Gospodarka Holandii w ujęciu historycznym

Gospodarka kraju

Wzrost gospodarki i zatrudnienie

Rok 1973 jest rokiem szczególnym dla rozwoju gospodarz holenderskiej licząc od czasu zakończenie 11 Wojny Światowej.
Właściwie przed pierwszym kryzysem paliwowym, mającym miejsce w tym właśnie roku. Holandia przechodziła długi okres bardzo silnej ekspansji gospodarczej. W latach 1960-1973, wzrost produktu narodowego wynosił średnio około 6% rocznie, a inwestycje przedsiębiorstw wzrosły średnio z 6 do 7% rocznie. Sytuacja odnośnie zatrudnienia układała się pomyślnie do tego właśnie roku; bezrobocie kształtowało się wtedy średnio na poziomie zaledwie 2%. Począwszy od roku 1973, przyrost ekonomiczny w Holandii - tak zresztą jak i w większości krajów wysoko uprzemysłowionych - zaczął przybierać coraz mniejsze proporcje. W okresie od 1973-1983 roku, roczny przyrost ekonomiczny wynosił średnio tylko 1%. Koniec lat siedemdziesiątych i początek lat osiemdziesiątych charakteryzuje się stagnacją ekspansji gospodarczej a nawet obniżeniem się produkcji krajowej. W zdecydowanym stopniu spadły również inwestycje przedsiębiorstw. W związku z tym nikogo nie może zdziwić fakt. ze właśnie sprawa zatrudnienia stała się w tym okresie (1973-1983) przedmiotem coraz większej troski.
Szczególnie w przemyśle, liczba miejsc pracy zaczęta spadać w zaskakującym tempie, chociaż jeszcze do 1973 roku liczba ta wykazywała tendencję zwyżkową. Poza tym, wyraźnie się zwiększyła i liczba ludności w wieku produkcyjnym: w skali międzynarodowej jest to wskaźnik dosyć wysoki. Poza tym, jednym z powodów jest również fakt, ze coraz więcej kobiet pracuje zawodowo, albo zamierza podjąć pracę zawodową; dawniej natomiast, tylko względnie mała liczba kobiet brała udział w procesie produkcyjnym. Zmniejszenie się rynku pracy z jednej i wzrost liczby ludności w wieku produkcyjnym z drugiej, przyczyniły się do zwiększenia bezrobocia, jakkolwiek w 1973 r. obejmowało ono tylko 3% całkowitej ludności w wieku produkcyjnym, a w 1983 stanowiło aż 17%, W tym właśnie roku, następuje poprawa ekonomii holenderskiej, w związku z czym również produkcja krajowa znajduje się w nowej fazie ekspansji.

Sprzyja temu również ponowny rozwój handlu światowego. Sytuacja ta pozwala Holandii na polepszenie swojej pozycji konkurencyjnej na rynkach międzynarodowych, co w znacznym stopniu korzystnie wpływa na rozwój eksportu holenderskiego. Wzrost eksportu stał się motorem znacznie stymulującym gospodarkę kraju, zważywszy, że udział eksportu w produkcie narodowym brutto sięgał prawie 65%. W latach 1984-1985 nastąpił ponowny wzrost gospodarki holenderskiej spowodowany miedzy innymi zwiększeniem nakładów inwestycyjnych przedsiębiorstw jak również wzrostem Konsumpcji indywidualnej.

Wzrost nakładu inwestycyjnego przedsiębiorstw można wytłumaczyć faktem lepszych prognoz odnośnie zbytu towarów, jak również znacznego wzrostu zysku, szczególnie zauważalnego w latach 1984-1985. Do stworzenia tej korzystnej sytuacji przyczyniła się również celowo prowadzona polityka umiarkowania odnośnie kosztów siły roboczej, stosowana przez partnerów socjalnych, jak również różne inne środki zaradcze podejmowane przez władze rządowe, celem zmniejszenia wydatków przedsiębiorstw. Począwszy od roku 1985. obserwuje się z kolei wzrost konsumpcji indywidualnej, spowodowany wzrostem dochodu narodowego, zmniejszeniem wydatków na cele socjalne, obniżeniem się stopy procentowej i prawie całkowitym ustabilizowaniem się cen w Holandii.

