Porównanie starożytnej Grecji i Rzymu

Sztuka starożytnego Rzymu znajdowała się pod silnym wpływem cywilizacji Greckiej, w okresie republiki (504-30 r. p.n.e.). Wcześniej sztukę Romańską zdominowała kultura Etrusków, ludu przybyłego na półwysep Apeniński na początku pierwszego tysiąclecia p.n.e.
Sztuka hellenistyczna dała początek wspaniałym dziełom Rzymian, w dziedzinie architektury, rzeźby, malarstwa i literatury.

Architektura starożytnej Grecji to przede wszystkim świątynie, ponieważ były uważane za domy bogów. Kształt świątyń był ściśle określony. Front musiał być usytuowany ku wschodowi. Środkiem budowlanym na początku było drewno i glina, później zastąpiono je kamieniami (poros i marmur). Świątynie były otoczone kolumnami, a te były zakończone u góry kapitelem, czyli głowicą. Nad nią wznosił się belka, która podtrzymywała strop, zwana był architrawem. Świątynie posiadały strzelisty dach. Linie dachu i strop tworzyły trójkąt, nazywany frontonem. Często był on wypełniony płaskorzeźbą.

W Grecji wyróżniamy trzy porządki w których wznoszono świątynie: Dorycki – z głowicą z płyty, Joński – kapitel stanowiły rogi baranie i Koryncki – z głowicą w kształcie liści lotosu i akantu. Każde Greckie polis miało swojego boga, którego czciło, i na jego cześć wznosiło świątynie. Najlepiej zachowane budowle stoją na Akropolu w Atenach. Znajduje się tam zespól budowli wzniesionych na cześć bogini Ateny. Według mitów od jej imienia nazwano miasto, jednak naukowcy twierdzą, że było na odwrót. Grecy tworzyli również budowle publiczne. Gimnazjony, służyły poprawie sprawności fizycznej Hellenów. Miejscem obrad bule (senatu) były buleutriony, rozwinęły się również biblioteki, służące pogłębianiu wiedzy. Rzymianie w przeciwieństwie do Greków, kładli większy nacisk na budowle użytku publicznego niż świątynie. Dla kupców, podróżników i maszerujących wojsk wielkim udogodnieniem były brukowane drogi, prowadzące do Rzymu z najodleglejszych zakątków Imperium Rzymskiego. Stąd pochodzi powszechnie znane powiedzenie" wszystkie drogi prowadzą do Rzymu". W Rzymie powstały również pierwsze drogowskazy. Co tysiąc kroków od miasta ustawiano słupy milowe. Ułatwiało to transport i komunikację. Wspaniałe, ogromne budowle wprawiają w zachwyt współczesnych architektów. Przykładem może być most na Dunaju o długości tysiąca stu metrów lub akwedukty biegnące nad drogami, dolinami i rzekami. Były one zdobione łukami wspartymi na arkadach.

Miejscem rozrywek dla mieszkańców Rzymu był Forum Romanum. Stamtąd, można było udać się na Kapitol. Po drodze stał zespół budowli sakralnych i świeckich. Mieszkańcy mogli również odwiedzać termy, gdzie zażywali kąpieli. Było to osiągnięcie związane z rozwiniętym systemem wodociągowym i kanalizacyjnym.
Zarówno Grecy, jak i Rzymianie lubili przedstawienia teatralne. Z tego powodu budowali teatry. W Rzymie obok teatrów budowano amfiteatry i cyrki z okrągłą areną, gdzie odbywały się wyścigi rydwanów i walki gladiatorów.

Z biegiem lat Rzymianie ulepszali architekturę hellenistyczną. Niektóre wspaniałe budowle możemy podziwiać po dzień dzisiejszy.

Rzeźba w Grecji była bardzo rozwinięta. Rzym, po podboju Grecji, zajął się tworzeniem replik genialnych dzieł Hellenów i podpisywania ich własnym nazwiskiem. Oryginalność
wykazywały tylko portrety w formie popiersia. W okresie cesarstwa rozpowszechniły się portrety władców, idealizujące i heroizujące cesarzy. Rozwinęły się również formy reliefu,
czyli kompozycji wykonanych na płycie kamiennej lub drewnianej. Miały charakter historyczny i religijny.

