PROSZĘ O POMOC napisaniu pracy semestralnej na temat Problemy związane z degradacją gleb

Gleba to zewnętrzna część litosfery, będąca wynikiem długotrwałych procesów zachodzących na powierzchni Ziemi. Dla przykładu 2-3 cm warstwa gleby powstaje przez około 200-1000 lat. Gleba to wynik wietrzenia skał przy współudziale czynników klimatycznych (zwłaszcza temperatury i opadów) i działalności środowiska ożywionego (biotycznego).
W 100% gleby zawarte jest:
faza stała (50%)
45% - część mineralna
5% - część organiczna
faza ciekła (25%) - woda
faza gazowa (25%)- powietrze glebowe
Istotnym elementem wpływającym na strukturę i inne cechy gleby są organizmy żywe, czyli tzw. edafon glebowy. Dzięki nim gleba podlega nieustającym przemianom, stąd też ich określenie: żywa warstwa litosfery. Również człowiek i jego działalność ma ogromny wpływ na kształt gleby.
Degradacja gleb
Erozja to najbardziej znany i rozpowszechniony rodzaj niszczenia gleb.Wyróżnia się erozję chemiczną i fizyczną, jednakże ta druga z nich jest bardziej widoczna na powierzchni Ziemi, gdyż jest to proces mechaniczny wywołany czynnikami zewnętrznymi, związany z przenoszeniem jej produktów. Istnieją dwa rodzaje tej erozji: wodna i eoliczna (wietrzna).
Wody opadowe spłukują, wymywają cząstki glebowe, dlatego zaliczane są do przykładów wodnej erozji. Jej skutki zależą od szaty roślinnej- rodzaju i stopnia pokrycia lądu, a także od rzeźby terenu. Lasy i roślinność trawiasta przeciwdziałają intensywnej erozji. Człowiek karczując leśne obszary i degradując naturalne zbiorowiska roślinne, odsłania gleby, co zwiększa jej niszczenie. Ten typ erozji jest szczególnie widoczny w górach, gdzie duże różnice wysokości na małym odcinku, sprzyjają zjawiskom: spełzywania (soliflukcji), staczania, obrywania i osuwania gleby.
Erozja rzeczna to również przykład erozji wodnej. Duże masy wody są w stanie przenosić nieraz niewyobrażalne ilości rozdrobnionego materiału oraz produkty wietrzenia gleb wywołane wodami opadowymi. Ruchy falowe wody niszczą brzegi rzek i mórz.
Erozja wietrzna jest wynikiem niszczącej działalności wiatru polegającej na odrywaniu cząstek gleby i przenoszeniu jej na różne odległości. Burze pyłowe są specyficznym przykładem tego wietrzenia, szczególnie charakterystyczne dla obszarów pustynnych, do niedawna rzadkie w Polsce, dziś coraz częstsze (zwłaszcza na terenach wylesionych z deficytem wody).
Zmieniające się stosunki wodne - to kolejna, ważna przyczyna niszczenia gleb. Są one w większości wywołane działalnością człowieka. Głównie polegają na zbyt intensywnym nawadnianiu lub osuszaniu gleb |Osuszanie często powodowane jest przez kopalnie odkrywkowe i głębinowe. Np.: eksploatacja węgla brunatnego w okolicach Poznania (ze złoża o szerokości 3-5km i długości ok. 60 km), szacunkowo spowodowałaby zmiany obiegu wody na powierzchni 16500 km2 i całkowity zanik wód powierzchniowych na obszarze 3200 km2.
Gospodarka leśna i regulacja rzek obniża poziom zwierciadła wód podziemnych, co wiąże się z trudnościami poborów wód, zwłaszcza komunalnej dla dużych miast.
Melioracje to technika nawadniania suchych terenów lub odprowadzania wód z terenów, gdzie jest jej nadmiar. Niewłaściwie przeprowadzone przyczyniają się do niszczenia gleb.
Mimo, że dotyczą one dokładnie określonych obszarów, niekorzystnie oddziałują na ościenne pola. Nawet kontrolowane obniżają zwierciadło wód gruntowych, zaś niewłaściwie przeprowadzane powodują nadmierne osuszenie na danym terenie, a na innym nadmierne nawodnienie. Niejednokrotnie zdarza się, że efektem melioracji jest utrata cennych wód, poprzez zbyt szybkie odprowadzenie ich do rzek i mórz.
Wydeptywanie gruntu przez zwierzęta i ludzi wpływa na glebę. Np.: wypas owiec przyczynia się do degradacji hal, gdyż jego nadmierne zjawisko powoduje, że ostre i twarde racice zwierząt mogą całkowicie zmienić strukturę podłoża. Jest to szczególnie groźne na terenach, gdzie owce wypasa się na zboczach wzniesień.
