Rozmnażanie

CZYNNIKI WZROSTU I ROZWOJU
Dzielimy je na endogenne i egzogenne. Czynniki endogenne uwarunkowane są informacją genetyczną. Dzielimy je na:1)symulatory: a)auksyny-stymulują one wzrost wydłużeniowy i hamują rozwój pączków bocznych. Pobudzają rozwój korzeni bocznych, łatwo wnikają do tkanek. pobudzają powstawanie tk.przyrannej,co powoduje przyrost na grubość. Syntezowanie są w wierzchołkach pędów i w zawiązkach owoców. b)gibereliny-stymulują wzrost łodyg i ogonków liściowych. Zwiększają powierzchnię liści, pobudzają rozwój pączków bocznych. Syntezowanie są przez wierzchołki wzrostu pędów i korzeni oraz owoce i nasiona. c)cytokininy-stymulują podziały komórek ,powodują wzrost objętości komórek i opóźniają procesy starzenia. Głównym miejscem ich syntezy jest korzeń. Stymulują kiełkowanie nasion. 2)inhibitory- hamują wzrost i opóźniają rozwój. Powodują stan spoczynku pąków bocznych i zimowych oraz bulw i nasion.
FAZY ONTOGENEZY
Ontogeneza-rozwój osobniczy organizmu od jego powstania w akcie zapłodnienia aż do zakończenia okresu reprodukcji. Zapłodnienie i powstawanie nasion: komórki jajowe rozwijają się w woreczku zalążkowym, który jest gametofitem żeńskim. Rozwijające się w ziarnku pyłku kom. Plemnikowi lub jądra plemnikowi zapładniają kom. Jajową,tworząc zygotę,która w wyniku podziałów mitotycznych zapoczątkowuje rozwój nowej rośliny. Zarodek ma stożek wzrostu łodygi i korzenia oraz 1 lub 2 liścienie. Owoce tworzą się przez rozrost dna kwiatowego i zalążni lub tylko zalążni, a czynnikiem powodującym ich rozrost są auksyny. Uszkodzenie nasion powoduje zahamowanie rozwoju owoców. Zjawisko powstawania owoców bez nasion to partenokarpia ,którą wywołują auksyny lub gibereliny. Pod koniec rozwoju nasion następuje ich przejście w stan spoczynku.
Kiełkowanie nasion: wyróżnia się dwa rodzaje spoczynku: a) bezwzględny- nasiono nie może wykiełkować. Spowodowane to jest m.in. grubą okrywą nasienną, uniemożliwiającą wnikanie wody i wymianę gazową. b)względny-spowodowany złymi warunkami zewn.: mała wilgotnością podłoża, nieodpowiednią temperaturą .brakiem tlenu i światła. Pęcznienie nasion zapoczątkowuje kiełkowanie. Następnie zgromadzone w bielmie lub liścieniach materiały zapasowe wykorzystywane są przez zarodek. Gdy osiągnie on odpowiednie rozmiary następuje rozerwanie okrywy nasiennej. Jako pierwszy wysuwa się korzeń, a potem naziemna częśc łodygi. W siewce zaczyna tworzyć się chlorofil, a roślina staje się samożywna. Faza rozwoju wegetatywnego :wzrost siewki polega na rozrastaniu się pierwszych liści, łodygi, korzenia i wytworzeniu coraz to nowych organów wegetatywnych. Okres ten kończy się przejściem w fazę dojrzałości. Rozwój generatywny :symptomem przejścia w tę fazę jest pojawienie się pączków kwiatowych. Uwarunkowany jest przez: gibereliny, auksyny, temperatura, światło . a)Termoperiodyzm- warunkiem zakwitania niektórych roślin jest jaryzacja (okresowy wpływ niskich temp. 2-10). Występuje ono u zbóż ozimnych, sałaty, rzodkiewki. Miejscem percepcji bodźca termicznego są komórki merosystemu wierzchołkowego i młode zarodki. b)Fotoperiodyzm- jest reakcją na odpowiednią długość dnia i nocy. Rośliny dnia długiego wchodzą w fazę rozwoju generał., wtedy gdy w cyklu dobowym zostaną poddane działaniu oświetlenia przekraczającego pewien krytyczny okres. Z kolei rośliny dnia krótkiego wymagają krótszego niż okres krytyczny. Okres krytyczny oświetlenia dla roślin dniadługiego wynosi 8-15h, a dla roślin dnia krótkiego 11-15,5h. Organami odpowiedzialnymi za reakcje te są liście. Starzenie się i obumieranie : w tym okresie procesy wzrostu przebiegają powoli, liście zamierają i opadaja. Przewaga katabolizmu nad anabolizmem prowadzi do rozkładu chlorofilu.