Najbardziej prężne warsztaty rzeźbiarskie znajdowały się w Atenach. W III w.p.n.e. tworzono przede wszystkim kamienne portrety i grobowce. Te ostatnie służą jako oryginalne dokumenty danej epoki i mają dla współczesnych historyków większe znaczenie niż portrety. Groby często były zdobione posągiem Lwa lub Psa. Lew był uważany za króla zwierząt i miał zapewniać bezpieczeństwo zmarłemu.. Portrety tworzono przede wszystkim wielkim filozofom, a nie jak w Rzymie władcom. Realizm i kompozycje przestrzenną wprowadził Lizyp i przekazywał to swoim uczniom, a ci swoim. Każdy z uczniów ulepszał rzeźbę. Doidales wprowadził kompozycje piramidalną. Kompozycja ta rozwija się piramidalnie w górę. Wspaniałym przykładem jest Przykucnięta Afrodyta (ok.250 r.p.n.e), znajdująca się Rzymskim Muzeum Narodowym.. Z biegiem czasu rzeźby straciły charakter tragiczny i smutny, coraz częściej pokazywano je w nastroju radosnym i wesołym, postacie zaczęły przedstawiać taniec i postacie śpiące. Do najznakomitszych rzeźbiarzy Hellady należy, Myron z Teb, który stworzył" Dyskobola", Fibiasz, który pozostawił po sobie wielki pomnik Zeusa i Ateny. Atenę stworzył ze złota i kości słoniowej. dzieło to zostało umieszczone w Partenonie na Akropolu. Poliklet upatrywał boskość w nienagannych proporcjach ciała. Jego najznakomitszym dziełem był" Toryforos" – Chłopiec niosący włócznię.

Grecy wkładali dużo serca i wysiłku w swoje rzeźby. Cały czas pracowali nad tym aby ich pracę były coraz lepsze. Przez wiele lat dochodzili do perfekcji. Rzymianie, natomiast przybyli na" gotowe ”. Nie wykazali za dużo własnej inicjatywy. Warsztaty rzymskie chociaż były, pełne pracy, ale była to praca kopiowania.

W Rzymie w okresie królewskiej i wczesnej republice dominowało malarstwo sztalugowe i tablicowe, które zostało wyparte przez malarstwo ścienne dopiero w późnej republice. Nowa forma sztuki ściennej została podzielona na cztery formy ze względu na rodzaj kompozycji. Pierwszą z nich była forma inkrustacyjna , tworzona w II w.p.n.e.. Imitowała ona okładzinę z marmurów. Następnie w I w.p.n.e. wykształciła się forma architektoniczna. Za pomocą malowanych elementów architektonicznych, sprawiała wrażenie przestrzenne, co bardzo ożywiło przedstawione dzieła.

W pierwszej połowie I w.n.e. pojawił się styl egiptyzujący, zaczerpnięty z kultury starożytnego Egiptu. Ściany były pokrywane drobnymi motywami i obrazami imitujące malarstwo sztalugowe. Na końcu wykształciła się forma iluzjonistyczna, która sztucznie powiększał pomieszczenie poprzez malowanie pejzaży i wydarzeń historycznych.

Odtworzenie rozwoju malarstwa hellenistycznego jest bardzo trudne, ponieważ do naszych czasów dotrwało bardzo niewiele obrazów. Nie ma również przekazów pisanych na ich temat z II i I w. p.n.e., a z innych okresów jest ich niewiele. Ogromną rolę przy poznaniu chociaż pewnej części malarstwa pełnią mozaiki, nawiązujące do malarstwa. Rzymianie, podobnie jak rzeźbę, kopiowali również obrazy. Wiele dzieł rzymskich, tzw. malowideł pompejańskich, było kopiami obrazów Greckich.Rozpoznawanie dzieł artystów greckich nie było sprawą łatwą i do teraz jest sporne. W malarstwie podobnie jak w rzeźbie, dominowały formy przestrzenne, zdobiono nimi wazy. Malarze Hellady wzbogacali swe palety malarskie, nowymi kolorami, cieniami. Pojawił się również tło i ramy przedstawionego tematu.

