Teoria J.H Thiinena – 1826 r.
Poszukiwał optymalnej lokalizacji dla produkcji rolniczej w swojej pracy pt.: „Państwo izolowane w powiązaniu z rolnictwem i gospodarką narodową” zastanawiał się jaka lokalizacja jest optymalna dla produkcji rolnej.
Teoria Thiinena opiera się na pewnych założeniach:
1) rozpatrywana jest lokalizacja produkcji rolniczej wokół izolowanego ośrodka miejskiego
2) Istnieje jednakowa niezróżnicowana przestrzeń rolnicza (brak klas bonitacyjnych)
3) Koszty transportu są funkcją masy i odległości.
4) Jednakowe ceny za jednakowe produkty rolne.
Główna teza płynąca z teorii Thiinena.
Produkcja rolnicza najbardziej wydajna w sensie wagowym (a więc ponosząca największe koszty transportu) powinna być lokalizowana jak najbliżej miasta (rynek zbytu).
Renta lokalizacyjna – jest to czysty dochód – czyli różnica - z przychodu ze sprzedaży minus koszty transportu.
Wg niego pierwszym okręgiem powinien być las, drugim pszenica, następnym hodowla owiec.
Teoria Alfreda Webera z 1909 r. – książka o lokalizacji przemysłu.
Poszukiwał optymalnej lokalizacji dla pojedynczego zakładu przemysłowego.
Założenia teorii:
1) rozpatrywana jest lokalizacja izolowanego zakładu przemysłowego.
2) koszty transportu są funkcją masy i odległości.
3) stałe techniczne współczynniki produkcji.
4) zakład produkuje jeden produkt o określonej cenie, w określonej ilości.
5) lokalizacja optymalna to taka, która minimalizuje koszty transportu.
Etapy produkcji:
1. Zorganizowanie podstaw produkcji: najważniejsze czynniki to: cena kapitału plus cena nieruchomości.
2. Dostarczenie surowców i materiałów, najważniejszy czynnik – koszty transportu surowców i materiałów (trzeba minimalizować).
3. Etap właściwej produkcji – najważniejszym czynnikiem są koszty siły roboczej (trzeba minimalizować).
4. Dostarczenie gotowych produktów na rynki zbytu – najważniejsze koszty transportu wyrobów gotowych (trzeba minimalizować).
Czynniki lokalizacyjne
a) koszty transportu
– dominujące
b) koszty robocizny,
- czynniki uzupełniające
c) aglomeracja (korzyści skali) – czyli kooperacja, infrastruktura itd.
Izopona – krzywa jednakowych kosztów całkowitych transportu na jednostkę produkcji.
Izopona przerywana – to izopona krytyczna inaczej krzywa obojętności – jest to krzywa, na której w kazdym jej punkcie wzrost kosztów transportu (o 3 jednostki) jest niwelowany spadkiem kosztów siły roboczej i wzrostem korzyści aglomeracyjnych.
Teoria A Predhöla - 1925
Jest tzw. teoria substytucji przestrzennej czynników produkcji.
Substytucja przestrzenna jest funkcją względną cen czynników produkcji i kosztów ich transportu w różnych miejscach przestrzeni.
Proces substytucji jest kontynuowany, aż do osiągnięcia stanu w którym dalsze ulepszanie proporcji czynników jest niemożliwe, a każda kolejna zmiana przynosi więcej strat niż korzyści ekonomicznych.
Substytucja przestrzenna polega więc na ustaleniu najefektywniejszej kombinacji cen czynników produkcji.
Założenia:
1. Stałość technologii – brak postępu technicznego.
2. Jednorodność przestrzeni.
4. Teoria T. Paliandera – 1935 r.
U Palandera lokalizacja optymalna to taka, która z jednej strony pozwala na pokonanie konkurencji w danym miejscu przestrzeni, a jednocześnie przynosi max. Zyski.
Bardzo rozbudował listę czynników lokalizacyjnych uwzględniając nie tylko czynniki kosztowe, ale również czynniki znajdujące się po stronie rynków zbytu (efektywnościowe).
5. Teoria A. Lösch z 1940 r.
Czynnikami lokalizacyjnymi u Loscha traktowane są szeroko pojęte czynniki rynkowe (max. efektów i rynek zbytu).
Region i polityka regionalna w gospodarce przestrzennej.
Region – to wyodrębniony fragment przestrzeni posiadający określone cechy go wyróżniające.
Delimitacja – wyznaczenie granic regionu.
Kryteria delimitacyjne.
1. kryteria historyczne (kulturowe – są stabilne.
2. kryteria przyrodnicze – region geograficzno – fizyczny (region tatr, wielkie jeziora mazurskie – stabilne).
3. kryteria ekonomiczne (gospodarcze) – rozwijający się, rozwinięty.
Ma specyficzne cechy:
- profil specjalizacyjny,
- mają charakter węzłowy (wokół miast),
- posiadają określone powiązania wewnętrzne,
- posiadają określone powiązania zewnętrzne.
Region zacofany – PKB na 1 mieszkańca < niż 75% średniej UE
4. Kryteria administracyjne – mają najmniej stabilne granice, bo związane są z decyzjami administracyjnymi władzy (podział Polski na województwa). Jest podziałem sztucznym.
5. Kryteria specjalne – okręgi wojskowe, archidiecezje, są to podziały sztuczne, bardzo mało stabilne.
6. Ze względu na strukturę – kryterium strukturalne
regiony strefowe (np. uprawa buraka),
regiony węzłowe ( coś co dominuje).