Antygona z dramatu Sofoklesa

Tytułowa bohaterka tragedii Sofoklesa to postać z greckiej mitologii, córka Edypa (towarzyszyła ojcu na wygnaniu, po jego śmierci wróciła do Teb) i Jokasty, siostra Ismeny, Eteoklesa i Polinejkesa. Edyp, po rozwiązaniu zagadki Sfinksa, otrzymał w nagrodę królestwo i rękę Jokasty - swojej matki, o czym nie wiedział. Z tego kazirodczego związku narodziła się m.in. Antygona (dodatkowo jeszcze córka ojcobójcy), nad jej rodem Labdakidów wisiała klątwa bogów.

Gdy po bratobójczym zbrojnym konflikcie między Polinejkesem i Eteoklesem, w którym obaj zginęli, Kreon zakazał pochowania uznanego za zdrajcę ojczyzny Polinejkesa, Antygona, sprzeciwiając się woli tebańskiej starszyzny i króla, pogrzebała brata. Oświadczyła władcy, iż świadomie wybiera śmierć, woli ją od pozostawiania zwłok bez pochówku.

Nie pomagają protesty Hajmona: Kreon poleca ją zamurować w grocie, skazuje na powolną śmierć z głodu i pragnienia. Pod wpływem wróżbity Terezjasza, król każe pogrzebać Polinejkesa, osobiście spieszy uwolnić Antygonę. Na łaskę jest jednak zbyt późno.

Decyzja Antygony była następstwem przekonania o wyższości praw, nakazów boskich nad ziemskimi. Antygona wierzyła również, że nakazy moralne, religijne są silniejszym spoiwem społeczeństwa niż wola władcy, narzucane przez niego prawa. Trzeba też pamiętać, iż jednym z istotnych motywów działania tej bohaterki była samowolna, nawet pycha.

Wybranka Hajmona była piękną, odważną, młodą kobietą, która zdecydowała się na sprzeciw wobec rozkazu Kreona. Uczyniła to w imię miłości do brata i obowiązku wypełniania religijnych nakazów. Dumna, honorowa królewska córka nie czuła się niczyją poddaną. Siostrze zarzucała tchórzostwo, lekceważenie praw boskich, nawet egoizm. Była pewna swych racji, słuszności podjętych decyzji.

Antygona to postać tragiczna - każdy dokonany przez nią wybór musiał zakończyć się śmiercią: z ręki bogów lub Kreona. Uszanowanie praw boskich miało dla Antygony tę przewagę nad wypełnianiem rozkazu władcy, iż wiązało się z obietnicą nagrody po śmierci, aprobatą bogów oraz zmarłych. Nie można też zapomnieć o klątwie ciążącej nad potomstwem Edypa - Antygona nie jest winna nieszczęść swego rodu ale z wyroku fatum będzie cierpieć, pokutować, a ludziom nie wolno dyskutować z boskimi decyzjami, muszą je przyjąć.

Antygona to postać tragiczna, uwikłana w konflikt tragiczny (każda decyzja okaże się zgubna) i obciążona świadomością winy tragicznej (niezawiniona kara za grzech ojca). Znalazłszy się w takiej sytuacji, nie mogla dostrzec z niej wyjścia, samobójstwo wydało się jej jedynym rozwiązaniem. Szczególnie wyraziście dramat Antygony, młodej kobiety skazanej na śmierć przedstawia jej przedśmiertny monolog.

Postać Antygony przez stulecia była przedmiotem zainteresowania wielu pisarzy, dramaturgów i epików. Także współcześnie powstają liczne utwory poświęcone jej, najczęściej dokonujące aktualizacji mitu np. Antygona w Nowym Jorku Janusza Głowackiego.