Papież Jan Paweł II

Jan Paweł II, Karol Wojtyła (1920-), papież od 1978. Urodził się w Wadowicach. Studiował na uniwersytetach w Krakowie (polonistykę od 1938) i Rzymie (1946-48 w Papieskim Uniwersytecie Św. Tomasza z Akwinu), uzyskując doktorat z teologii. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1946, odbywszy 1941-45 studia w tajnym seminarium w Krakowie; jednocześnie pracował jako robotnik w kamieniołomie. Od 1948 był wikarym w Niegowici i w parafii Św. Floriana w Krakowie (do 1951).
Na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego obronił pracę habilitacyjną. Wykładał w seminariach duchownych (katowickim, częstochowskim i śląskim), a także od 1954 na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Sakrę uzyskał w 1958 jako biskup pomocniczy archidiecezji krakowskiej, w 1964 został arcybiskupem, metropolitą Krakowa, a w 1967 kardynałem. Brał udział w soborze watykańskim II (1962-1965).

16 X 1978 został wybrany pierwszym od ponad 400 lat papieżem nie-Włochem. Przedsięwziął bardzo aktywne działania duszpasterskie, m.in. wizyty w wielu krajach świata (przeszło 70), zyskując ogromną sympatię i popularność.
W 1979 przybył do Polski, co miało duże znaczenie dla rozwoju sytuacji politycznej w kraju, do którego przyjeżdżał jeszcze w 1983, 1987, 1991 (dwukrotnie), 1997. 1981 został ciężko ranny w zamachu dokonanym przez tureckiego terrorystę.
Do głównych przesłań pontyfikatu Jana Pawła II należą: "nowa ewangelizacja" zarówno społeczeństw krajów zachodnich, jak i postkomunistycznych, respektowanie praw człowieka, prawa do pracy i zachowania godności ludzkiej, przeciwstawianie się bezwzględnej pogoni za zyskiem, sprzeciw wobec totalitaryzmu, szczególnie komunistycznego (przed jego upadkiem), ekumenizm, walka o zachowanie pokoju.
Obrona tradycyjnych wartości i nakazów moralnych Kościoła katolickiego (np. w kwestii ograniczonego uczestnictwa kobiet w Kościele, celibatu, antykoncepcji i aborcji) wywołała pod adresem Jana Pawła II zarzuty konserwatyzmu, mimo programowego otwarcia na problemy świata współczesnego.
W trakcie jego pontyfikatu zreformowano prawo kanoniczne (1984), opublikowano nowy Katechizm Kościoła katolickiego (1992, wydanie polskie 1995), dokonano reorganizacji Kurii Rzymskiej, licznych kanonizacji i beatyfikacji.
Do dorobku filozoficznego Jana Pawła II (głównie w dziedzinie myśli o osobie ludzkiej, etyki, antropologii) należą m.in.: Miłość i odpowiedzialność (1960), Osoba i czyn (1969), Zagadnienia podmiotu moralności (1991). Główne wątki swojej filozofii rozwijał po 1978 w papieskich encyklikach m.in.: Redemptor hominis (1979), Dives in misericordia (1980), Laborem exercens (1981) Centesimus annus (1991).
Twórczość literacka Jana Pawła II (gł. pod pseudonimem Andrzej Jawień) składa się z wierszy, poematów medytacyjnych i dramatów: Przed sklepem jubilera (wystawione 1981), Brat naszego Boga (wystawiony 1980). Wybór utworów Poezje i dramaty (1980).




Jan Paweł II jest 264. papieżem i pierwszym Polakiem w Stolicy Apostolskiej. Wyboru papieża dokonuje Święte Kolegium (konklawe). Wybrany papież pełni swój urząd dożywotnio, choć teoretycznie może abdykować.
Święte Kolegium, organ Kurii Rzymskiej. Składa się z osobistych doradców papieża, kardynałów, których zadaniem jest troska o zachowanie ciągłości papiestwa. Na nich spoczywa odpowiedzialność za organizację i prawidłowy przebieg wyboru najwyższego zwierzchnika Kościoła rzymsko-katolickiego.


