Opracowanie "Krzyżaków", "Roty", "Bitwy pod Grunwaldem", oraz dzieła Długosza.

Tytuł dzieła „Bitwa pod Grunwaldem” („Wielki Książe Witold w Bitwie pod Grunwaldem”)

Tworzywo Obraz olejny
Autor Imię nazwisko – Jan Matejko (Czech z pochodzenia)Co tworzył – malował obrazy
Tematyka Wielka bitwa wojsk polskich i litewskich z zakonem krzyżackim
Data powstania 1875 – 1879 r. wiek XIX
Data wydarzenia przedstawionego 15 lipca 1410 r.
Kiedy i gdzie zaprezentowano publiczności W sali krakowskiego Ratusza w 1879 r.
Wymowa, symbolika Matejko będąc Czechem z pochodzenia bardziej niż Polacy rozumiał sytuację Litwinów. Przedstawił w swoim obrazie wielki tryumf oręża polsko – litewskiego. Na pierwszy plan wysunął Wielkiego Księcia Witolda. Obrazy Matejki odegrały dużą rolę w utrzymaniu polskości. Budziły dumę z przeszłości kraju i nadzieję na odzyskanie niepodległości. Matejko był wielkim polskim patriotą.
Kontekst historyczny W 1871 r. Niemcy zostały zjednoczone przez Prusy i od tego momentu zaczęła się germanizacja Polaków. Takie dzieła jak obrazy Jana Matejki powstawały „ku pokrzepieniu serc”.

Tytuł dzieła „Rota”

Tworzywo Pieśń narodowa
Autor Imię nazwisko – Maria Konopnicka (słowa wiersza) – 1908 Feliks Nowowiejski (muzyka) – 1910 Co tworzyła – M. Konopnicka – poetkaF. Nowowiejski – poznański kompozytor
Tematyka Autorka w tej pieśni zachęca Polaków do walki z zaborcami oraz dodaje otuchy walczącym.
Data powstania 1908 r./1910 r. wiek XX
Data wydarzenia przedstawionego –
Kiedy i gdzie zaprezentowano publiczności Po raz pierwszy śpiewano tę pieśń w Krakowie podczas rocznicy 500-lecia Bitwy pod Grunwaldem. Wtedy ta pieśń nosiła tytuł „Grunwald”.
Wymowa, symbolika Śpiewano „Rotę” jako wyraz protestu przeciwko germanizacji narodu polskiego, aby wyrazić pragnienie utrzymania ziemi i zachowania języka oraz kultury polskiej. Jest to pieśń patriotyczna śpiewana również współcześnie.
Kontekst historyczny W 1871 r. Niemcy zostały zjednoczone przez Prusy i od tego momentu zaczęła się germanizacja Polaków. Przykładami tej polityki germanizacyjnej były problemy Michała Drzymały z uzyskaniem pozwolenia na budowę domu (symbol – wóz Drzymały). Drugim przykładem jest wprowadzenie obowiązku prowadzenia religii i odmawiania modlitwy w szkole w języku niemieckim, co zakończyło się strajkiem uczniów we Wrześni w 1901 r.

Tytuł dzieła „Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego”

