Land art (sztuka ziemi)

Terminem land art określamy ingerencję artysty w świat przyrody lub w wielkomiejskie otoczenie człowieka. Są to na ogół przedsięwzięcia o wielkiej skali, wymagające ogromnych nakładów finansowych, rzeszy pomocników i odpowiednich urządzeń, zaś ich efekt, ocenić można w pełni tylko z pokładu samolotu. Intencją artysty może tu być "uczłowieczenie" obojętnej przyrody, protest przeciwko bezdusznemu środowisku wielkich miast, a czasami także wyzywania ekologiczne (np. bandażowanie przez polskiego artystę, Tomka Kawiaka, kilkunastu lubelskich drzew, którym bezmyślnie obcięto korony). Takie znaczenie miały działania Teresy Murak - zasiewy rozmaitych roślin - lnu, traw u zbóż, a także drzew - realizowane niekiedy w dużej skali. Największą popularność zyskały akcje podejmowane przez Christo, artystę pochodzenia bułgarskiego: Kurtyny (np. ogromna kurtyna rozdzielającą jedną z dolin w stanie Kolorado w USA) i Opakowania, czyli Emballage, np. opakowanie płachtami ze sztucznego tworzywa, przy użyciu stu kilometrów sznur, skalnego wybrzeża o długości 4 kilometrów i 1 kilometra w głąb lądu w Little Bay w Australii, opakowanie budynku wystawowego w Bernie i Reichstagu w Berlinie czy słynnego mostu Pont-Neuf w Paryżu. Sławę zyskała także spiralna grobla na Wielkim Słonym Jeziorze w amerykańskim stanie Utah, długości pół kilometra, usypana z kamieni i piasku według pomysłu Roberta Smithsona. Skala tego przedsięwzięcia była gigantyczna, a obejrzeć ją dobrze, można było tylko z lotu ptaka. Obecnie grobla znajduje się pod wodą. Zarówno w performance, jak i w różnego rodzaju enviroment i instalacjach artyści używają wciąż nowych technologii, główni elektronicznych. Początkowo służyły one do zapisu przebiegu ulotnych akcji plastycznych, z czasem zaczęły stanowić ich ważny, a nawet główny składnik. Stąd na wystawach sztuki współczesnej możemy spotkać rozmaite wideo-instalacje, filmy eksperymentalne, trójwymiarowe obiekty laserowe, interaktywne instalacje multimedialne i wiele innych. Używane środki zmieniają się w zawrotnym tempie, jednakże istotny jest fakt, iż są to po prostu nowe narzędzia twórcy. Jeden z twórców sztuki wideo, amerykański malarz i konceptualista John Baldessari, twierdził: "Wideo jest tylko jednym z kolejnych instrumentów w instrumentarium artysty, Kolejnym instrumentem, jak ołówek, do wyrażania naszych idei, wizji oraz pragnień." Jeśli chodzi o sztukę publiczną, to tym terminem określa się trwałe dzieła sztuki współczesnej, przeznaczone do ekspozycji nie w muzeach, lecz na miejskich ulicach, placach, promenadach (alejach spacerowych), skwerach, lotniskach, stacjach metra, przejściach podziemnych itd., wśród gromadzących się lub przemieszczających tłumów mieszkańców miast, przybyszów z prowincji oraz turystów. Niektóre z tych dziel cieszą się dużą popularnością, np. turyści odwiedzający Paryż specjalnie udają się do nowoczesnej dzielnicy La Defense, by zobaczyć Wielki kciuk Cesara, a przybywający do Londynu starają się nie ominąć przewracających się jak kostki domina budek telefonicznych Davida Macha w dzielnicy Kingston. Jeśli zaś droga powiedzie kogoś do Chicago, to rezerwuje sobie czas by obejrzeć wielką Szminkę do ust artysty pop Cleasa Oldenburga. Palma Joanny Rajkowskiej na rondzie de Gaulle'a w Warszawie zbudza skrajne reakcje widzów - od sympatii i śmiechu po oburzenie oraz epitety. Amatorską odmianą sztuki publicznej są graffiti - wykonywane sprayem przez młodzież malowidła i kompozycje liternicze, zazwyczaj pokrywające w długich fryzach filary wiaduktów, cokoły domów, wagony kolei podmiejskiej itd. Miały one swoje źródło w powojennych ruchach młodzieżowych, kiedy to mury miast służyły jako tło do napisów o treściach politycznych.