowadził Oktawian w 27 r. p.n.e. W rękach senatu znalazła się większość prowincji spacyfikowanych z majątkiem prowincji Afryki. Natomiast prowincje graniczne lub świeżo podbite , w których stacjonowały legiony , podlegały pryncepsowi .Szczególne miejsce w organizacji państwa zajmował Egipt ,który był osobistą domena cesarza , dostęp do Egiptu ,zwłaszcza dla przedstawicieli stanu senatorskiego ,uzależniony był od pozwolenia panującego. Oktawian zaczął tworzyć nowy aparat urzędniczy , który był ściśle zależny od panującego . Byli oni tez opłacani . Ład wprowadzony przez Augusta w Imperium Rzymskim , tzw. Pax Romana ,przetrwał w niektórych prowincjach ponad 200 lat - kiedy nie widziano tam wojen .Pokój pociągnął za sobą rozbudowę miast ,dróg ,handlu , kultury i dobrobyt.



Problemem nie rozwiązanym przez Oktawiana była sprawa powoływania nowego władcy. August nie wprowadził nigdy zasady jawnej dziedziczności na przeszkodzie temu stały : liczenie się z tradycja republikańską oraz brak męskiego potomka. Opinia publiczna uważała ,że władca , mający uchodzić za najlepszego obywatela ,powinien być wybierany z grona i za wolą senatu. Jednak August pragnął przekazać władzę swemu potomkowi , przez siebie wyznaczonemu. Wybór padł ostatecznie na Tyberiusza ,syna Liwi . 19 sierpnia 14 r. p.n.e. umiera Oktawian August. Tyberiusz został wybrany na nowego princepsa i zatwierdzony przez senat. Dynastia julijsko - klaudyjska - 27 p.n.e. - 68 n.e.