Rynki finansowe

1. Klasyfikacja rynków finansów ze względu na przeznaczenie kapitału.
Rynki pieniężne – to te wszystkie transakcje, operacje i miejsca, gdzie uzyskane środki przeznacza się na regulowanie bieżących płynności. Przedmiotem obrotu na tym rynku są instrumenty krótkoterminowe, ich termin realizacji nie przekracza 1 roku np. depozyty, pożyczki międzywalutowe, papiery kapitałowe dłużne, kredyty konsumpcyjne, kredyty przeznaczone na inwestycje, papiery wartościowe typu właścicielskiego, udziały
Rynek kapitałowy – wszystkie środki jakie uzyskuje zgłaszający popyt na kapitał (strona popytowa) przeznaczone są na inwestycje. Przedmiotem transakcji są instrumenty finansowe o terminie wykupu powyżej 1 roku np. zbywalne papiery wartościowe emitowane przez banki, rządy państw.
2. Klasyfikacja rynków finansowych ze względu na instrumenty finansowe.
3. Klasyfikacja rynków finansowych ze względu na miejsce wykonywania operacji.
Rynek międzybankowy – są to pożyczki udzielane przez banki innym bankom. Wszelkie te operacje odbywają się poprzez rachunek tych banków w NBP. W ten sposób NBP spełnia funkcje kontrolera. Obie strony transakcji to banki. WIBOR – stopa procentowa po jakiej skłonne są duże banki udzielać pożyczek mniejszym. Bank pożycza środki na 1 dzień. WIBID – stopa procentowa po jakiej skłonne są banki brać depozyty od banków mniejszych.
Rynek międzynarodowy – cechą odróżniającą międzynarodowe rynki od rynków narodowych jest brak kontroli władz monetarnych kraju-siedziby międzynarodowego centrum nad dokonywanymi tam operacjami.
- Rynek eurodolarowy – obracano na nim dolarami USA, ale poza granicami tego kraju. W Europie odbywało się to poza kontrolą władz amerykańskich i brytyjskich władz monetarnych. W następstwie tego stanu rzeczy od depozytów eurodolarowych nie trzeba było odprowadzać obowiązkowych rezerw płynności, co obniżało koszty banków i pozwalało na stosowanie niższych stóp oprocentowania kredytów eurodolarowych.
- Rynek eurowalutowy – na nim obracano dolarami USA, markami niemieckimi, frankami francuskimi i innymi walutami, zawsze poza krajami ich emisji i poza kontrolą władz monetarnych kraju emisji.
Na międzynarodowym rynku pieniądza są dokonywane krótkoterminowe operacje kredytowe i depozytowe, związane przede wszystkim z krótkoterminowym finansowaniem transakcji walutowych i transakcje handlu zagranicznego. Stronami w tych operacjach są przede wszystkim banki oraz wszelkie korporacje ponadnarodowe. Jest to rynek hurtowy: kwotą transakcji jest 1 mln USD lub jego wielokrotność.
4. Rynki pierwotne i wtórne.
1. Rynek pierwotny. Podmioty transakcji na rynku pierwotnym to emitent i inwestor, który kupuje te papiery wartościowe. Cena rynku pierwotnego (emisyjna) nie może się dużo różnić od ceny rynku wtórnego. Uważa się, że papiery wartościowe są dobrze wycenione, jeżeli cena na rynku wtórnym nie wzrosła i nie spadła więcej niż o + 10%.
2. Rynek wtórny- występują tu tylko inwestorzy, którzy wcześniej kupili papiery wartościowe i teraz chcą je odsprzedać. Rynek wtórny papierów wartościowych sprzyja mobilizacji kapitału co oznacza, że w zależności od atrakcyjności poszczególnych lokat podejmujemy decyzje czy inwestujemy w papiery wartościowe czy lokujemy nasze pieniądze w inny dla nas atrakcyjny sposób. Wtórny rynek kapitałowy przyczynia się do ustalenia rynkowych cen papierów wartościowych. Rynek wtórny dzieli się na kilka segmentów:
· Rynek papierów wartościowych znajdujących się w obrocie pierwotnym- są to takie papiery wartościowe, które przez komisje papierów wartościowych i giełd nie zostały dopuszczone do obiegu publicznego.
