Aborcja jako legalny kontratyp

Kontratyp to nazwa pod którą mieszczą się okoliczności uchylające odpowiedzialność karną, a ściślej mówiąc uchylające bezprawność czynu człowieka. Aby bowiem uznać jakiś czyn człowieka za przestępstwo muszą zostać spełnione następujące, ustawowe, warunki: czyn musi wypełniać wszystkie ze znamion określonych dla danego typu czynów zabronionych, musi być bezprawny, co wyraża się naruszeniem lub zagrożeniem dóbr prawem chronionych, sprawcy czynu można przypisać winę , a sam czyn jest społecznie szkodliwy, i to w stopniu większym niż znikomy. Dopiero jednoczesne spełnienie wszystkich tych warunków czynu pozwala aparatowi państwa pociągnąć sprawcę czynu do odpowiedzialności karnej. Istnieją jednakże dwie duże grupy okoliczności uchylających odpowiedzialność karną. Są to okoliczności: a) uchylające bezprawność czynu (kontratypy) i b) uchylające lub umniejszające winę. Kontratyp jest przeciwieństwem zachowań bezprawnych, czyli tych które skutkują pociągnięciem do karnej odpowiedzialności sprawcy.
Polskie przepisy prawa karnego przewidują dwie podgrupy kontratypów, są nimi: kontratypy określone przez przepisy Kodeksu karnego z 1997r. i kontratypy pozakodeksowe. Sam tylko Kodeks karny przewiduje pięć różnych kontratypów, czyli obronę konieczną (art. 25 § 1 k.k. ), stan wyższej konieczności(art. 26 § 1 k.k. ), ryzyko związane z eksperymentem(art. 27 § 1 k..k.), dopuszczalną krytykę, uchylającą bezprawność zniesławienia (art. 213 k.k. ) i tzw. ostateczną potrzebę wojskową(art. 319 k.k. ). Pozakodeksowymi kontratypami są: uchylenie bezprawności czynu funkcjonariusza publicznego, podjętego w ramach jego uprawnień i obowiązków służbowych, wykonywanie zabiegów leczniczych zgodnie z przepisami prawa medycznego oraz aborcja w warunkach zalegalizowanych ustawą , zezwolenie osoby uprawnionej (tzw. zgoda pokrzywdzonego) i tzw. zwyczajowe gratyfikacje (związane z zakresem karalności łapownictwa).
Aborcja powszechnie rozumiana jest jako przerwanie prawidłowo rozwijającej się ciąży na skutek gwałtownej ingerencji zewnętrznej w proces rozwoju dziecka zainicjowany poczęciem i zakończony śmiercią takiego dziecka jeszcze w prenatalnej fazie jego życia. Łaciński termin abortus oznacza jednakże poronienie, a przecież nie każde poronienie, jest aborcją, przewidzianą przez prawo. Prawo jako aborcję bowiem traktuje sztuczne poronienie, czyli wywołane czynnikami zewnętrznymi w stosunku do organizmu matki lub dziecka.
Kodeks karny w art. 152 i 153 przewiduje przestępstwo tzw. karalnej aborcji. Po pierwsze karane jest przestępstwo aborcji wbrew woli kobiety ciężarnej, czyli zastosowanie wobec niej przemocy, czy też doprowadzenie przyszłej matki do przerwania ciąży przez zastosowanie wobec niej przemocy, groźby bezprawnej albo też podstępu. Również aborcja dokonana za zgodą kobiety ciężarnej lub na jej prośbę, niezgodna zarazem z warunkami podyktowanymi przepisami ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności ciąży podlega odpowiedzialności karnej. Tak samo jak wykonujący aborcję ukarany zostanie ten, kto udzieli pomocy, czy nakłoni kobietę do aborcji wbrew warunkom ustawy.
Przestępstwo karalnej aborcji ma charakter powszechny, czyli może być popełnione przez każdego, jednakże podmiotem takiego czynu prawem zabronionego nie może być sama kobieta dokonująca przerwania własnej ciąży, czy też na taki czyn zezwalająca. O przestępstwie karalnej aborcji mówimy wtedy, i tylko wtedy, gdy jest dokonane z naruszeniem przepisów obowiązującej ustawy.
Kiedy natomiast nasze prawo przewiduje, że aborcja to legalny kontratyp? Jak już wspomniałem warunki dopuszczalności przerywania ciąży zawarto poza kodeksem karnym, czyli w normach ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży.
