Określenie wszystkich wartości demokratycznych jest o tyle trudnym zadaniem,że sposób ich doboru zawsze budził kontrowersje. Można jednak wyznaczyć te podstawowe, które posłużą jako punkt wyjścia do dyskusji na temat ich miejsca w systemie demokracji.
Wartości demokratyczne | |
wolność | prawo do godnego i bezpiecznego życia, do myślenia, wiary i wyrażania własnych przekonań: prawo do aktywnego uczestniczenia w tworzeniu rządowych praw i instytucji bez strachu, przymusu lub arbitralnego ograniczenia przez innych |
równość | podstawowe, naturalne prawo odnoszące się do wszystkich obywateli, głosi jednakową ochronę tych praw i jednakowe możliwości |
sprawiedliwość | dotyczy zachowania się ludzi w ich związkach interpersonalnych, z uwzględnieniem faktu, że czasami to, co właściwe, musi zostać przeciwstawione temu, co dobre |
różnorodność | uznanie, zaakceptowanie i pielęgnowanie różnic rasowych, etnicznych i religijnych |
władza | rozróżnienie między władzą opartą na sile a władzą usankcjonowaną przez zwyczaje, instytucje, prawo czy moralność |
prywatność | prawo jednostki i poszczególnych grup do pozostawienia w spokoju i wolnego decydowania, jaka informacja ich dotycząca może być przekazana innym |
prawo do właściwego procesu | dotyczy osób oskarżonych o naruszenie prawa |
własność | prawa i obowiązki związane z posiadaniem własności, przepisy dotyczące kradzieży, zniszczenia własności należącej do innych osób, zasady zbywania, używania i dysponowania własnością; sposób rozwiązywania kwestii spornych, osiągania porozumienia |
uczestnictwo | zdobywanie wiedzy praktycznej i teoretycznej na temat uczestniczenia w społeczeństwie demokratycznym; nauka umiejętnego wyeksponowania znaczenia demokracji jako formy bezpośredniego uczestnictwa w odniesieniu do ciała obywatelskiego, w odróżnieniu od tzw. uczestnictwa wybranej grupy obywateli |
prawda | prawa i obowiązki obywateli w poszukiwaniu i mówieniu prawdy;dotyczy to także przekazywania prawdziwych informacji lub ich ukrywania przez elity rządzące |
patriotyzm | lojalność, dyscyplina i obowiązek wobec poszczególnych zbiorów wartości i wierzeń narodowych |
prawa obywatelskie | prawa (lub ich brak) będące w posiadaniu obywateli innych narodów oraz poznawanie, w jaki sposób należy poszukiwać demokratycznych rozwiązań wobec zagadnień międzynarodowych |
[opracowano na podstawie listy 12 zasad demokratycznych Freemana Buttsa]
Przestawiony katalog nie umiejscawia wartości demokratycznych według hierarchii ważności. Warto zauważyć, że niektóre z nich w pewnych określonych sytuacjach mogą być we wzajemnym konflikcie. Dokonywanie wyboru wartości jest jedną z ważnych umiejętności obywatelskich. W demokracji rozstrzyganie takich problemów może dokonać się poprzez dyskusję, a później poprzez głosowanie. Dobrze zorganizowana dyskusja powinna służyć przeanalizowaniu różnych sposobów rozwiązania danego problemu, prezentacji możliwych konsekwencji wynikających z różnych rozwiązań. W dyskusji istotne jest, aby przedstawić, co się myśli nadany temat. Nie mniej ważne jest głosowanie, które tylko wtedy spełni swoją rolę,jeżeli głosujący będą mogli dokonać wyboru.