Stalin

Iosif Wissarionowicz Dżugaszwili - tak brzmiało prawdziwe nazwisko, od 1902 r. był związany z ruchem bolszewickim. Wielokrotnie aresztowany (po raz pierwszy w 1902 r.), w 1913 r. został zesłany na Syberię, gdzie pozostał do chwili uwolnienia w wyniku rewolucji lutowej 1917 r. Po powrocie do Piotrogrodu wznowił działalność rewolucyjną; brał udział w zorganizowaniu zbrojnego przewrotu w Piotrogrodzie. W pierwszym rządzie bolszewickim był ludowym komisarzem ds. narodowości, a od 1919 r. był ludowym komisarzem kontroli państwowej. To stanowisko i działanie w imieniu Lenina umożliwiło mu wprowadzanie do centralnych organów Rosyjskiej Komunistycznej Partii Bolszewików (RKPb) swoich popleczników i stopniowe przejmowanie władzy. W 1922 r., gdy objął stanowisko sekretarza generalnego Komitetu Centralnego partii komunistycznej miał już wystarczająco silną pozycję, aby w ciągu najbliższych lat (po śmierci Lenina, który zmarł w 1924 r.) zniszczyć opozycję, w wyniku czego uzyskał władzę dyktatorską. W tym czasie rozbudował aparat terroru - Państwowy Urząd Polityczny (GPU), który stał się podstawą jego późniejszej władzy. Ogarnięty ideą stworzenia nowego społeczeństwa i nowej gospodarki państwa w końcu 1929 r. podjął decyzję o kolektywizacji gospodarki rolnej; masowa akcja niszczenia własności prywatnej, tworzenia kolektywnych gospodarstw doprowadziła do śmierci co najmniej 10 mln mężczyzn, kobiet i dzieci (zmarłych z głodu lub zamordowanych) oraz uwięzienia w obozach co najmniej 11 mln ludzi. W ramach pierwszego planu pięcioletniego (zaaprobowany przez Komitet Centralny w listopadzie 1928 r., formalnie wprowadzony w maju 1929 r.) stworzono kosztem setek tysięcy ofiar podstawy industrializacji kraju. W grudniu 1934 r., wykorzystując śmierć Siergieja Kirowa, popularnego działacza partyjnego z Leningradu, rozpoczął falę czystek, której największe nasilenie przypadło w latach 1937-1938. Dotknęła przede wszystkim członków partii komunistycznej WKP(b) i oficerów Armii Czerwonej. Sterroryzowanie społeczeństwa i wojska dało Stalinowi nieograniczoną i niczym nie zagrożoną władzę, którą sprawował do końca życia. Jednakże zlikwidowanie doświadczonej kadry dowódczej rozbiło siłę bojową Armii Czerwonej. W końcu lat trzydziestych Stalin odrzucany przez rządy demokratyczne Zachodniej Europy zbliżał się do Hitlera. W sierpniu 1939 r. zdecydował się zawrzeć układ o nieagresji z Niemcami (pakt Ribbetnrop-Mołotow), który umożliwił Hitlerowi rozpoczęcie wojny, zaś Stalinowi dawał możliwość odłożenia w czasie konfliktu z Niemcami i przygotowania Armii Czerwonej do uderzenia na Zachodnią Europę. 17 września wojska radzieckie rozpoczęły agresję przeciwko Polsce, a późniejsze ustalenia (niemiecko-radziecki układ o granicach i przyjaźni z 28 września 1939 r.) potwierdziły rozbiór Polski i umożliwiły podporządkowanie republik bałtyckich oraz podjęcie próby podboju Finlandii (radziecko-fińska wojna). Stalin był zdecydowany przystąpić do państw "osi", jednakże nie zaakceptował propozycji Hitlera (przedstawionej ludowemu komisarzowi spraw zagranicznych Wiaczesławowi Mołotowowi na spotkaniu 12 listopada 1940 r. w Berlinie) budowania radzieckiej strefy wpływów "w stronę Oceanu Indyjskiego". Zdecydowany zyskać jak najwięcej czasu na przygotowanie Armii Czerwonej nie reagował na napływające z źródeł dyplomatycznych i wywiadowczych ostrzeżenia o zbliżającej się agresji wojsk niemieckich 22 czerwca 1941 r.Rozmiar klęski w pierwszym okresie wojny skłaniał go do rozpoczęcia rokowań pokojowych z Niemcami, które jednak nie zostały podjęte przez Hitlera, pewnego całkowitego zwycięstwa. Od początku wojny Stalin jako premier rządu radzieckiego (od maja 1941 r.), przewodniczący Państwowego Komitetu Obrony oraz naczelny dowódca radzieckich sił zbrojnych kierował wszystkimi działaniami Armii Czerwonej zdecydowany powstrzymać napór wojsk niemieckich, bez względu na ofiary wśród żołnierzy i ludności cywilnej; wprowadził terror wobec oddziałów cofających się pod naporem wroga i dowódców, którzy nie wykonali rozkazów obrony. W nowej sytuacji politycznej, jaka powstała po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej, Stalin zmuszony był nawiązać sojusz z Wielką Brytanią i Stanami Zjednoczonymi i uzyskał poważny wpływ na prezydenta Franklina D. Roosevelta. W czasie konferencji w Teheranie w listopadzie 1943 r. opowiedział się za dokonaniem inwazji na północną Francję, która angażując wojska zachodnich aliantów na zachodzie Europy pozostawiała Armii Czerwonej możliwość wkroczenia na terytoria państw Europy Środkowej i Południowo-wschodniej. W czasie konferencji w Jałcie w lutym 1945 r. uzyskał potwierdzenie radzieckiej strefy wpływów w Europie. Po zakończeniu wojny doprowadził do rozbicia demokratycznych partii w państwach Europy Środkowej i ustanowienia tam rządów komunistycznych, uległych wobec Moskwy. Wykorzystał niezdecydowaną politykę Stanów Zjednoczonych wobec państw Dalekiego Wschodu, aby (po opanowaniu w wyniku działań wojennych od sierpnia 1945 r. Mandżurii oraz uzyskaniu Wysp Kurylskich i południowego Sachalinu) stworzyć tam warunki do ugruntowania wpływów w Korei Północnej i Chinach. Jednocześnie przystąpił do kolejnej rozprawy z najwyższymi dowódcami Armii Czerwonej, obawiając się ich popularności i wpływów. Sygnałem do nowych czystek miało być aresztowanie bohatera Wojny Narodowej Gieorgija Żukowa, co jednak nie udało się, gdyż inni najwyżsi oficerowie stanęli w jego obronie, obawiając się, że spotka ich ten sam los. Ponowną próbę zorganizowania wielkiej czystki podjął na początku lat 50-tych, lecz nie zrealizował tego zamiaru gdyż zmarł nagle (prawdopodobnie w wyniku wylewu krwi do mózgu i zawału) 5 marca 1953 r.