Począwszy od roku 1985, liczba bezrobotnych w Holandii znacznie się obniżyła, w przeciwieństwie do wielu innych krajów wysoko uprzemysłowionych, gdzie obserwuje się nadal postępujący wzrost bezrobocia. Pod koniec 1990 roku, bezrobocie w Holandii wynosiło około 6%. Uwaga rządu zaczęła się coraz bardziej skupiać na wzmocnieniu pozycji sektora prywatnego gospodarki holenderskiej. W związku z tym, oprócz złagodzenia wydatków obciążających przedsiębiorstwa, zostały podjęte różne inne środki zaradcze, mające na celu zmniejszenie biurokracji w ustanawianiu zarządzeń, jak również zwiększenie elastyczności rynku pracy. Poza tym, zastąpiono dotychczasowe metody defensywne w zakresie polityki przemysłowej na metody działające stymulująco na rozwój przemysłu i sektor usług, nastawione na modernizację i wprowadzenie innowacji technologicznych. Holandia bierze również czynny udział w programie badań przestrzeni kosmicznej i stara się w jak największym stopniu zwiększyć udział przemysłu holenderskiego również w tej dziedzinie. Można więc stwierdzić, ze lata 1982-1990 charakteryzują się znaczną poprawą pozycji konkurencyjnej i produktywności gospodarki holenderskiej. Jednocześnie uległa zmianie trwająca przez długie lata ekspansja w sektorze publicznym, a deficyt budżetowy państwa znacznie się obniżył.
Warto również przytoczyć tutaj dane dotyczące dochodu państwa pochodzącego z wydobycia gazu ziemnego, a mianowicie: w latach 1980-1990 dochody wpływające z gazu ziemnego stanowiły około 6 do 7% całego dochodu narodowego.

Europejska Wspólnota Gospodarcza

Gospodarka holenderska odniosła znaczne korzyści ekonomiczne na wskutek utworzenia w 1958 roku Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (E.W.G.). Jedną z zalet było to, że holenderskie produkty rolnicze i przemysłowe łatwiej dostawały się na rynki krajów członkowskich E.W.G. i tam mogły być w dużych ilościach sprzedawane. Od 1958 roku, wyraźnie zwiększył się udział krajów członkowskich E.W.G. w eksporcie holenderskim, z 41% do 61% (nie bierze się tutaj pod uwagę krajów, które dopiero później przystąpiły do E.W.G. takich, jak: Wielka Brytania, Irlandia, Dania, Grecja, Hiszpania i Portugalia), a po przyłączeniu się do E.W.G wyżej wymienionych krajów wynosił aż 73% całego eksportu krajowego. Zwiększył się również udział krajów członkowskich E.W.G. w imporcie holenderskim, który wzrósł z 41% do 47%, a po przystąpieniu sześciu wyżej wymienionych krajów europejskich wyniósł aż 56% całego importu krajowego.

Liberalizm w dziedzinie handlu w obrębie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej dostarczył gospodarce holenderskiej wiele nowych impulsów i w znacznym stopniu przyczynił się do dalszej ekspansji gospodarczej, która przeżywała swój rozkwit szczególnie w latach sześćdziesiątych, Jednak konsekwencją tak daleko posuniętej liberalizacji w dziedzinie handlu jest zawsze wytworzenie się silnej konkurencji, następstwem czego nasuwa się konieczność zwiększenia skali produkcji w przemyśle, jak również przeprowadzenia dalszej racjonalizacji metod produkcji.
Korzystnym następstwem przynależności do E.W.G, był również fakt jeszcze mocniejszego zaakcentowania ważnej pozycji Holandii jako kraju tranzytowego. Korzystne położenie geograficzne, nad Morzem Północnym sprawia, ze obszar Delty holenderskiej stanowi dla Europy rodzaj "bramy przepustowej" w zakresie wymiany handlowej. Dzięki tej korzystnej sytuacji Rotterdam. a w szczególności "Europoort" , stanowi jedno z największych centrów wzmożonej działalności gospodarczej. Warto tutaj zwrócić uwagę, że obszar ten zaczął nabierać na znaczeniu nie tylko ze względu na funkcje eksportowe i tranzytowe, czy ze względu na związane z ta działalnością inne sektory usług, ale obszar ten stal się również ulubionym miejscem, gdzie przedsiębiorstwa różnych gałęzi przemysłu o zasięgu międzynarodowym zaczęły zakładać swoje siedziby. Szczególnie silnie zaczął się rozwijać przemysł metalurgiczny i petrochemiczny, a wraz z nim wiele innych gałęzi przemysłu znalazło tutaj również korzystny klimat rozwoju. Po zakończeniu II Wojny Światowej gospodarka holenderska znajduje się prawie nieustannie w stadium ustawicznego rozwoju i to do tego stopnia, że tylko w samym okresie 1958-1971 nastąpiło podwojenie rzeczywistego dochodu narodowego.