· Rynek papierów wartościowych znajdujących się w obiegu pozagiełdowym- na tym rynku w obrocie znajdują się te papiery wartościowe, które zostały przez komisje papierów wartościowych i giełd dopuszczone do obrotu publicznego, ale nie są notowane na giełdzie.
· Rynek giełdowy- znajdują się tu papiery wartościowe, które zostały dopuszczone do obiegu publicznego przez komisje papierów wartościowych i giełd i które są notowane na giełdzie papierów wartościowych.
5. Rynek instrumentów rynku pieniężnego.
Rynek pieniężny dzieli się na:
· Rynek lokat międzybankowych- banki pożyczają sobie nawzajem płynne rezerwy. Płynne rezerwy- są to środki finansowe, które są gromadzone przez banki komercyjne w jednym miejscu, czyli na rachunkach banków centralnych. To, że te środki są skupione w jednym miejscu umożliwia dokonania transakcji natychmiastowej. Ważną rolę na rynku lokat międzybankowych mają rozliczenia clearingowe (kompensacyjne), które się odbywają w izbach clearingowych, czyli poszczególne rozliczenia są kompensowane. W Polsce rolę izby clearingowej pełni Krajowa Izba Rozliczenia (KIR S.A). W KIR-u rozliczane są transakcje pomiędzy klientami różnych banków. Na codziennych sesjach rozliczeniowych jest ogłaszane tzw. saldo rozliczeniowe dla poszczególnych banków. Jeżeli to saldo rozliczeniowe jest dodatnie to takie rachunki są uznawane, gdy saldo rozliczeniowe jest ujemne rachunki takie banków są obciążane.
· .Bony skarbowe- są to krótkoterminowe papiery wartościowe emitowane przez skarb państwa. Mogą go kupić osoby fizyczne. Bony skarbowe cieszą się dość wysoką popularności, bo są pewne i wiarygodne, bo mają gwarancje skarbu państwa. Bony skarbowe rentowne- musi zagwarantować wyższe oprocentowanie.
· Rynek krótkoterminowych papierów komercyjnych. Krótkoterminowe Papiery komercyjne są to papiery dłużne emitowane przez podmioty gospodarcze sektora finansowego i nie finansowego. Są to obligacji komercyjne emitowane przez dane podmioty. Emitowane są w celu uzyskanie środków finansowych.
6. Emisja bonów skarbowych i bonów pieniężnych.
Bony skarbowe – jest to krótkoterminowy papier dłużny emitowany przez Skarb Państwa w imieniu którego występuje minister finansów w celu sfinansowania wydatków budżetowych. Musi być realne dopasowanie emisji bonów skarbowych z wpływami do budżetu.
Charakter bonów skarbowych:
· Emitentem jest Skarb Państwa
· Terminy zapadalności liczone są w tygodniach (1,2,4,8,13,26,52 tygodniowe) najpopularniejsze są 13, 26, 52 tyg.
· Wartość nominalna bonów skarbowych wynosi 1000 zł
· Są sprzedawane z dyskontem
· Papierami dłużnymi skarb państwa zaciąga dług u tych, którzy nabywają bony
· Zabezpieczeniem emisji bonów są wpływy do budżetu w formie podatków
· Sprzedaje się je tylko przez aukcje w formie przetargów. Na przetargach konkuruje się tylko i wyłącznie ceną. W przetargu na bony mogą brać udział tylko dealerzy.
