Zaimki rzeczowne (w funkcji rzeczownika odpowiadają na pytania: kto? co?), możemy wyróżnić kilka ich rodzajów:
• osobowe: ja, ty, on, ona, ono, my, wy, oni, one:
liczba pojedyncza | liczba mnoga | ||||||||
M. | ja | ty | on | ona | ono | my | wy | oni | one |
D. | mnie/ mię |
ciebie/ cię |
jego/ niego/go |
jej/ niej |
jego/ niego/go |
nas | was | ich/ nich |
ich/ nich |
C. | mnie/ mi |
tobie/ ci |
jemu/ niemu/mu |
jej/ niej |
jemu/ mu |
nam | wam | im/ nim |
im/ nim |
B. | mnie/ mię |
ciebie/ cię |
jego/ niego/go |
ją/ nią |
je/ nie |
nas | was | ich/ nich |
je/ nie |
N. | ze mną | z tobą | z nim | z nią | z nim | z nami | z wami | z nimi | z nimi |
Ms. | o mnie | o tobie | o nim | o niej | o nim | o nas | o was | o nich | o nich |
Mnie możesz zaufać.
Tobie naprawdę trudno dogodzić.
Lubię cię w tej fryzurze.
Trzeba będzie mu jakoś pomóc.
Z nią lepiej nie chodzić na zakupy.
Nauczyciel powiedział nam o planowanym teście.
Możemy z wami pójść na basen?
Jak oni znajdują na to wszystko czas?
Dziadek opowiadał im o tym, jak walczył w Normandii.
Nic o nich nie wiemy.
Formę dłuższą: mnie, ciebie, tobie, jemu stosujemy na początku zdania oraz po przyimku.
Krótszej: mi, cię, ci, mu użyjemy w środku zdania.
Mnie ten film się nie podobał.
Proszę, podaj mi cukiernicę.
Jemu można całkowicie zaufać.
Więcej już mu nic nie powiem.
Forma dłuższa wyraźniej eksponuje osobę, o którą chodzi w wypowiedzi. Zdarza się czasem, że sami musimy zorientować się, jakiej wersji zaimka użycie będzie stosowniejsze.
– Cześć Wojtek! Przyniosłam ci coś!
– Mnie? Naprawdę?
– Tak! Ale to niespodzianka! Bratu nic nie mów!
– Jemu? W życiu! To straszna gaduła. Już mu nigdy nie zaufam. Jego w ogóle nie biorę pod uwagę.
– Dobra! Do rzeczy! Mam bilety na mecz Wisła Kraków : Real Madryt.
– Super! Wiedziałeś, jak mnie uszczęśliwić!
• wskazujące: on, tamten, ten, ta, to, ów:
rodzaj męski | rodzaj żeński | rodzaj nijaki | rodzaj męskoosobowy | rodzaj niemęskoosobowy | |
M. | tamten człowiek |
tamta wycieczka |
tamto dziecko |
ci harcerze | te koty |
D. | tamtego człowieka |
tamtej wycieczki |
tamtego dziecka |
tych harcerzy | tych kotów |
C. | tamtemu człowiekowi |
tamtej wycieczce |
tamtemu dziecku |
tym harcerzom | tym kotom |
B. | tamtego człowieka |
tamtą wycieczkę |
tamto dziecko |
tych harcerzy | te koty |
N. | z tamtym człowiekiem |
z tamtą wycieczką |
z tamtym dzieckiem |
z tymi harcerzami | z tymi kotami |
Ms. | o tamtym człowieku |
o tamtej wycieczce |
o tamtym dziecku |
o tych harcerzach | o tych kotach |
Ten kot jest chyba chory?
Tamci ludzie powinni udzielić nam pomocy.
Ci nie mają czasu, tamci nie wiedzą, czego chcą, a ja nie mogę dłużej czekać.
To było wspaniałe!
• zwrotne: się
zwykle używamy ich przy czasowniku, chcąc wyrazić stronę zwrotną:
M. | -------------------- |
D. | siebie |
C. | sobie |
B. | siebie, się |
N. | z sobą |
Ms. | o sobie |
Oczywiście stosujemy go także w innych przypadkach w stronie czynnej lub biernej.
Przyjaciele powinni mieć do siebie zaufanie.
W końcu uświadomiłam sobie swój błąd.
W wyborach Mistera Szkoły Krystian głosował na siebie.
Tomek lubi się dużo uczyć.
Marta i Tadeusz są ze sobą już od dziesięciu lat.
O sobie Zosia zawsze wyraża się najpochlebniej.
Przygotowałam sobie pyszną kolację.
Właśnie przypomniał sobie o prośbie kolegi.
Zapamiętaj, że powszechnie używana forma se (celownik) jest błędna i nieelegancka!
• pytające: któż, cóż, kto, co:
Któż mógł przewidzieć taki rozwój wypadków?
Cóż mogę ci poradzić w tej sytuacji?
Kto odwiezie Kasię do domu?
Co ty tutaj robisz o tej porze?
• względne: kto, co
Nauczyciel upomniał tego, kto cały czas przeszkadzał.
Policja wiedziała już, kto był sprawcą kradzieży.
Chętnie jem to, co ugotuje moja żona.
Z wrażenia zupełnie zapomniałam, co chciałam kupić.
• przeczące: nikt, nic
Nikt nie powinien dowiedzieć się o tej sprawie.
W dzisiejszych czasach nikomu już nie można zaufać.
Wezwany do chorego lekarz nie mógł już nic zrobić.
W tym bałaganie niczego nie można znaleźć.
• nieokreślone: ktoś, coś, ktokolwiek, cokolwiek, byle co, lada kto, lada co, kto bądź, co bądź
Ktoś na pewno będzie miał ochotę kupić ten samochód.
Na śniadanie jem zazwyczaj byle co.
W tej sprawie coś mi nie daje spokoju.
Ktokolwiek poprosi mnie o pomoc, jestem do usług.