W sferze ekonomicznej Holandia jest w dużej mierze uzależniona od wymiany handlowej z zagranicą i chlubi się tym, że jej gospodarka ma otwarty charakter. Znalazło to potwierdzenie w unii gospodarczej krajów Beneluksu: Belgii, Holandii i Luksemburga, która po części zrealizowała pragnienia Holandii odnośnie wolnego charakteru wymiany handlowej między tymi krajami. Warto tu dodać, że Beneluks nawet do tej pory jeszcze, stanowi najbardziej posuniętą formę międzynarodowej współpracy gospodarczej. Tradycyjny liberalizm holenderski odnośnie otwartego charakteru wymiany handlowej znajduje również swoje odbicie w E.W.G. Holandia jest propagatorem polityki ekonomicznej E.W.G., zmierzającej do równomiernego rozszerzanie handlu światowego, gdzie w dużym stopniu bierze się pod uwagę interesy krajów rozwijających się.
Oprócz tego Holandia dąży do zlikwidowania w E.W.G. istniejących jeszcze przeszkód w postaci niestosownych przepisów i regulaminów, utrudniających tylko wzajemną wymianę handlową. Najważniejszą jednak sprawą dla Holandii jest dążenie do odpowiedniego skoordynowania polityki gospodarczej i finansowej krajów członkowskich celem stworzenia unii gospodarczej i monetarnej, w obrębie której wszelkie uprawnienia przekazane zostałyby egzekutywie europejskiej o charakterze ponadnarodowym. Pierwsze bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego w 1979 roku stały się według oceny rządu holenderskiego, ważnym etapem w dalszej integracji europejskiej. Holandia przyjęła z entuzjazmem poszerzenie listy krajów członkowskich E.W.G. z sześciu członków (Belgia, Niemiecka Republika Federalna, Francja, Włochy, Luksemburg i Holandia) na dziewięć krajów członkowskich w 1973 roku (doszła Dania, Wielka Brytania i Irlandia); w 1980 roku lista ta powiększyła się o Grecję, a w 1986 roku o dwa następne kraje: Hiszpanię i Portugalię.

Rolnictwo i rybołówstwo

Główną i charakterystyczną cechę rolnictwa holenderskiego jest jego intensywność. Mimo zmniejszającej się coraz bardziej liczby rolników i przeznaczania coraz mniejszych powierzchni gruntów dla potrzeb rolnictwa, obserwuje się nadal wzrost produkcji rolnej. Większa część holenderskich produktów rolnych przeznaczona jest na eksport. Spośród ważnych czynników zapewniających duży popyt na holenderskie produkty rolne za granicą należy wymienić takie, jak: wysoka i stała jakość tych produktów, solidność całej organizacji rynkowej i polityka wolno rynkowa Wspólnoty Europejskiej. Celem zadośćuczynienia wysokim wymogom jakości, stawianym przez rynek międzynarodowy, potrzebne jest racjonalne zagospodarowanie przedsiębiorstw rolnych i skuteczność w ich zarządzaniu. Wysokie kwalifikacje zawodowe farmerów są jednym z bardzo ważnych czynników, stanowiących o wysokim poziomie rozwoju rolnictwa. Są one możliwe do osiągnięcia dzięki wysokiemu poziomowi nauczania w szkołach rolniczych, odpowiedniej informacji

