Dawniej ‘matka’.
Pochodzenie:
Od XIV w.; ogsłow. (por. czes. máti ‘matka’, ros. mať ‘matka’) < psłow. *mati, *matere ‘matka’ – termin określający pokrewieństwo pochodzący od pie. *mātē'r ‘matka’ (por. też np. stniem. muoter, dziś niem. Mutter oraz łac.māter).
Pierwotna postać
W stpol. występowała odmiana: mać, macierze, a w liczbie mnogiej – macory.
Źródło
Matka, po staropolsku także mać, macierz, niewiasta dzietna, w największej czci pozostawała zawsze u Polaków, co wpłynęło i na pojęcia ich religijne, podnoszącecześć i miłość dla Matki Boskiej do znaczenia kultu narodowego. Sławę dobrej swej matki każdy szlachcic krwią bronił, a słowo zniewagi, rzucone na cudzą matkę, niejeden potwarca życiem przypłacił. Pojęcia te odbiły się i w prawodawstwie naszem.
Zygmunt Gloger, Encyklopedia staropolska, 1900-1903
A tak panie matki, a zwłaszcza które są przyrodzenia dobrego, bardzoby dobrze, aby samy dziatki swe i karmiły, i wychowały. A jeśli że by tak być nie mogło, tedy iście pilnie trzeba szukać mamki niekordjacznej (niegniewliwej), niemelankolicznej, niefrasownej, ale coby była przyrodzenia dobrego, obyczajów uczciwych.
Mikołaj Rej (1505-1569)
poleca
80%
10 głosów
macica
1. ‘narząd rodny, w którym rozwija się płód (u kobiet i samic ssaków)’; 2. ‘końcowy odcinek jajowodów niższych kręgowców’; 3. ‘część układu rozrodczego bezkręgowców’; stpol. (XV w.) też: 4. ‘matka’, 5. ‘winna latorośl’i 6. ‘źródło strumienia lub rzeki’; 7. ‘matnia, worek u sieci’ (XIV w.); ogsłow. (por. czes. matice ‘nakrętka; macierz’, strus. matica ‘matka; początek, podstawa’,ros. matica ‘belka podtrzymująca sufit’) < psłow. *matica ‘narząd rodny u kobiety, macica’; ‘to, co stanowi...
poleca
100%
5 głosów
macierz
1. ‘matka’; 2. dziś tylko przenośnie ‘ojczyzna’ i w znaczeniu matematycznym ‘zespół elementów, np. liczb lub funkcji, ustawionych w prostokątną tablicę o m wierszach i n kolumnach’; od XIV w.; pochodzi od psłow. *mati, *matere opartych na jego formie biernika – *materь
poleca
b/d
macierzanka
‘aromatyczna roślina Thymus o drobnych liściach i kwiatach zebranych w główki, wykorzystywana w lecznictwie, przemyśle perfumeryjnymi spożywczym’; słowo utworzone od dawnej nazwy tej rośliny: macierza duszka (podobne nazwy też w in. językach słow., np. stczes. mateřie dúška, a także w łac. matris animula) – podstawą nazwy jest legenda o wcieleniu się duszy przedwcześnie zmarłej matki w tę roślinę
poleca
79%
14 głosów
maciora
1. od XVII w. ‘samica świni, dzika (mająca potomstwo)’; 2. dawniej (XV w.) w liczbie mnogiej maciory ‘matki’; 3. stpol. maciorka pszczelna ‘matka, królowa pszczół’ – tego samego pochodzenia co macierz
poleca
100%
1 głos
macocha
‘żona ojca w stosunku do jego dzieci z wcześniejszego małżeństwa’; od końca XIV w.; w stpol. w XV-XVI w. również w postaci macecha; gwarowo jako macocha, macecha i macycha; ogsłow. (por. czes. macecha, ros. máčecha) < psłow. *maťecha ‘macocha’ < psłow. *mati z dodaniem przyrostka *-‘echa, tworzącego zazwyczaj rzeczowniki o wydźwięku ujemnym
poleca
37%
11 głosów
mama
1. ‘pieszczotliwie o matce’; 2. stpol. (XV w.) też ‘macocha; mamka, opiekunka’; ogsłow. (por. czes. máma ‘mama, matka’, ros. máma ‘ts.; także mamka, niańka’) < psłow. *mama ‘mama’ – wyraz języka dziecinnego utworzony przez podwojenie sylaby ma
poleca
100%
4 głosy
matka
1. ‘rodzicielka’; 2. stpol. (XV w.) też pierłowa matka ‘macica perłowa’; od XIV w.; ogsłow. < psłow. *matъka ‘ts.’ – zdrobnienie od psłow. *mati
poleca
b/d
matnia
1. ‘workowata część sieci’; 2. ‘sidła, pułapka na zwierzynę’; 3. przenośnie ‘sytuacja bez wyjścia; pułapka’; od XVI w.; utworzone od psłow. dialektalnego *matьńa ‘workowata część sieci; matnia’ < psłow. *mati; odpowiedniki występują jedynie we wschsłow. (por. np. strus. matnja, ros. matnjá / motnjá).
Podobne teksty:
Materiał opracowany przez eksperta