Renesans

Renesans w muzyce

Słowo renesans pochodzi z języka francuskiego i dosłownie znaczy odrodzenie. Pierwszy użył tego twierdzenia włoski historyk sztuki Georgio Vasan, który odniósł się do stwierdzenia Terencjusz (starożytnego komediopisarza). Zasada Terencjusza to :”Jestem człowiekiem i nic co ludzkie nie powinno być mi obce:. To bezpośrednie nawiązanie do idei starożytnej wskazywało że po ponad 1000 letnim zainteresowaniu religią i Bogiem zmienił się stosunek do świata i zainteresowanie przeniosło się ponownie na człowieka. Znowu zaczęły być ważne problemy i poglądy ludzkie. Szukanie odpowiedzi o sens życia czyli nastąpiło odrodzenie starożytnych poglądów stąd właśnie nazwa epoki. Bóg był ważny cały czas, ale w centrum uwagi był ponownie człowiek. Według historyków odrodzenie to czas między upadkiem cesarstwa rzymskiego – 1453- a rokiem – 1597- pojawienia się pierwszej opery. Zmiana filozofii życia zmieniła również sztukę. Do tej zmiany przyczynił się również wynalazki zastosowane przez Jana Gutenberga czyli ruchomych czcionek druku pociągnęło rozwój kultury bo książki bardzo staniały. W 1501 roku wydrukowano pierwsze nuty. Zmieniająca się technologia produkcji instrumentów, zmodyfikowała wiele z nich np. organy. Obniżyła koszt produkcji co spowodowało rozpowszechnienie się lutni oraz powstanie wielu nowych instrumentów takich jak flet podłużne czy szałamaja. W renesansie w większym stopniu zaczęto komponować utwory do gry na instrumentach i tańców. Charakterystyczną cechą tych tańców jest budowa a/b. Część a była w metrum dwudzielnym, a cześć b w metrum trójdzielnym. Dawało to efekt pozornego przyśpieszenia w części b. W tym czasie nastąpił dalszy rozwój muzyki świeckiej. Zaczęto stosować zakazane w średniowieczu skale dur i mol. W utworach muzycznych kompozytorzy zaczęli uwzględniać nastrój tekstu.

Polifonia – to rodzaj wielogłosowości , w której każdy głos pełni jednakowo ważną role.

Najważniejszym kompozytorem w renesansie był Giovanni Pierre Luiggi da Palestrina i Orlando die Lasso. Najważniejsze formy świeckie był madrygał „Chan Sone”

Najważniejsze formy religijne:
- msza polifoniczna
- motet renesansowy
- psalm
Chorał Gregoriański Chorał protestancki
A capella
Jednogłosowy
Po łacinie
Chór męski
Melodie oparte n lach greckich
Wykonywane przez mnichów
Towarzystwo organów
Czterogłosowy
W językach narodowych
Chór mieszany
Skala dur i mol
Wykonywane przez wszystkich wiernych


Wenecja w czasie renesansu to miasto leżące na skrzyżowaniu handlowych szlaków. Miała rozbudowany przemysł stoczniowy a bardzo wzbogaciła się na produkcji kolorowego szkła. Ta technologia długi czas znana była tylko w Wenecji a kolorowe szkło było potrzebne w całej Europie do witraży. Nadmiar pieniędzy wenecjanie lokowali w kulturze, dlatego w tym czasie Wenecja obok Neapolu i Florencji była centrum muzycznym Europy. Tam powstała nowa technika śpiewania, w której wykorzystywano kilka chórów naraz. Nazwano to polichóralną techniką.

31 października 1517 Marcin Luter na drzwiach katedry w Littenberdze zawiesił 95 tez mających uzdrowić chrześcijaństwo. W lutym w 1529 papież rzucił klątwę na Lutra. Luteranie złożyli protest dlatego powstał nowy odłam chrześcijaństwa protestanizm. Upowszechnił się w Niemczech, Holandii, Anglii, Danii i Szwajcarii. W raz z nową religią zmieniła się muzyka religijna, wiec powstał chorał protestancki.

W czasie renesansu miał miejsce Sobór Trydencki, który w nowej sytuacji kulturowej musiał znaleźć nowe miejsce religii, zmienił również role muzyki.
- zakazał wykonywania tropów i sekwencji w kościele
- nakazano uproszczeń polifonii
- za wzór do naśladowania przyjęto muzykę Palestriny
- wprowadzono zasadę zgodności emocjonalnej tekstu z muzyką
- ograniczono melizmaty ( śpiewanie na jednej skali) co oczyściło muzykę z zawiłości i uprościło i uszlachetniło utwory

Polska muzyka w epoce renesansu
W XVI wieku Polska muzyka nie odbiegła od poziomu muzyki zachodu. Na Wawelu kapela romantysytów śpiewała utwory Lasso i Palestrin. Jednym z najważniejszych zabytków muzycznych w Polsce jest „Tabulatura” Jana z Lublina. To jeden z największych zbiorów muzycznych renesansu, który przetrwał do dziś. Najwybitniejsi kompozytorzy z tamtego okresu:
- Mikołaj z Krakowa – twórca pierwszego polskiego madrygału „Aleć nade mną Wenus”

- Mikołaj Gomułka – twórca polskiego Psałterza. Skomponował muzykę do psalmów Dawida przetłumaczonych przez Kochanowskiego. Popularność tej księgi była tak duża, że po raz pierwszy w historii polskiej kultury, trzeba było dodrukować drugie wydanie.

- Wacław z Szamotuł – jego twórczość dzieli się na dwa okresy:
a) katolicką – pisał wtedy zagmatwane utwory po łacinie
b) protestancką – gdy zmienił wyznanie, jego utwory stały się przejrzyste i był po polsku, np.: „Modlitwa, kiedy dziatki idą spać”

Ważną funkcję w renesansie pełnili lutniści:
- Jakub Polak
- Wojciech Długoraj
- Balinl Bekfork
- Diomedes Cato

Tabulatura – specyficzny znaczek, którym organiści i lutniści zapisywali utwory. Nie było to znormalizowane, ponieważ każdy artysta miał swój. Tabulaturami nazywano również zbiory utworów.