i poszukiwaniom naukowo-badawczym w dziedzinie agronomii. Na przestrzeni ostatnich lat liczba osób zatrudnionych w rolnictwie wyraźnie spadła. Udział rolnictwa w zatrudnieniu ludności w wieku produkcyjnym jest niewielki i wynosił w 1990 roku nie więcej niż 5%. Jest to po części spowodowane wysokim wskaźnikiem procesu mechanizacji, który dzięki zastosowaniu elektroniki w rolnictwie postępuje jeszcze dalej. Przy planowym zagospodarowaniu przestrzennym (krajobrazu) potrzeby rolnictwa są brane szczególnie pod uwagę. Rolnictwo, ogrodnictwo hodowla zajmują, razem wzięte, połowę całej powierzchni Holandii. Niemniej jednak nie znaczy to, że rolnicy jako jedyni mają prawo do dysponowania "zieloną przestrzenią". W tym Kontekście trzeba również wziąć pod uwagę ważne problemy jakimi są: ochrona środowiska, zachowanie krajobrazu i możliwości wypoczynku.

Hodowla

Hodowlę holenderską można w zasadzie podzielić na dwa sektory hodowlę tradycyjną i bio-hodowlę (system farmowy). Dzięki bardzo sprzyjającym warunkom naturalnym, sprawiającym, że pastwiska łąki są przez cały rok zielone, najbardziej rozwinęła się hodowla tradycyjna typu mlecznego. Nie oznacza te wcale że hodowla mleczna odbywa się jeszcze w sposób tradycyjny, Stosowane przez ostatnie dziesiątki lat mechanizacja oraz niezwykle staranna selekcja sztuk zarodowych (najczęściej metodą sztucznej inseminacji), jak również ścisłe przestrzeganie racji podawanych pasz przyczyniły się do znacznego polepszenia rentowności hodowli. W związku z tym, zdecydowanie wzrosła produkcje mleka. W innych krajach E.W.G produkcja mleka też się zwiększyła. Powstał wiec problem, co zrobić z nadwyżkami. W tym celu. koniecznością było podjecie pewnych środków zaradczych, zmierzających do zmniejszenia produkcji mleka. Następnym rodzajem intensywnej hodowli jest hodowla bydła, która nastawiona jest przede wszystkim na produkcję mięsa. Mięso cielęce i wieprzowe jest w dużej mierze przeznaczone na eksport. Hodowla drobiu z przeznaczeniem do konsumpcji jest również silnie rozwinięta formą hodowli w Holandii. Główną przyczyną nadwyżki nawozu naturalnego jest produkcja rolna nie związana bezpośrednio z „ziemią” tak jak to miało miejsce w tradycyjnym rolnictwie. Poza tym, okazało się również, ze silna intensyfikacja rolnictwa sprzyjająca uzyskaniu optymalne. produkcji wcale nie idzie w parze z zapewnieniem odpowiednich warunków życia zwierzętom hodowlanym. W związku z tym zadaniem wszczętych na dużą skalę poszukiwań i eksperymentów jest znalezienie nowych form eksploatacji, gdzie w znacznej mierze wzięto by pod uwagę dobro zwierząt.

Uprawa roślin

W przeciągu ostatnich lat uprawa roli straciła w dużej mierze na swoim znaczeniu. Znacznie zmniejszyła się powierzchnia zasiewów i upraw roślin, szczególnie jeżeli chodzi o areał uprawy żyta i owsa. Z drugiej jednak strony, od 1970 roku wyraźnie zwiększyła się uprawa kukurydzy, używanej jako paszy dla bydła. W obecnej chwili areał uprawy kukurydzy wynosi 23% całego areału przeznaczonego pod uprawę. Wzrosły również plony pszenicy, buraków cukrowych i ziemniaków, z jednej strony poprzez zwiększenie powierzchni uprawy tych roślin, z drugiej strony zaś dzięki wzrostowi wydajności z hektara. Ów wzrost wydajności z hektara jest spowodowany uszlachetnianiem odmian uprawianych roślin, lepszym nawożeniem gruntów, oraz stosowaniem bardziej wydajnych i odpornych odmian. W przyroście produkcji roślinnej szczególną rolę odgrywa fakt scalania gruntów. Skomasowano małe, rozproszone działki, ciągnące się czasem wąziutkimi pasmami na duże odległości i zlikwidowano inne naturalne przeszkody w postaci grobli i rowów celem umożliwienia stosowania na szeroką skalę posuniętej mechanizacji. Z drugiej jednak strony, coraz bardziej zaczęto uświadamiać sobie fakt, że te „przeszkody” przedstawiają często dużą wartość krajobrazową i rekreacyjną. W związku z tym. operacja scalania gruntów ustępuje coraz częściej miejsca procesowi celowego i planowego zagospodarowania krajobrazu ze zwróceniem szczególnej uwagi na różnorodne funkcje jakie on spełnia.