Literatura grecka wywodzi się z pieśni, obrzędów kulturowych i przekazów ustnych. Na początku, mity i różnego rodzaju wiersze można było usłyszeć od podróżnych filozofów i poetów. Dopiero utwory były zapisywane, gdy pojawiło się pismo na terenie Hellady.

W Starożytnej Grecji wykształciły się gatunki literackie. Anakreon wykształcił gatunek, o charakterze radosnym, wesołym, który został nazwana od jego imienia – Anakreontykiem.
Twórczynią następnego gatunku była jedyna kobieta wśród grona artystów – Safona, mieszkająca na wyspie Lesbos. Była ona znana ze swej miłości do kobiet.
Tradycje ody kontynuowali Pindar i Horacy. Następnie powstała Elegia, stworzona przez Teogonisa. Była pisana dwuwierszem, o nastroju poważnym. Elegia zapoczątkowała nowy styl - Tren. Poświęcony był pewnej postaci, której wychwalano zalety. Głównymi przedstawicielami tego gatunku byli Pindar i Owidiusz. Z napisów nagrobkowych wykształcił się pisany dwuwierszem Epigramat, który z biegiem czasu stracił charakter żałobny. Jego najbardziej znanym przedstawicielem był Kallinach. Najbardziej znanym, wśród najmłodszego pokolenia, był gatunek Bajki Ezopowej. Ezop wybierał na głównych bohaterów – zwierzęta. Bajki te miały bardzo dużą wartość metaforyczną. Każdy utwór był zakończony morałem. Ostatnim gatunkiem jest Sielanka, tworzona przez Teokryta. Przedstawiała wieś wyidealizowaną, bez żadnych zmartwień. W Starożytnej Grecji rozwinęła się literatura historyczna, reprezentowana przez Ksenofonta, który napisał" Historię Grecką" i " Wspomnienia o Sokratesie".Ponadto pojawiła się kultura dydaktyczna, do jej twórców zaliczamy między innymi Hezjoda, który napisał" Prace i dnie" oraz" Teogonis” – epos o powstaniu wszechświata. Przez pisarzy często również był poruszany topos wędrówki. Przykładem może być wielkie dzieło Homera "Odyseja".

W Rzymie, podobnie jak w Helladzie, literatura wywodzi się z pieśni i obrzędów. Z tego powstała pierwsza forma wierszy Rzymskich – Wierszy Saturnijskich. Początek prozie dały zapiski cenzorów" Commentarii" i pontyfików" Annales maximi" – opisana forma modlitw. W dalszym rozwoju, literatura Rzymska uległa wpływowi kultury Greckiej. Początek właściwej literatury wiąże się z wystawieniem w Rzymie greckiej komedii i tragedii w przeróbce Liwiusza Andronikusa. Był on również autorem pieśni religijnych. Dał początek epice i liryce rzymskiej. Epikę wzbogacił Newiusz i Eniusz, którzy wprowadzili środek artystyczny Heksametr. Znanym rzymskim poetą był Katon Starszy, który opisał historię Rzymu oraz dzieje miast italskich i pozaitalskich. Wielkim twórcą rzymskim był Horacy. Jego poważne i podniosłe pieśni, były pełne środków artystycznych, takich jak : archaizmy, kontrasty, porównania, epitety i przeżutne. Sławnym poetą był również Owidiusz, który napisał" Metamorfozy". W okresie cesarstwa ważną rolę odegrały pamiętniki Juliusza Cezara. Wybitnym poetą był również Tuliusz Cyceron. Stworzył" Mowy sądowe" i" mowy polityczne".
Ogólnie w dziedzinie literatury Rzymianie wykazali więcej własnej inicjatywy, niż w pozostałych dziedzinach sztuki.

Kultura rzymska jest w duży stopniu odzwierciedleniem kultury hellenistycznej. Należy sobie zadać pytanie: Czy Rzym miałby tak barwny i wspaniały dorobek kulturowy, gdyby nie istniała Starożytna Grecja ?. Z całą pewnością tak. Tylko że Rzymianie" ukradliby" inną kulturę.