· Bony skarbowe kupuje się tylko w pakietach, pakiety złożone z 10 lub 100 bonów skarbowych
Bony pieniężne – są to krótkoterminowe papiery dłużne emitowane przez NBP również dyskontowe. Termin zapadalności liczy się w dniach, ale w dniach które dokładnie odpowiadają tygodniom bonów skarbowych (7,14,28,91,182,364 dniowe). Jednym z zadań NBP jest to, że Bank Centralny musi poprzez politykę pieniężną prowadzić politykę stabilnych cen co w ekonomi rozumiemy jako kontrolowanie inflacji.
Bony pieniężne służą głównie ściąganiu nadwyżek rezerw pieniężnych lub służy wprowadzeniu środków na rynek. Trzeba kontrolować poprzez banki masę pieniądza na rynku.
Bony skarbowe i bony pieniężne mają formę zdematerializowaną ewidencjonuje przez centralny rejestr bonów skarbowych jest ulokowany w NBP. B. Komercyjne nabywają bony skarbowe lub pieniężne mogą tworzyć wolny rynek i sprzedawać później innym podmiotom również fizycznym.
7. Rynek papierów komercyjnych.
Papiery komercyjne emitują podmioty gospodarcze lub jednostki samorządu terytorialnego. Są to papiery wartościowe najczęściej o terminie zapadalności do 28 dni, z możliwością odnawiania do 1 roku.
Występują następujące podmioty:
- inicjator (aranżer) – jest to przedsiębiorstwo, bank, które emituje papiery wartościowe w celu pozyskania kapitału na swoją działalność, najczęściej przeznacza to na inwestycje jeśli bank ma akcje kredytową. Sam inicjator nie byłby w stanie sprzedać papierów wartościowych i potrzebny jest agent emisji.
- Agentem emisji jest bank zajmujący się działalnością inwestycyjną
- Inwestor – nabywca papierów wartościowych
8. Rynek kredytowy i depozytowy.
Najstarszym historycznie rodzajem działań na rynku pieniądza są krótkoterminowe operacje depozytowo- kredytowe banków komercyjnych. Banki w oparciu o przyjęte depozyty udzielają kredytów zwracanych w terminie do 12 miesięcy. Źródłem kredytowania jest także kreacja pieniądza depozytowego przez banki, w skali umożliwiającej zachowanie bieżącej płynności finansowej. Operacje depozytowo- kredytowe banków komercyjnych wykonywane na rzecz gospodarstw domowych i przedsiębiorstw stanowią podstawę detalicznego rynku pieniądza. Operacje przyjmowania drobnych depozytów zapisywano nie na rachunkach bankowych lecz na książeczkach. Takie operacje prowadziły kasy oszczędnościowe, które ograniczały się tylko do przyjmowania depozytów bez prowadzenia działalności kredytowej. Zgromadzone depozyty kasy oszczędności lokowały na rachunkach banków komercyjnych, a także w skarbowych papierach wartościowych, wolnych od ryzyka niewypłacalności przez wierzyciela.
Odmianami kas oszczędności były spółdzielcze kasy oszczędnościowo – pożyczkowe, które w oparciu o zgromadzone wkłady prowadziły także działalność kredytową dla swoich członków. W takich instytucjach oprocentowanie depozytów i kredytów było niższe od spotykanego w bankach komercyjnych. Podobnie wyspecjalizowanym ogniwem bankowego rynku depozytowo – kredytowego były kasy oszczędnościowo- budowlane, których funkcja polegała na gromadzeniu celowych wkładów, przeznaczonych na finansowanie budownictwa mieszkaniowego, i na udzielanie członkom kas kredytów o tym samym przeznaczeniu na podstawie nagromadzonych depozytów lub innych źródeł finansowania.
9. Instrumenty finansowe rynku kapitałowego.
Obligacje – papiery wartościowe o charakterze dłużnym, termin zapadalności rok lub więcej.
Służą do zaciągania pożyczek. Obligacje nie zależą od wyniku finansowego i dają ich posiadaczowi prawo do otrzymania procentu o stałej wysokości.
Akcje- chcąc powiększyć swój kapitał akcyjny bank komercyjne emituje akcje (tytuły własności). Dochodem z akcji jest dywidenda, która zależy o wyniku finansowego banku i od decyzji Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy.