Ogrodnictwo i warzywnictwo

Najbardziej intensywna formą ogrodnictwa jest ogrodnictwo szklarniowe. Już od dawien dawna produkcja warzyw nastawiona była przede wszystkim na uprawę sałaty, ogórków i pomidorów. Niemniej jednak uprawa tych warzyw ustępuje coraz bardziej miejsca uprawie roślin ozdobnych, a w szczególności kwiatów ciętych, przez co Holandia zyskała sobie nawet nazwę „kwiaciarki” Europy Zachodniej. Obok uprawy kwiatów ciętych kluczowe znaczenie ma produkcja samych cebulek kwiatowych. Jeżeli chodzi o sadownictwo to mimo że odgrywa ono jeszcze ważną rolę w przeciągu ostatnich lat straciło sporo na znaczeniu.

Wydajność ogrodnictwa szklarniowego jest w dużym stopniu uzależniona od ilości zużytej energii, W związku z tym, wiele uwagi poświęca się zagadnieniu oszczędności kosztów ogrzewania. Odbywa się to z jednej strony poprzez stosowanie bardziej uszlachetnionych odmian roślin, potrzebujących mniej ciepła, z drugiej strony zaś poprzez ulepszanie metod technicznych odnośnie konstrukcji szklarni, jak również odnośnie instalacji regulujących ogrzewanie. Następnym problemem ogrodnictwa szklarniowego któremu poświęca się wiele uwagi jest zwalczanie szkodników roślin. W związku z możliwością dobrej kontroli, sektor ten ma najdalej posuniętą metodę zwalczania szkodników przy pomocy ich własnych naturalnych wrogów. Metoda ta uzupełnia w skuteczny sposób użycie tradycyjnych środków, jakimi są pestycydy


Przemysł spożywczy

Przemysł spożywczy przetwarza 60% całej holenderskiej produkcji rolnej. Tradycyjnie już czołowe miejsce zajmują tułaj produkty mleczne. W chwili obecnej przemysł rolno-spożywczy stanowi przeszło 29% wszystkich obrotów uzyskanych z produkcji przemysłowej, w związku z czym należy do najważniejszych gałęzi przemysłu w Holandii. Większa część odpadów przemysłu spożywczego jest ponownie przetwarzana na paszę dla zwierząt.

Rybołówstwo

Holenderskie rybołówstwo morskie można podzielić na cztery sektory, w zależności od gatunku łowionej ryby. jak i rodzaju używanych jednostek pływających:
· połów śledzia, makreli i ryby "okrągłej" (dorsza itd.), przy pomocy trawlerów, w centralnej i północnej części morza Północnego oraz w obrębie Wysp Brytyjskich i Irlandii;
· połów ryby "płaskiej" (flądry i solki), przy pomocy kutrów, w centralnej i południowej części Morza Północnego oraz w Morzu Irlandzkim, przez kilka tygodni w roku;
· połów krewetek, przy pomocy małych kutrów w strefie duńskich, niemieckich i holenderskich wód przybrzeżnych; oraz
· połów małż i ostryg, przy pomocy specjalnych jednostek pływających, w wodach Morza Watowego;
Intensywność połowów doprowadziła na przestrzeni ostatnich lat do zmniejszenia się ławic ryb, co odbiło się poważnie na rybołówstwie, w szczególności zmniejszył się połów tak ważnych dla Holandii gatunków ryb jak solka i siedź, Dla zachowania pewnych gatunków ryb, jak również dla zachowania rybołówstwa, okazało się rzeczą niezbędną podjęcie środków zaradczych na szczeblu międzynarodowym Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. W związku z tym, każdy kraj ma prawo co roku do połowów określonej ilości ryb, wyszczególnionej według gatunku. Poza rybołówstwem morskim i przybocznym rozróżnia się również rybołówstwo na wodach wewnętrznych.