Tworzywo kronika
Autor Imię nazwisko – Jan Długosz (historyk, dyplomata, kanonik krakowski [od 1436], sekretarz pierwszego polskiego kardynała Zbigniewa Oleśnickiego [od 1449 r.], wychowawca synów Kazimierza Jagiellończyka [od 1467], arcybiskup lwowski [1480], 1454 – 66 działał na rzecz przyłączenia ziem nadbałtyckich do Polski).Co tworzył – opisywał dzieje Polski
Tematyka Długosz w tym dziele opisał dzieje Polski od najdawniejszych czasów do roku 1480.
Data powstania 1455 – 1480 r. wizek XV
Data wydarzenia przedstawionego Wydarzenia historyczne od początków państwa Polskiego do roku 1480
Kiedy i gdzie zaprezentowano publiczności Pierwszy raz wydano w Polsce tylko tom I w pocz. XVII w. Innych tomów nie wydano z powodu niepopularności Długosza wśród szlachty polskiej. W swoim dziele krytykował przywileje szlacheckie oraz to, że Polacy kierowali się w swoim postępowaniu zazdrością.W całości dzieło Długosza ukazało się w Lipsku w latach 1711 – 12 czyli 231 lat po jego śmierci. W Krakowie całość wydano w latach 80-tych XIX w.
Wymowa, symbolika Jest to największe dzieło kronikarskie XV w. napisane w Europie po Łacinie. Długosz wyraża w nim swoją antyniemiecką postawę. Uważa, że Polska nie wykorzystała swojej przewagi po wygranych wojnach z Zakonem Krzyżackim. Dopiero po drugim Pokoju Toruńskim kończącym Wojnę Trzynastoletnią (pierwszy pokój zawarty w 1410 r. po wygranej bitwie pod Grunwaldem) Polska zdobyła terytoria należące do Zakonu. Dowodem na powyższą tezę jest również następujący cytat z dzieła Długosza: „Gdybym doczekał za łaską Bożą odzyskania i zjednoczenia z Polską Śląska, Ziemi Lubuskiej i Słupskiej [...], z radością zstępowałbym do grobu i słodszy miałbym w nim odpoczynek”.Mimo zainteresowania problemami polsko – niemieckimi (krzyżackimi) kroniki swoje Długosz kończy przeczuciem, że nieuchronny jest konflikt z Moskwą. O czym przekonuje nasza historia.
Kontekst historyczny Długosz bardzo dobrze znał przebieg bitwy pod Grunwaldem. Korzystał ze wspomnień swojego ojca Jana Długosza uczestnika tej bitwy oraz swojego chlebodawcy kardynała Zbigniewa Oleśnickiego, który zanim został księdzem brał udział w bitwie pod Grunwaldem podczas, której uratował Jagielle życie. Był świadkiem Wojny Trzynastoletniej toczonej z zakonem krzyżackim zakończonej Pokojem Toruńskim (1466) na mocy którego Polska odzyskała Pomorze Gdańskie oraz uzyskała Warmię.

Tytuł dzieła „Krzyżacy”

Tworzywo Książka
Autor Imię nazwisko – Henryk SienkiewiczCo tworzył – pisał książki
Tematyka Tematyką tej powieści jest zmaganie się Polaków z Krzyżakami. Na tle historycznym Sienkiewicz opisuje bohaterów którzy mają różne przygody z Zakonem.
Data powstania 1897 – 1900 r. wiek XIX
Data wydarzenia przedstawionego 1399 – 1410 r.
Kiedy i gdzie zaprezentowano publiczności Drukowana w odcinkach w "Tygodniku Ilustrowanym" od 1897 – 1900 r. w formie książkowej ukazała się w 1900 r.
Wymowa, symbolika Powieść – protest przeciwko germanizacyjnej polityce władz zaboru pruskiego. Na kanwie losów rodziny Juranda ze Spychowa i Zbyszka z Bogdańca przedstawił Sienkiewicz działania Zakonu na pograniczu mazowiecko-krzyżackim, a w szerszym tle, zdarzenia i okoliczności poprzedzające zwycięską bitwę pod Grunwaldem.
Kontekst historyczny Powieść Henryka Sienkiewicza powstała w kontekście istniejącego nurtu antyniemieckiego w historiografii polskiej. Przykładem tego nurtu jest ukute przez Juliana Klaczkę w 1848 r. wyrażenie „Drang nach dem Osten”, które zostało również przejęte przez Karola Szajnocha w dziele „Jadwiga i Jagiełło” (Lwów 1861). Karol Szajnocha interpretuje unię polsko – litewską jako położenie kresu na dłuższy czas niemieckiemu „parciu na wschód”

Opracował: Krzysztof Jackowski