OOGENEZA-jest to proces powstawania komórki jajowej w części korowej jajnika. Komórki jajowe rozwijają się z niedojrzałych komórek płciowych zwanych pogoniami, które porzechodzą liczne podziały mitotyczne przekształcając się w oocyty I rzędu. Komórki te wchodzą w podział mojotyczny który zostaje zahamowany w profanie, a wznowiony po osiągnięciu przez samicę dojrzałości płciowej. Podczas mejozy powstaje oocyt Iirzędu i ciałko kierunkowe. Drugi podział mejotyczny daje dojrzałą kom.jajową i drugie ciałko kierunkowe.Po ukształtowaniu się kom.jajowej zostaje ona otoczona osłonkami tworząc jajo.Posiada ona haploidalna liczbe chromosomów.SPERMATOGENEZA- proces tworzenia się męskich kom.płciowych zwanych plemnikami.U zwierząt zachodzi ona w jądrach.Kom macierzystymi są spermatogonia.U ssaków spermatogeneza przebiega w kanalikach nasiennych jądra.Można ja podzielic na 4 fazy:1)spermatocytogeneza- spermatogonia dzielą się mitotycznie, 2)okres wzrostu-częśc spermatogoni przekształca się w spermatocyty Irzędu, pozostałe nadal się dzielą, 3)okres dojrzewania-zachodzą to 2 podziały mejotyczne w wyniku których których każdego spermatocuty Irzędu powstają 4 spermatydy, 4)spermiogeneza – ostatnia faza,podczas której spermatydy przekształcają si ę w plemniki. Powstałe plemniki zdolnośc do ruchu uzyskują dopiero po przejściu przez najądrze. S.u ssaków zachodzi w okresie godowym.
ETAPY ONTOGENEZY ZWIERZĄT:Rozwój Zarodkowy:1) Zapłodnienie-jest ono poprzedzone złożeniem plemników w pobliżu komjajowej. Plemnik dociera do kom.jajowej i przylega doniej.Główka plemnika zawiera krosom,posiadający enzymy lityczne,które przebijają osłony chroniące jajo.Jadra obu kom.zbliżają się do siebie po czym następuje połącenie materiału genetycznego rodziców w pary chromosomów homologicznych. Powstała zygota przechodzi pierwszy podział mejotyczny. 2)Bruzdkowanie-to wielokrotnie następujące po sobie podziały zygoty w wyniku których następuje nagromadzenie dużej ilości kom.-blastromerów.W tym okresie zarodek nie rosnie.Bruzdkowanie kończy się uformowaniem jednowarstwowego zarodka-blastuli z pierwotna jama ciała-blastocelem. 3)Gastrulacja- dalszy rozwój blastuli doprowadza do wytworzenia dwuwarstwowego zarodka (gastruli)a potem trójwarstwowego.W tym czasie formują się listki zarodkowe: a)ektoderma-z niej rozwija się naskórek i jego wytwory, układ nerwowy,wysciółka jelita. b) entoderma-z niej powstają:nabłonek jelita,pęcherza moczowego, płuc oraz struna grzbietowa,tarczyca. c)mezoderma-materiał do budowy tk.kostnjej, chrzęstnej, mięśniowej, układu krwionośnego i rozrodczego. 4)Dalsze etapy embriogenezy: powstające w trakcie rozwoju zarodkowego tkanki i narządy embrionalne oddziałują chemicznie na sąsiednie rejony powodując ich dalsze różnicowanie się(indukcja embrionalna).Rozwój pozazarodkowy:trwa od opuszczenia osłon jajowych do śmierci.W tym czasie następuje ostateczne ukształtowanie się układów i uzyskanie dojrzałości płciowej,co umożliwia rozród. U wielu bezkręgowców zakończenie okresu reprodukcji wiąże się ze śmiercią.