10. Rynek obligacji.
Rynek obligacji można podzielić na rynek według emitenta:
- obligacje skarbowe
- obligacje komunalne
- obligacje przedsiębiorstw
W Polsce rynek obligacji jest zdominowany przez obligacje skarbowe, które charakteryzują się tym, że ich termin zapadalności jest rok i więcej.
Obligacje komunalne i przedsiębiorstw mogą mieć dowolny termin zapadalności. Denominowane są w polskim zł lub w walutach wymienialnych (dolary, euro- 70 mld.).
11. Rynek akcji i innych papierów długoterminowych.
Akcje giełdowe są sprzedawane najpierw na rynek pierwotny. Spółka, która emituje akcje zwraca się do banku inwestycyjnego, który przygotowuje tzw. prospekt emisyjny, w którym zawarte są wszystkie informacje o spółce. Następnie prospekt ten jest udostępniany potencjalnym nabywcom. Bank inwestycyjny ustala z zarządem spółki podmiot w którym powinna się znaleźć cena akcji na rynku pierwotnym. Rolą banku inwestycyjnego jest znalezienie inwestora. Zdarza się, że część akcji nie zostanie sprzedana wówczas część akcji przejmuje bank inwestycyjny, który wyprowadza akcje na rynek. Spółka przeznacza kapitał na inwestycje. W procesie emisyjnym powinno być napisane na co będzie przeznaczony kapitał. Jeżeli akcje są sprzedane muszą być zarejestrowane w sądzie rejestrowym. Aby nie czekać na rejestrację emisji w sądzie praktycznie już następnego dnia po emisji mogą być akcje sprzedane na rynku wtórnym.
12. Rodzaje obligacji.
Obligacje dzielimy na:
- detaliczne (3 i 4 letnie)
- hurtowe
3- letnie obligacje skarbowe wypłacają odsetki co kwartał. 4- letnie obligacje skarbowe naliczają odsetki, ale wypłacają w terminie zapadalności (po 4 latach). Cena obligacji ustalana jest na dzień zerowy. Po 3 latach za 1 obligacje otrzymuje się 100 + odsetki. Wysokość tych odsetek jest uzależniona każdorazowo od rentowności 13- tygodniowych bonów skarbowych poprzedzających okres odsetkowy. Dla gosp. domowych jest to jedna z lepszych inwestycji, ale pod warunkiem, że nabywca tych obligacji nie sprzeda ich przed terminem wykupu. Wówczas inwestor traci te wszystkie odsetki.
Obligacje 4- letnie są obligacjami indeksowanymi, związanymi z inflacją. Naliczane są odsetki memoriałowo. Przed rozpoczęciem inwestycji w obligacji inwestor powinien jakie są odsetki. Trzeba znać inflację. Cofamy się o 2 miesiące i patrzymy jaka była inflacja przez rok. Wielkość tej inflacji ma wpływ na te odsetki. Po 2 roku odsetki trzeba odliczyć 2 miesiące i patrzymy jaka była inflacja za poprzedni rok. Te obligacje są lepsze od lokat bankowych, ale należy trzymać je przez 4 lata. Te odsetki kapitalizuje się na ostatni okres i wypłaca. Banki nabywają te obligacje na rynku pierwotnym w drodze przetargu.
Obligacje stałokuponowe np. 5- letnie. W zależności od konstrukcji wypłacają stałe kupony. Jest stała stopa procentowa. Występuje ryzyko nie wywiązanie się emitenta z warunków wykupienia. Jeżeli Skarb Państwa ustali wysoką stopę procentową ponosi dodatkowe koszty. Jeżeli stopy procentowe spadają to ryzyko ponosi emitent.
13. Podmioty rynku kapitałowego.
1) Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie na niej handluje się akcjami 220 spółek. Jest to ok. 250 sesji w ciągu roku oprócz akcji handluje się innymi papierami wart. Takimi jak: obligacje skarbowe, prawo poboru oraz kontrakty terminowe.
