Gospodarka transportowa w przedsiębiorstwie

Zadaniem gospodarki transportowej jest przewóz ładunków w takich ilościach, by zapewnić ciągłość produkcji przy najmniejszym zużyciu środków transportowych i po najkrótszych drogach.

Wiele zależy tu od dobrej organizacji systemu przejazdów indywidualnie dostosowanej do określonego przedsiębiorstwa.

Rozróżnia się dwa systemy organizacji przejazdów:
- system przejazdów wahadłowych polega na przewozie ładunku między dwoma punktami. Zwykle przewóz ładunku odbywa się w jedną stronę, a z powrotem bez ładunku. Wykorzystanie środków transportu jest tu niewielkie. Mierzone współczynnikiem przebiegu, który pozwala scharakteryzować stosunek przebytej drogi z ładunkiem do całej długości drogi przebytej przez środek transportu, nie przekracza 0,5.

Zdarza się również, że przejazdy z ładunkiem odbywają się w jedną i drugą stronę. Wykorzystanie środków transportowych jest wtedy większe, współczynnik przebiegu wynosi 1.
Przewóz promieniowy polega na tym, że z jednego punktu dostawczego dostarczany jest ładunek do punktów odbiorczych, z powrotem samochód wraca pusty.

- system przejazdów obwodowych (okrężny), polega na przewożeniu ładunków z jednego punktu do następnego, a droga przebiegu jest jednokierunkowym obwodem. Jeżeli poszczególne punkty są zaopatrywane kolejno to ciężar przewożonego towaru na drodze przebiegu maleje. Jest to przejazd obwodowy z malejącym strumieniem ładunkowym.
Gdy z magazynu wyjeżdża środek transportu i zbiera z kolejnych punktów ładunki, by przewieźć je do magazynu jest to system obwodowy ze wzrastającym strumieniem ładunkowym.
System obwodowy ze stałym strumieniem ładunkowym polega na tym, że w każdym punkcie zostawiane są jedne ładunki, a zabierane inne.

Zdolność transportowa (przewozowa) to maksymalne możliwości transportowe środków transportu w określonym czasie, w konkretnych warunkach określonych przez aktualne czynniki techniczno-organizacyjne.

Czynniki techniczne określa ładowność lub nośność środka transportu, prędkość pojazdu czy rodzaj przewożonego pojazdu.

Od szybkości załadunku i rozładunku, przebiegu środka transportu i stopnia wykorzystania ładowności zależą czynniki organizacyjne.

Potrzeby transportowe przedsiębiorstwa powstają z konieczności przemieszczenia towarów lub osób.

Aby prawidłowo ustalić własne potrzeby transportowe przedsiębiorstwa trzeba ustalić przyczyny, które powodują powstanie potrzeb przewozu. Przyczyny te związane są z:
- ruchem dóbr między dostawcami i odbiorcami,
- obsługą procesu produkcyjnego ,
- obsługą magazynów wewnątrz przedsiębiorstwa.

Ustalenie własnych potrzeb transportowych wymaga ich określenia ilościowego i jakościowego, które wynika głównie z rodzaju ładunku, warunków terenowych, rodzaju środka transportu itp.

Podstawą ustalania potrzeb transportowych jest bilans przepływu ładunków sporządzony w postaci tablicy krzyżowej, która wskazuje jakiej wielkości ładunki należy przemieścić między określonymi punktami w określonym czasie.

Zapotrzebowanie na transport obcy konieczne jest gdy w przedsiębiorstwie środków transportu jest za mało lub może wynikać z przyczyn ekonomicznych, gdy bardziej opłaca się usługa transportowa obca.

Przewóz ładunków obcymi środkami transportu wymaga zawarcia umowy między przedsiębiorstwem a przewoźnikiem.

Dokumenty związane z transportem potwierdzające zawarcie umowy o przewóz mogą mieć różną formę, zależną od rodzaju transportu:
- kolejowy list przewozowy. Wyróżnia się krajowy i międzynarodowy list przewozowy, ze względu na szybkość przewozu- zwykły, pośpieszny i ekspresowy.

Krajowy list przewozowy składa się z czterech egzemplarzy:
- Oryginał dla adresata
- Ceduła idąca z przesyłką do stacji przeznaczenia
- Grzbiet listu przewozowego dla stacji nadania
- Wtórnik dla nadawcy przesyłki

List przewozowy zawiera zasadnicze dane takie jak nazwa nadawcy, odbiorcy, ilość ładunku, stację nadania i przeznaczenia, opłatę za przewóz, datę nadania, podpisy nadawcy i stempel stacji nadania
- samochodowy list przewozowy jego treść jest podobna do listu kolejowego. Mniejsze firmy transportowe zawierają umowy spisując np. zlecenie przewozu.

Przedsiębiorstwo może również wynająć samochód. W okresie najmu przedsiębiorstwo dysponuje samochodem wg własnych potrzeb.

Przedsiębiorstwo może zlecić wykonanie usług spedycyjnych. Do zakresu tych usług może należeć przygotowanie ładunku do wysyłki, załadowanie na środek transportu, wypełnienie dokumentów przewozowych itp.

Dokumentem zawarcia umowy o czynności spedycyjne może być zlecenie pisemne, zamówienie lub inna forma.