UKŁAD ROZRODCZY ŻEŃSKI-a) narządy wewn: 1)Jajniki-sąsprężyste,wrażliwe naciski o barwie białej lub różowej.Na ich pow.znajduje się nabłonek płciowy,z którego w rozwoju płciowym formują się pęcherzyki jajnikowe.Z nich co 28 dni rozwija się pęcherzyk Agrafa zawierający kom,jajową. 2)Jajowody-są cewkowatymi naczyniami służącymi so przyjęcie i przeprowadzenia do macicy kom.jajowej z jajnika.Najbardziej ruchliwą częścią jajowodu jest koniec tzw,lejek który wychwytuje kom.jajową. 3)Macica-położona w dolnej części jamy brzusznej o gruszkowatym kształcie.Gruba warstwa mięśniowa pokryta jest od zewn.otrzewną a od wełen.śluzówką. 4)Pochwa-jest narządem mięśniowo-błoniastym prowadzącym na zewn.Jej głównym zadaniem jest przyjęcie nasienia wprowadzanego do niej podczas stosunku oraz wyprowadzenie płodu podczas porodu. B)narządy wewn.: srom-obejmuje onwzgórek, wargi sromowe, przedsionek pochwy.UKŁAD ROZRODCZY MĘSKI-do narządów wewn.zaliczamy: jądra,gruczoł krokowy,pęcherzyki nasienne i drogi wyprowadzające nasienie.Do narządów zewn:prącie,moszna i cewka moczowa. Jądra są cewkowatymi naczyniami które tuż przed urodzeniem zstępuja do moszny-worka skórnego utworzonego przez uwypuklenie przedniej części jamy brzusznej. Moszna je chroni.Liczne cewki nasienne jader wytwarzają plemniki.Na pow.jąder znajduje się najądrze-system drobnych przewodów magazynujących plemniki.Bezposrenim przedłużeniem tych przewodów są nasieniowody, umożliwiające przeprowadzenie nasienia do cewki moczowej.Uwypuklenia nasieniowodów to pęcherzyki nasienne-gruczoły wytwarzające wydzielinę odżywiajacą plemniki i pobudzającą je do ruchu.Końcowy odcinek nasieniowodu to tzw.przewód wytryskowy.Gruczoł krokowy jest nieparzystym narządem, którego przednia częśc przebija cewka moczowa i przewód wytryskowy. Gruczoł ten produkuje częśc wydzieliny wchodzącej w skład spermy. Prącie-jest narządem kopulacyjnym oraz służy do wyprowadzania moczu z pęcherza moczowego.Ciałka plamiste prącia wypełnione są tk.gąbczastą łączną.
OD POCZĘCIA DO NARODZIN-Kom jajowe dojrzewają przez 4 tygodnie w jajniku.Dojrały pęcherzyk Agrafa pęka,uwalniając kom.jajową, która zostaje wychwycona przez lejek jajowodu.Procesy te regulowane są przez hormony przysadki mózgowej.W miejscu pękniętego pęcherzyka Agrafa powstaje ciałko żółte syntezując progesteron,który wstrzymuje dojrzewanie następnego pęcherzyka przygotowując macicę do przyjęcia jaja.Zapłodnienie przebiega w jajowodzie,a nastepnie w macicy. FAZA JAJA PŁODOWEGO; bruzdkująca zygota przemieszcza się w kierunku macicy.Bruzdkowanie trwa ok.10dni.W ty. Czasie zarodek przechodzi przez stadium moruli(grudki komórek bez jamy w środku),a następnie blastuli zwanej jajem płodowym.Jest to pęcherzyk złożony z warstwy zewn- troblastu i wewn.-embrioblastu.Po 6-9dniach wędrówki jajo płodowe dostaje się do macicy i przez kilka dni odzywia się tzw.mleczkiem macicznym.W tym czasie dojrzałe jajo płodowe zagnieżdza się w zagłębieniu błony śluzowej macicy,a śluzówka macicy obrasta je.W 12dniu rozpoczyna się gastrulacja i stopniowo tworzą się 3 listki zarodkowe,a następnie błony płodowe.Pod tarczą zarodkową komórki obrastają żółtko i tworzy się woreczek żółtkowy z którego rozwija się omocznia,która tworzy sznur pępkowy. OKRES ROZWOJU ZARODKOWEGO-poczynając od 4 tygodnia ustala się symetria ciała i rozpoczyna się wytwarzanie narządów pierwotnych:zalążków kończyn,głowy, oczu i uszu.Stadium rozwoju między 18 a 24 dniem (stadium neruli) jest okresem rozwijania się układu nerwowego.W dniu 24 rozpoczyna siępraca serca.W 40 dniu funkcjonuje już mózg i układ nerwowy.Rozwój zarodkowy kończy się ok.8tygodnia. FAZA ROZWOJU PŁODOWEGO-rozpoczyna się w 8 tygodniu.Tę fazę charakteryzuje intensywny wzrost płodu i wykształcenie się narządów ostatecznych.ok.16 tyg.matka odczuwa ruchy płodu.W 4 m-cu twarz płodu nabiera ludzkich cech.W końcu 9 m-ca pojawiają się skurcze macicy i rozpoczyna się poród.Rytmiczne skurcze macicy i mięśni brzucha powodują przesuwanie się płodu w dół macicy i rozerwanie owodni.po opuszczeniu dróg rodnych pobudzony zostaje ośrodek oddechowy i dziecko wy