W skali światowej widoczny jest ubytek gleb. Są one spowodowane działalnością ludzką, związaną z zajmowaniem coraz większych terenów pod budownictwo rekreacyjne i turystyczne, mieszkaniowe, przemysłowe, zbrojeniowe. Budowa dróg i innych połączeń komunikacyjnych (np. kolejowych), pochłania coraz więcej ziem leśnych i ornych.
Niszczenie gleb to ich degradacja i dewastacja. Dewastacja, której bardzo często towarzyszą ogromne zmiany i nierzadko spustoszenia powierzchni gruntu, wiąże się z zupełnym zniszczeniem gleb. Zjawisko dewastacji jest szczególnie widoczne na terenach objętych budownictwem lub przykrytych asfaltem, oraz na terenach przemysłowych. Na tych ostatnich znaczne powierzchnie ziemi przykryte są warstwą różnych odpadów hutniczych, kopalnianych i innych. Zwykle są to trwałe nieużytki, których ponowne zagospodarowanie jest wręcz niemożliwe, a przynajmniej bardzo trudne. Szczególnie niekorzystne jest odkrywkowe wydobycie surowców, gdyż metoda ta nie tylko niszczy gleby, ale kompletnie zmienia rozkład utworów i warstw geologicznych, często na znacznych głębokościach. Oznacza to zaburzenie procesów tworzenia się gleby, zniszczenie naturalnych mechanizmów regulacyjnych wód oraz nieodwracalne zmiany w świecie zwierzęcym i roślinnym. Efektem końcowym odkrywkowego pozyskiwania kopalin jest pustynia (obszar ubogi), bardzo podatny na erozję wietrzną i wodną. Ta z kolei na długi czas staje się źródłem pyłowych zanieczyszczeń przenoszących się na pobliskie i odległe tereny.
Degradacja gleb to zmniejszenie się wartości i pogorszenie właściwości gleb. Znakiem rozpoznawczym dla tego zjawiska jest obniżenie jej żyzności. Stworzono skalę gleb, która odzwierciedla stopień degradacji- gleby zdrowe, chore i martwe. Gleby zdrowe to gleby, w których układy fizyczne, chemiczne i biologiczne prawidłowo funkcjonują. Gleby chore to gleby zanieczyszczone, zmienione przez erozję, których właściwości glebowe są niskie. Do gleb chorych zalicza się gleby wyjałowione, które ze względu na brak wielu istotnych składników, wymagają odpowiedniego nawożenia. Gleby martwe są niezdolne do produkcji, w związku z czym pozbawione są życia. W środowisku naturalnym można je spotkać w obszarach wulkanicznie czynnych lub pustynnych. Częściej gleby martwe to efekt gospodarki człowieka, więc często spotykane są na hałdach przemysłowych lub innego rodzaju usypiskach kopalnianych. Mogą to być również luźne i lotne piaski, trudne do zagospodarowania.
Degradacje głównie spowodowane są zanieczyszczeniami przemysłowymi i komunikacyjnymi, chemicznymi metodami zwalczania szkodników, chemizacją rolnictwa oraz niepoprawnymi metodami upraw. Za pośrednictwem powietrza i (lub) wody, które są przenośnikami skażeń komunikacyjnych i przemysłowych, przedostają się one do gleby. Źródłem takiego zanieczyszczenia są np.: kwaśne deszcze. Jest to opad wody, z którym, w środowisku nadmiernego nasycenia powietrza tlenkami siarki, azotu i węgla tworzą się kwasy. Te z kolei przyczyniają się do zmniejszenia pH (odczynu) gleby, która często z natury jest już kwaśna.
Nielogicznym wydaje się to, że rolnictwo ma swój znaczny wkład w degradację gleby. To zadziwiające zjawisko jest efektem często nadmiernej i bezsensownej chemizacji i mechanizacji pól uprawnych. Problem ten jest często bagatelizowany, choć nie zwalczany, w przyszłości może nieść za sobą fatalne skutki.