Papiestwo
Papiestwo, w Kościele rzymskokatolickim instytucja najwyższej władzy.
Początki papiestwa
Swoją tradycję wywodzi z ewangelicznego powołania Piotra Galilejczyka, który zmarł jako męczennik ok. 66, przez Jezusa Chrystusa na przywódcę apostołów i zwierzchnika Kościoła. Instytucja papiestwa doprowadziła do znaczących przemian w chrześcijaństwie, w tym do zerwania więzi z chrześcijaństwem pierwotnym, a następnie jedności kościelnej ze Wschodem.
Rozwój papiestwa po upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego
Znaczącą rolę w umacnianiu papiestwa odegrały ludy germańskie osiedlane zbrojnie w granicach i na peryferiach cesarstwa rzymskiego (Rzym starożytny), przyjmujące wiarę chrześcijańską łatwo i szybko. Ok. 500 ochrzczeni królowie germańscy panowali w Rawennie, Kartaginie, Paryżu, Tuluzie.
Obok plemion germańskich Kościół rzymski (w tym papiestwo) zyskał wielką liczbę wiernych wśród ludów dawno osiadłych na Półwyspie Pirenejskim, w Galii, na Wyspach Brytyjskich, w krajach skandynawskich i słowiańskich. Przyjęcie przez te ludy chrześcijaństwa było równoznaczne nie tylko z przyjęciem dogmatów, moralności i liturgii rzymskiej, ale także zwierzchnictwa biskupa Rzymu jako najwyższej władzy.






Papiestwo w okresie średniowiecznym
Doniosłą rolę w umocnieniu papiestwa odegrali: apostoł Wysp Brytyjskich, Augustyn, i apostoł ludów germańskich, Bonifacy. Przysięga, jaką Bonifacy kazał złożyć w 722 biskupom niemieckim na ręce papieża Grzegorza II, świadczyła o poddaniu terenów im podległych bezpośredniej jurysdykcji papieskiej. Jurysdykcja ta została rozciągnięta na frankońskie tereny misyjne. W 747 biskupi frankońscy w uroczystym akcie oddali się we władzę papieża.
Jednoznacznie określił rolę papiestwa Mikołaj I: jego zdaniem tylko biskup rzymski ma pełnię władzy w Kościele. Od jego decyzji nie ma apelacji, nikomu nie wolno sądzić jego orzeczeń i wyroków. Istotne dla dalszego rozwoju papiestwa było uznanie przez Mikołaja I pseudoizydoriańskich dekretów jako zbioru obowiązującego prawa kościelnego.
Zbiór ten, którego celem było uzasadnienie roli papiestwa i przez to centralizacji władzy, zdaniem wielu badaczy dokumentów Kościoła jest mieszaniną listów i dekretów papieży z lat 90-314, orzeczeń soborowych i synodalnych, cytatów z Pisma Świętego i pism Ojców Kościoła (powstał ok. 850 w cesarstwie frankońskim). Jeżeli do czasów pontyfikatu Mikołaja I miano honorowe papieża mogło przysługiwać każdemu biskupowi, to od IX w. nadawano je wyłącznie biskupowi Rzymu.
Nową kartę w historii papiestwa otworzył Grzegorz VII, określając jego rolę w dwudziestu siedmiu lapidarnych zdaniach, znanych pod nazwą Dictatus Papae. W myśl tak sformułowanego programu każda ważniejsza sprawa ma być kierowana do stolicy rzymskiej. Bez zgody papieża nie można zwoływać żadnego synodu. Jedynie papież ma prawo mianowania, przenoszenia i usuwania biskupów w całym Kościele. Papież jest nieomylny i święty. Dla czuwania nad wykonaniem zarządzeń papieskich ustanowiono instytucję legatów wysyłanych do różnych krajów. Stała się ona równocześnie instrumentem wszechstronnej kontroli papiestwa nad działalnością biskupów.
Szczytową formę rozwoju osiąga papiestwo za czasów pontyfikatu Innocentego III, który obwieścił światu, że jest zastępcą Chrystusa, następcą Piotra, pomazańcem Bożym postawionym między niebem i ziemią, któremu wszyscy ludzie winni okazywać bezgraniczną uległość i posłuszeństwo. Formuła została potwierdzona przez IV sobór laterański w 1215 (sobory). Narzędziem w rękach papiestwa stali się nie tylko biskupi i duchowni, ale i władcy świeccy, gdyż władza świecka, zdaniem Innocentego III, jest tylko odbiciem i odblaskiem papieskiej władzy nad światem.
Teoretyczne podstawy umocnienia roli papiestwa stworzył Tomasz z Akwinu. Krytyka papiestwa stała się źródłem największego wstrząsu w katolicyzmie, jakim była reformacja zapoczątkowana przez M. Lutra.
Papiestwo dysponuje Kurią Rzymską, odpowiedzialną jednocześnie za sprawy państwowe Stolicy Apostolskiej i za sprawy Kościoła.
Wśród uzupełniających służb papiestwa na szczególne wyróżnienia zasługuje Radio Watykańskie, nadające audycje w 32 językach, oraz oficjalny dziennik Osservatore Romano. Terytorialnym oparciem papiestwa jest Państwo Watykańskie (Watykan), stanowiące pozostałość Państwa Kościelnego utworzonego w 754.