"Wesele" jako dramat neoromantyczny.

Stanisław Wyspiański (1869 – 1907) to jeden z największych polskich dramaturgów. Młodopolski poeta tworzył głównie dramaty symboliczne. Jest autorem „Wesela” , dzieła opisującego autentyczne wydarzenie – ślub Lucjana Rydla z chłopką Jadwigą Mikołajczykówną. Autor porusza w nim problem porozumienia warstw społecznych . Przedstawia relacje chłopów i inteligencji, ich problemy i wzajemną niechęć, która uniemożliwa zjednoczenie, a w efekcie pozbawia szansy na odzyskanie niepodległości kraju. „Wesele” jest nie tylko dramatem symbolicznym, ale również fantastycznym, psychologicznym, narodowym i obyczajowym, a swą treścią i strukturą łączy modernistyczne tendencje z romantyczną ideologią i poetyką, dzięki czemu można określić je mianem dramatu neoromantycznego.
Elementem łączącym obie epoki jest przede wszystkim tematyka patriotyczna. Polscy romantycy mocno zaangażowani byli w popularyzację idei narodowych i powstańczych. Stanisław Wyspiański przedstawił w swym utworze postawę Polaków bądącą główną przyczyną klęski narodu. Chłopi, na pierwszy rzut oka dojrzali do walki, czekali tylko na przywódcę , który poprowadziłby ich w powstaniu. Takim wodzem mógł być jedynie ktoś z inteligencji, jednakże nikt z niej nie wykazywał jakiekolwiek chęci do działania. Obie warstwy dzieliła wielka przepaść, która nie pozwalała na porozumienie, a tylko zjednoczenie było szansą na odzyskanie niepodległości Polski . Autor przekazuje, że Zarówno chłopi jak i inteligenci musieliby zmienić swoje podejście. Błędem tych pierwszych była przede wszystkich koncentracja na własnym „ja”, skupienie uwagi na prywatym życiu i mieniu bardziej niż na losie całego kraju, czego najlepszym dowodem była rabacja galicyjskiej z 1846 roku oraz wypowiedzi Gospodarza, wykazujące poczucie ich wyższości: „taka godność , to przejęcie, bardzo wiele, wiele z Piasta , chłop potęgą jest i basta”. Inteligencji natomiast należy zarzucić bierność, brak chęci do walki oraz zrzucanie odpowiedzialności na barki chłopów za całą sytuacje, w jakiej znajduje się Polska. Autor wyraźnie wskazuje, że zamiast rozmyślać nad historią, obie warstwy powinny połączyć swe siły i stanąć naprzeciw zaborcy.
Patriotyzm nie jest jednak jedynym elementem neoromantyzmu w „Weselu”. Do utworu zostały wprowadzone wyraźne postaci fantastyczne, mające na celu pokazanie motywacji i poczynań poszczególnych osób, ale także do wielostronnego oświetlania problemów społecznych i politycznych. Przez ingerencje piekielnych mocy w losy ludzi Stanisław Wyspiański nawiązał do romantycznego mistycyzmu i frenezji , popularnej pod koniec XVIII wieku. Bohaterowie poznają świat irracjionalnie poprzez wizjonerstwo i odrobinę szaleństwa, w sposób charakterystyczny dla neoromantyzmu.
Jednym z fantastycznych bohaterów było Widmo ukazujące się Marysi, będące duchem jej byłego ukochanego , który zmarł na obczyźnie tuż przed ich ślubem. Małżeństwo to miało być szansą dla kobiety na lepsze życie oraz opuszczenie wsi, więc mimo upływu lat i wyjściu za mąż za chłopa z Bronowic Małych, Marysia nadal rozpamiętuje utracone marzenia. W zestawieniu postaci można dostrzec podobieństwo z XIX wiecznym utworem Adama Mickiewicza pt. „Dziady” , nie tylko w kwestii pojawienia się duchów, ale także w samym nawiązaniu do romantycznego wątku miłości przerwanej przez śmierć . Widmo Wyspiańskiego jest wyraźnym odniesieniem do Mickiewiczowskiego Widma młodzieńca, który prawdopodobnie popełnił samobójstwo z powodu nieszczęśliwej miłości do obecnej na obrzędzie Pasterki .
Literackim pierwowzorem postaci Hetmana jest również postać z „Dziadów” - zjawa Złego Pana . Przedstawione w „Weselu” widmo to Franciszek Ksawery Branicki znany ze zdrady targowickiej, która doprowadziła do rozbioru Polski. Tak jak Zły Pan W życiu ziemskim był bezlitosny, nieludzki i okrutny ,a teraz cierpi katusze w piekle, i wie, że nie ma dla niego ratunku, bo kara musi trwać wiecznie.
W „Weselu” pojawia się również duch Wernyhory, który szukał odpowiedniego człowieka do poprowadzenia powstania, w którym wspólną siłą będą stanowić chłopi i inteligencja. Objawił się zatem Gospodarzowi – szlachcicowi mieszkającemu na wsi, cieszącym się uznaniem wśród chłopów. Wizyta Wernyory była związana z jedną z przypowieści, w których zapowiedział swoje przybycie w momencie, gdy Polska będzie prawie martwa, a wtedy on pomoże ją wskrzesić. Jego Wizerunek został wykorzystany także przez Juliusza Słowackiego w dramacie „Sen srebrny Salomei” . Pojawia się tam również w postaci widma, które grą na swej lirze wspomina wydarzenia historyczne i wzywa naród do powstania polsko-ukraińskiego, które potem rozpamiętywane jest w młodopolskim „Weselu” . Można zatem uznać że utwór Wyspiańskiego jest niemal dalszym ciągiem i uzupełnieniem romantycznego dramatu.
Ważną cechą literatury romantycznej była fascynacją żywiołowością natury oraz ludowość, co również można odnaleźć w dramacie. Powszechna wśród młodopolskiej inteligencji była chłopomania – oczarowanie kulturą chłopów, malowniczością wsi, jej zwyczajami, strojami i życiem zgodnym z prawami natury. Jej przejawem było małżeństwo Pana Młodego z chłopką i jego zachwyt nad prostolinijnym życiem z dala od miasta. W rzeczywistości była to jedynie moda, często wywodząca się z monotonności życia inteligencji, a nie faktyczna fascynacja, gdyż oczarowanie światem chłopów pozbawione było świadomości ich ciężkiej pracy i trudnych warunków bytu.
Stanisław Wyspiański wykazał na podstawie swej twórczości dramatycznej jak powszechne były tendencje romantyków w modernistycznej literaturze. W „Weselu” połączył świat realistyczny z fantastycznym, wpowadzając liczne zjawy i widma, majace na celu wykazać gościom wesela ich słabości i niedoskonałości. Ponadto autor porusza w nim problem patriotyzmu i wzywa do walki narodowo-wyzwoleńczej, pokazując tym samym co jest źródłem niepowodzeń Polski. Korzystając z głównych kierunków neoromantyzmu, ukazał również fascynację naturą i kulturą chłopów.