Głównym zadaniem ochrony gleb jest przeciwdziałanie jej erozji, zachowanie odpowiednich stosunków wodnych i zapobieganie przenikaniu skażeń do gruntu. Skutecznym sposobem ochrony jest zadrzewianie nieużytków obszarów śródpolnych. Istotą takiego postępowania jest zastąpienie naturalną samoregulacją- energochłonne i pracochłonne zabiegi. Dla przykładu śródpolne zadrzewienia zwiększają wilgotność powietrza, przez co jednocześnie powodują zmniejszenie parowania z gruntu. Poza tym przyczyniają się do regulacji temperatury i stosunków wodnych w gruncie i regulują temperaturę. Dodatkowo, przeciwdziałają zjawisku spływu powierzchniowego, zwłaszcza na terenach górskich, zmniejszają erozyjny wpływ wody. Dzięki charakterowi naturalnych zapór, skutecznie zmniejszają siłę wiatru, przez co powstrzymują wpływ erozji eolicznej. Niezwykle ważnym zadaniem zadrzewień jest zapobieganie powodziom.
Szczególna ochrona gleb winna być prowadzona na polach uprawnych- w obszarach górskich. W tym celu stosowany jest specjalny rodzaj orki wzdłuż warstwic, który ma zapobiegać obsuwaniu się gleby i zmniejszać spływ powierzchniowy wody. Gdy stoki są bardziej strome, używa się również zapór, czyli specjalnych podmurówek lub leżących kłód. W przypadku pastwisk, ogranicza się wypas zwierząt, aby skutki wydeptywania gleby były jak najmniejsze.
Skuteczność walki ze skażeniami komunikacyjnymi i przemysłowymi, jest przede wszystkim zależna od ich stężenia w atmosferze i wodzie. Gazy spalinowe związane ze środkami komunikacji mogą być efektywnie zatrzymywane przez żywopłoty i zadrzewienia. Przy opracowywaniu programu ochrony gleb należy uwzględnić rozmiar rozwoju przemysłu oraz ogólny plan użytkowania (zagospodarowania) kraju.
Szczególną uwagę należy zwrócić na zanieczyszczenia gleb będące skutkiem rolnictwa. Chodzi tu o wpływ ferm hodowlanych oraz stosowanie nawozów sztucznych i środków ochrony roślin. Rozwiązanie tego problemu zależy głównie od zdolności gleb i środowiska do procesów samoregulacyjnych. Ciekawym rodzajem zapobiegania degradacji gleb użytków rolnych jest zastąpienie typowych nawozów sztucznych, nawozami biologicznymi, które oprócz koniecznych mikroelementów i składników mineralnych zawierają dodatkowo drobnoustroje glebowe. Dokonuje się również przemian kompozycji nawozu- np. nawozy granulowane, które dzięki szybkiemu i łatwemu rozpuszczaniu, nie muszą być stosowane w dużych dawkach nawożenia i co najważniejsze pozwalają na zastosowanie go w najbardziej korzystnym czasie, dla rozwoju roślin.
W przypadku mechanizacji rolnictwa, ciężki sprzęt można zastąpić maszynami o mniejszych rozmiarach, bardziej zwrotnymi, mogącymi dostosować się do wąskich pól. Stosuje się także kompletnie nowe metody uprawy. Próbowano również siewu roślin bez zaorywania pól. W tym celu skonstruowano maszyny, o mniejszym zużyciu paliwa, co jest niezmiernie ważne przy energochłonnym siewie, bronowaniu orce i innych czynnościach rolniczych.
Wyżej wymienione rodzaje ochrony gleby dotyczą klasy zdrowej i chorej. Martwa gleba potrzebuje większej ilości starań.
Zespół wszystkich prac i zabiegów, których wykonywanie przyczynia się do zwiększania użyteczności terenów i gleb dla gospodarki rolno-leśnej nazywane jest rekultywacją.
Celem rekultywacji jest techniczne ukształtowanie powierzchni zdegradowanego terenu, mechaniczne użytkowanie gruntu, nawożenie i uprawa próchnicotwórczych gatunków roślin.
Rekultywacja rolna i leśna nie wystarcza przy dużych zanieczyszczeniach i wysokiej toksyczności gleby. Taki stan gruntu wymaga zastosowania rekultywacji specjalnej, a jej efekty są widoczne dopiero po długim okresie jej stosowania.
Rekultywacja zawsze wiąże się z zabiegami długotrwałymi i energochłonnymi, dlatego niezmiernie ważne jest przeanalizowanie skutków (zysków i strat) realizacji potencjalnego planu użytkowania określonych terenów w celach budowlanych, przemysłowych, wydobywczych itp..
Gleba jest bardzo ważną częścią Ziemi, a dokładniej skorupy ziemskiej. Stanowi źródło składników pokarmowych dla organizmów żywych. Wraz z nasilającym się stopniem zanieczyszczenia środowiska i wzrostem liczby ludzi, wartość gleby rośnie. Gleba jest podstawą wszelkiego istnienia.