Warszawska Giełda Towarowa (WGT) handluje się mięsem wołowym, wieprzowym, półtuszami i zbożem oraz kontraktami terminowymi na Euro. W Polsce mamy 8 giełd towarowo- spożywczych. 17 kwietnia 1991r. powstała giełda w Polsce.
2) Komisja Papierów Wartościowych i Giełd – jest to organ nadzorczy konstruuje, sprowadza, weryfikuje czy przypadkiem nie naruszono gdzieś prawa. Jeśli tak to ma prawo nadać karę (dziś 500 tys. zł) lub skierować do prokuratora.
3) Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KDPW) jest bankiem papierów wartościowych. KDPW spełnia rolę tzw. izby rozliczeniowej (rozrachunkowej). Dotyczy to kontraktów terminowych.
4) Biura Maklerskie które przyjmują zlecenia kupna – sprzedaży przez inwestorów. Biura maklerskie udzielają kredytów na zakup akcji osobom fizycznym i prawnym. Biura, które mają bezpośrednio połączenie z giełdą rozliczają wartościowo sesję giełdową. Mają oni swoich bezpośrednich przedstawicieli maklerów na giełdzie. Decyzje są podejmowane w czasie rzeczywistym. Biuro może zarządzać portfelem inwestora, może również kupować papiery wartościowe na własny rachunek lub w imieniu klienta.
5) Banki, które inwestują na giełdzie i strategie stosowane przez banki są bardzo różne, bo np. banki kupują akcje jakiś spółek po to, aby mieć wpływ na zarządzanie spółką. Bank inwestuje w postaci portfelowej po to, aby wartość portfela po określonym czasie zwiększyła się.
14. Rynek instrumentów pochodnych.
Instrumenty pochodne – są to instrumenty zawierane na określony czas dające prawo lub obowiązek wystawiającemu instrumentowi lub nabywającemu zrealizowanie kontraktów.
Wśród instrumentów pochodnych wyróżniamy:
· Kontrakty terminowe typu forwards – jest to umowa prawna wiążąca zadania między dwoma inwestorami, z których jeden zobowiązuje się do dostarczania w określonym czasie określonej liczby instrumentów finansowych lub towaru po z góry określonej cenie, jest to tzw. sprzedający wystawiający kontrakt. A drugi z inwestorów zobowiązuje się do zapłacenia i odbioru w określonym czasie instrumentów finansowych i towarów po z góry określonej cenie.
Kontrakty fiuczers – pojawiają się one 17 marca i tak co 3 miesiące. Cena za kontrakt to premia, mogą być one notowane na giełdach. Sprawą rozliczania się tych kontraktów krótkoterminowych zajmują się izby rozliczeniowe. W Polsce zajmują się tym Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych. Kontrakt jest rolowany gdy jest odnawiany. Kontrakt w chwili T w dniu wykupu traci swoją wartość, wówczas jedna strona drugiej musi dostarczyć towary. Kontrakt musi być rozliczony.
· Kontrakt terminowy opcja – opcja jest to prawo jakie nabywa kupujący opcję do tego, że w momencie T sprzeda albo kupi po cenie K rozliczenia ustalonej w chwili wprowadzenia kontraktu określoną liczbę instrumentów finansowych rzeczywistych, nierzeczywistych lub towarów. Tamte towary musiały być zrealizowane a tu nabywca opcji ma prawo skorzystać ale nie musi – to jest 1 różnica. Druga polega na tym, że nabył (kupił) opcję sprzedaży, a jak kupił tzn. że ktoś sprzedał opcję. Mamy opcję kupna (call) i opcje sprzedaży (put). Mamy 4 możliwości : możemy nabyć opcje kupna lub opcję sprzedaży, możemy kupić lub sprzedać. Opcji kupna jest ponad 80% na rynkach, a opcji sprzedaży nie całe 15% - jest trudnym instrumentem finansowym i z niego korzystają tylko dobrze doświadczeni inwestorzy.