Aborcja, według ustawy pozostanie niepenalizowana o ile dokona jej wykwalifikowany i upoważniony lekarz, po przeprowadzonym procesie stwierdzenia przesłanek aborcji, a zabieg odbędzie się w publicznym zakładzie opieki zdrowotnej. Paragraf 1 artykułu 4a, omawianej ustawy zawiera zamknięty katalog przyczyn, z powodu których można przeprowadzić zabieg przerwania ciąży. Po pierwsze aborcja może się odbyć, jeżeli utrzymanie ciąży stwarza zagrożenie poważnego niebezpieczeństwa dla zdrowia lub życia kobiety. Po wtóre gdy podczas badań prenatalnych stwierdzone zostanie ciężkie i nieodwracalne uszkodzenie płodu, albo istnienie nieuleczalnej choroby, zagrażającej przyszłemu, pozapłodowemu życiu dziecka. Ostatnim powodem, dla którego kobieta może domagać się dokonania zabiegu aborcji jest zapoczątkowanie nowego życia podczas popełniania czynu zabronionego, czyli przestępstwa.
Ustawa z dnia 7 stycznia 1993r. wprowadziła kilkuetapowy proces stwierdzania o zaistnieniu okoliczności uprawniających do przerwania ciąży. Obecnie obok lekarza wykonującego zabieg, stwierdzenia przesłanek medycznych dokonać musi także inny lekarz, niż ten dokonujący zabiegu, a w przypadku ciąży - następstwa czynu prawem zabronionego - prokurator. Stwierdzenie w jednym etapie jest dopuszczalne wtedy, gdy ciąża zagraża bezpośrednio życiu przyszłej matki.
Kobieta planująca dokonanie aborcji musi przed zabiegiem przedstawić zaświadczenie o odbytej konsultacji u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, innego niż wykonujący aborcję lub też u innej, wybranej przez siebie osoby uprawnionej. Przerwanie ciąży może odbyć się, gdy kobieta podtrzymuje swój zamiar nadal, ale nie wcześniej niż 4 dnia po konsultacji. Konsultacja ma za cel ustalenie sytuacji zdrowotnej i życiowej kobiety, a zarazem pomoc w rozwiązaniu problemów. Pomoc taka winna polegać, po pierwsze, na wskazaniu przysługujących kobiecie form pomocy, związanych z ciążą i po urodzeniu dziecka. Po drugie lekarz powinien poinformować pacjentkę o ochronie prawnej życia w fazie prenatalnej. Lekarz konsultujący powinien omówić aspekty medyczne ciąży i przerwania jej, a także powinien poinformować kobietę o środkach i metodach antykoncepcyjnych. W konsultacji takiej za zgodą kobiety może uczestniczyć także jej partner, członkowie rodziny albo inna bliska osoba.
Aby zabieg aborcji stał się legalnym kontratypem kobieta musi wyrazić swoją zgodę nań na piśmie. W przypadku osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie albo małoletniej zgodę taką, także pisemnie, formułuje jej przedstawiciel ustawowy. W przypadku dziewczyny małoletniej, która już osiągnęła wiek lat 13, ona sama także musi pisemnie wyrazić aprobatę dla zabiegu. Jeżeli małoletnia nie osiągnęła wieku lat 13, zgodę za nią wyraża sąd opiekuńczy, a ona sama może tylko przedstawić swoją opinię. W przypadku osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie, jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie jej choroba psychiczna, winna ona przedstawić i swoje stanowisko. Jeżeli opiekun ustawowy nie przedstawi swojej zgody na aborcję, może uczynić to za niego sąd opiekuńczy.
Ustawodawca nasz, w trosce o zdrowie kobiet, postawił jedną , wyraźną, granicę czasową dla przeprowadzenia zabiegu- jeżeli ciążę zapoczątkował czyn przestępny, można ją przerwać do 12 tygodnia. Jeżeli zaś ciąża zagraża życiu albo zdrowiu matki, czy płód jest ciężko i nieodwracalnie uszkodzony, albo nieuleczalnie chory ciążę można usunąć aż do chwili osiągnięcia przez płód zdolności do samodzielnego życia, poza organizmem swojej matki.
Jeżeli nie zostanie spełniony choćby jeden z tych powyżej przybliżonych, ustawowych warunków mamy do czynienia z sytuacją taką, że aborcja staje się nie kontratypem, wyłączającym odpowiedzialność, karalnym przestępstwem aborcji.


Bibliografia:
1. A. Marek, Prawo karne, Warszawa 2000 (II wydanie)
2. A. Marek, S. Waltoś, Podstawy Prawa i procesu karnego, Warszawa 2002
3. http://pl.wikipedia.org/wiki/Aborcja
4. http://pl.wikipedia.org/wiki/Kontratyp
5. panda.bg.univ.gda.pl/~waryl/kontra.htm
6. www.zgapa.pl/data_files/referat_7449.html
7. /parl.sejm.gov.pl/WydBAS.nsf/0/85B34C60949768F4C12572AD00389018/$file/i657_07.pdf