Taniec w renesansie

Taniec w renesansie – w okresie renesansu tańce popularne w średniowieczu uległy pewnej ewolucji, głównie pod wpływem wybitnych twórców tańców dworskich. Z tego powodu w większości są zaliczane właśnie do tej kategorii. Według innej terminologii, zalicza się je do tańców historycznych.
Do najważniejszych tańców tej epoki zaliczają się:
- basse danse,
- branle,
- pawana.
- piva,
- galliarda,
- saltarello,
- ducia,
- estampie,
- farandola,
- chorea.
Basse danse - taniec niski - taniec dworski, w tempie umiarkowanym i metrum dwudzielnym, prawdopodobnie 12/8, wykonywany w parach. Powstał około roku 1400 na terenach położonych między Włochami, Francją i Hiszpanią. W połowie wieku rozkwitł na dworze burgundzkim i był popularny w latach 1450-1550 na wielu dworach Europy. W Hiszpanii zwał się baja danza we Włoszech bassadanza a w Niemczech Hoftanz. Cechą charakterystyczną tego dostojnego tańca jest to, że kroki w nim nie były ustawione w sztywnym schemacie, co zezwalało na tworzenie coraz to nowych wariantów. Główne elementy, których używano wywodziły się ze starszych, średniowiecznych tańców, między innymi z carole:
• sempio (krok prosty)
• doppio (krok podwójny)
• Riverenza (ukłony)
• branle, czyli continenza (krok do boku)
• ripresa (krok w tył)
• volta tondo, meza volta (obrót, półobrót)
W każdym tańcu kombinacja tych elementów mogła ulegać zmianie, w zależności od mody, regionu w którym się go tańczyło i talentu choreograficznego jaki posiadał zatrudniony na dworze choreograf. Czasami pary trzymały się za rękę, a czasami partnerzy tylko stali obok siebie. Zestaw instrumentów w orkiestrze, która akompaniowała tańczącym również ulegał zmianie mogły to być: lutnie, harfy, bębenki, dudy, organy, trąbki i inne instrumenty dęte. Taniec niski występuje w zbiorach na lutnię O. Petrucciego. Wśród bardziej znanych zbiorów można wymienić ten P. Attaigneta, na klawesyn Quatorze gaillardes ... et deux basse danses 1530 i na lutnię Dixhuit basses danses garnies de recompers et turdions 1529. Branle grupa dworskich tańców wywodzących się z francuskiego branlera, w metrum 4/4, znanego być może od XIV w., a pochodzącego od jeszcze starszej carole.
Branle stały się bardzo popularne we Francji w XV-XVI w., a później na dworach całej Europy. Wykonywane były grupowo i składały się z kilku figur. Głównym źródłem infrmacji na temat tych tańców jest traktat Thoinota Arbeau Orcheosographie.
Branle dzielą się na cztery podstawowe grupy:
- branle Simple,
- branle Gay,
- branle double (lub commun),
- branle à maner.
Branle dały początek menuetowi.
Pawana - prawdopodobnie z łac. pavo (paw), taniec dworski w metrum 2/4, pochodzenia włoskiego lub hiszpańskiego, popularny w XVI i XVII w., charakteryzujący się powolnymi, uroczystymi ruchami, przypominającymi zachowanie pawia. Zazwyczaj po nim następowała galiarda w metrum trójdzielnym. Pierwotnie pawanę, jako pierwszą część suity tanecznej, łączono z saltarello i jeszcze żywszą piwą. Charakterystyczną cechą tańca jest ruch wahadłowy: po kilku krokach w przód, zamykających się we frazie muzycznej, następuje ta sama ilość kroków wstecz. Ruch ten jest typowy dla XV-wiecznych basses dansen tańczonych płasko, bez podskoków. Pawana była ostatnim z nich. Odmianą pawany jest procesja.
Galiarda (wł. gagliardo) – renesansowy taniec dworski i forma muzyczna pochodząca z XVI-XVII w. w metrum trójdzielnym, tempie żywym i skocznym.
Saltarello – średniowieczny, włoski taniec ludowy, w metrum 3/8 lub 6/8. Początkowo łączony z tańcem estampie. Najstarszy dokument, który wspomina saltarello, to manuskrypt Add. 29987, pochodzący z Włoch, datowany na około 1390 rok. Obecnie znajduje się w Narodowej Bibliotece (British Library) w Londynie. Wymienionych jest w nim 15 tańców (8 estampie, 4 saltarella, 1 trotta i 2 laments). W XVI wieku saltarello weszło w skład tańców dworskich i zazwyczaj było tańczone razem z wolniejszym passamezzem. Później weszło także w skład suity barokowej.
Ductia – średniowieczny taniec z XII i XIII w., głównie wykonywany przez kobiety, pochodzący z Francji. O ductii pisze Johannes de Grocheo, w swoim traktacie De musica, datowanym na około 1350.
Estampie (estampida, łac. stantipes, wł. istanpitta) – średniowieczna pieśń i towarzyszący jej taniec, pochodzące z Prowansji, popularne między XII a XIV wiekiem we Francji, Włoszech, Anglii i Hiszpanii. W zakończeniu posiadały części szybsze: trotto i rotta. Tańczone były zrazem z saltarello. Czasami był to utwór wyłącznie instrumentalny. Do naszych czasów dotrwało 16 estampie, 8 francuskich i 8 włoskich. We Francji zachował się dokument z XIII wieku Chansonnier du Roi, manuskrypt, który zawiera największy zbiór muzyki uprawianej przez trubadurów i truwerów. Znajdują się w nim Estampies royales. Są to utwory przeznaczone dla jednego śpiewaka. Najbardziej znaną estampie, z której zachowała się muzyka i tekst to pieśń Kalenda maya prowansalskiego trubadura Raimbauta de Vaqueiras. Niestety, nie zachował się opis kroków tych tańców, a jedynie muzyka. Z zachowanych opisów muzyki można przypuszczać, że były dość szybkie, skoczne i towarzyszyły im przytupy. Prawdopodobnie były to pierwsze tańce wykonywane w parach. Obecnie można posłuchać estampie m.in. w wykonaniu rosyjskiego zespołu muzyki dawnej Drolls, goszczącego regularnie na Festiwalu Tańców Dworskich "Cracovia Danza".
Farandola (fr. farandole) – antyczny taniec, w metrum 6/8, pochodzący z Prowansji. Znany już pod koniec średniowiecza, tańczony grupowo, w formie korowodu.
Chorea (gr. χορεία, choreia) jest tańcem grupowym, tańczonym w kole (χορεύω σε κύκλο), któremu towarzyszy śpiew (chór). Znany był w starożytnej Grecji, odwoływał się do niego Homer w swoim poemacie epickim Iliada.
Mimo że Grecja nie jest wyłączną ojczyzną tego tańca, to właśnie z tańca greckiego chorea wywodzą się nazwy określające tańce tego rodzaju w innym krajach: hora w Rumunii, Mołdawii i Izraelu; choro w Bułgaria, czy korowód w Rosji.