Historia prasy do końca XIX wieku

Pierwszy publiczny periodyczny środek przekazu informacji pojawił się w okresie rzymskim (I w. p.n.e. – I w. n.e.) i było to tzw. Acta Populi Romani czyli „czyny ludu rzymskiego”. Były to gliniane tabliczki, na których rylcem zapisywano informacje. Można też mówić o początkach dziennikarstwa sportowego, ponieważ na tabliczkach pojawiały się relacje z walk gladiatorskich.

Chiny stały się kolebką prasy w VIII wieku za czasów dynastii Tang. Wtedy to pojawiły się pierwsze periodyczne wydania prasy tzw. King pao, wydawane raz na kwartał. Zawierały zarządzenia, obwieszczenia w dwóch wersjach drukowanej i kaligrafowanej.

W Europie potrzeba rozwoju procesu komunikowania pojawiła się w okolicach XV wieku. Wtedy to bardzo ożywił się handel i zaistniała potrzeba wymiany informacji. Wynalazek Gutenberga, ruchoma czcionka, przyspieszyła proces komunikowania. Druki ulotne zastąpiono gazetkami drukowanymi. We Włoszech powstał pierwszy cech „Piszący informacje”.
W Polsce początki prasy datowane są na XVI wiek. Wtedy to do kraju zaczynają docierać druki ulotne z Niemiec (po niemiecku lub łacinie). W 1551 roku pojawił się pierwszy druk ulotny w języku polskim i to ta data jest początkiem ery przedprasowej w Polsce.
Następnie druki ulotne zaczęły przekształcać się w periodyki. W Europie nastąpiło to na początku XVII wieku (Włochy, Francja, Niemcy). Pierwszym periodykiem w Polsce był „Merkuriusz Polski Ordynaryjny”, pierwszy raz wydany w styczniu 1661 roku. Merkuriusz powstał by upowszechnić zasadę Virente rege czyli wybór następcy króla jeszcze za życia panującego. Zasadę tę chciał upowszechnić król Jan Kazimierz wraz z żoną Marią Ludwiką. Redaktorem Merkuriusza był H. Pinocci. W okresie styczeń 1661 – lipiec 1661 udało się zredagować 41 numerów. Periodyk był drukowany najpierw w Krakowie a potem w Warszawie. Nie udało się jednak przekonać kraju do zmian i wolna elekcja pozostała.
W 1729 roku zakon Pijarów otrzymał przywilej prasowy tzn. mógł wydawać periodyki w języku polskim. Wydali oni pierwszy periodyk informacyjny czyli „Nowiny Polskie”. Zawarte w nim były jednak tylko wiadomości krajowe. Później tytuł „Nowiny Polskie” zmieniono na „Kurier Polski”. Najlepszym dziennikarzem wśród Pijarów był ks. Jan Naumański.

W XVIII wieku w Europie popularne stało się czasopiśmiennictwo społęczno-kulturalno-polityczne. W Anglii powstają czasopisma moralne albo moralizatorskiej. Daniel Defoe stał się pierwszym rasowym dziennikarzem politycznym.
Odpowiednikiem angielskiej prasy moralizatorskiej w Polsce stał się „Monitor”, wydawany w latach 1765-1785. Pisali do niego Ignacy Krasicki, Jan Ursyn Niemcewicz. W latach 1774-1935 wydawano „Gazetę Warszawską”.
Gdy w 1736 roku w „Kurierze Polskim” pojawił się chochlik dziennikarski (zamiast królowa Elżbieta napisano krowa Elżbieta) odebrano zakonowi Pijarów monopol na wydawanie prasy w języku polskim a zaczęto współpracę z zakonem Jezuitów. Gdy w 1773 roku zakon Jezuitów zlikwidowano monopol na wydawanie prasy otrzymał ks. Stefan Łuskina. Jednak w 1790 Ignacy Potocki zdecydował o odebraniu monopolu ks. Łuskinie. Wtedy też wyszedł numer próbny gazety „Gazeta Narodowa y Obca”. Redaktorami byli m.in. J.U. Niemcewicz, J. Weyssenhoff, T. Mostowski. W gazecie dokonano przedruku Konstytucji 3 maja.
XVIII wiek to wielkie zmiany w prasie. Powstał wtedy pierwszy Dziennik, prasa zwiększyła swoją objętość i dynamikę łamania, zwiększyła się ilość źródeł informacji a także zaczęły krystalizować się gatunki informacyjne.
W latach 60-tych XIX wieku nastąpił ogromny rozkwit prasy. Pojawiły się kurierki – „Kurier Warszawski”, „Kurier Codzienny”, „Kurier Poranny”, gazety opinii – „Gazeta Polska”, „Słowo”, „Wiek”, prasa społeczno-kulturalna – „Tygodnik Ilustrowany”, „Kłosy”, „Bluszcz”, „Tygodnik Miód i Powieści”. W drugiej połowie XIX wieku zaczęły powstawać pierwsze czasopisma ideowe. Powstawały one na terenie zaboru austriackiego. Pierwszym polskim dziennikiem ideowym był „Czas”. Dziennik ten nie był nastawiony na zysk, ukazywał się w nakładzie 3 tys. egzemplarzy, bardzo rozbudowanym działem były nekrologi. Ostatni numer „Czasu” ukazał się w 1939 roku.