Oprócz opcji call i put mamy:
- Opcje europejską – może być wykonana tylko w dniu wygaśnięcia. Cały czas jest od 0 – T.
- Opcja amerykańska – w dowolnym dniu ważności opcji. Jeśli zostanie wykonana w terminie ważności tzn. że jej już nie ma. Nabywca opcji zawsze musi zapłacić za opcje premią.
15. Zysk i ryzyko inwestowania na rynkach finansowych.
Każda osoba inwestująca powinna uwzględnić przede wszystkim 2 istotne parametry charakteryzujące daną inwestycje. Są to oczekiwana stopa zysku oraz stopień ryzyka informujący o ile stopa rzeczywista może się różnić od oczekiwanej, ponieważ rzeczywiste warunki gospodarowania mogą być inne niż przewidywał inwestor. Stopa zysku jest jednym z podstawowych kryteriów, jakimi kieruje się inwestor przy podejmowaniu decyzji co do zakupu papierów wartościowych. Stopa zysku jest w istocie przyszłą stopą zysku tzn. stopą zysku, która będzie osiągana w pewnym okresie w przyszłości. Stopa zysku papierów wartościowych jest również zmienną losową. Oznacza to, że stopa zysku może przyjmować różne wartości z różnymi prawdopodobieństwami. Wartość oczekiwanej stopy zysku otrzymujemy jako średnią ważoną możliwych do uzyskania stóp zysku na danym papierze wartościowym, dla którego wagami są prawdop. ich osiągnięcia. Możliwe jest także inne podejście do określenia stopy zysku. W podejściu tym zakłada się, że zachowanie się papieru wartościowego w przyszłości jest w dużym stopniu zdeterminowane tym, jak kształtowały się jego stopy zysku w przeszłości.
Drugą podstawową charakterystyką papieru wartościowego jest jego ryzyko, wynikające zwłaszcza z niepewności co do wartości zrealizowania się oczekiwanej stopy zysku. ryzyko generalnie łączy się z faktem, że nabywca danego papieru wartościowego uzyskuje prawo do czerpania dochodów do przyszłości, czym jest np. prawo do otrzymania dywidendy lub procentu. Większym ryzykiem opatrzone są akcje niż obligacje, bo emitent akcji może ale nie musi wypłacać akcjonariuszom dywidendę. W przypadku obligacji ich posiadacze w momencie zakupu wiedzą jakiego oprocentowania mogą się spodziewać, a ryzyko może wynikać z zagrożenia bankructwem emitenta. Obligacje rządowe są całkowicie pozbawione ryzyka. Ich stopę procentową określa się mianem czystej stopy procentowej. Określenie stopy ryzyka papierów wart. związane jest ze zróżnicowaniem możliwych do realizacji stóp zysku wynikających z faktu posiadania danego papieru wart. lub obrotu nim. Im większe to zróżnicowanie, tym mniejsze prawdop. realizacji oczekiwanej stopy zysku i tym większe ryzyko.
16. Rynek walutowy.
To rynek międzynarodowy na którym dokonuje się kupna i sprzedaży walut i na którym kształtują się kursy walut pod wpływem podaży i popytu na waluty. Instytucją, która nadzoruje równowagę tego rynku jest Bank Centralny. Skupuje on waluty, kiedy na rynku jest nadmiar i sprzedaje waluty, kiedy na rynku jest ich brak. Ważną rolę na rynku walutowym odgrywają market- maklerzy. Ich działalność polega głównie na handlu walutami. Kupują oni waluty, kiedy ich kurs jest niski i sprzedają je, kiedy ten kurs jest wysoki. Za pomocą kupna- sprzedaży market- maklerzy przyczyniają się do kształtowania kurs walut. Tak więc przez rynek walutowy rozumie się „całokształt transakcji wymiany walut wraz z instytucjami pomagającymi je przeprowadzić”.