Zaimki rzeczowne

Zaimki rzeczowne (w funkcji rzeczownika odpowiadają na pytania: kto? co?), możemy wyróżnić kilka ich rodzajów:

• osobowe: ja, ty, on, ona, ono, my, wy, oni, one:

	liczba pojedyncza					liczba mnoga
M.	ja	ty	on	ona	ono	my	wy	oni	one
D.	mnie/ mię	ciebie/ cię	jego/ niego/go	jej/ niej	jego/ niego/go	nas	was	ich/ nich	ich/ nich
C.	mnie/ mi	tobie/ ci	jemu/ niemu/mu	jej/ niej	jemu/ mu	nam	wam	im/ nim	im/ nim
B.	mnie/ mię	ciebie/ cię	jego/ niego/go	ją/ nią	je/ nie	nas	was	ich/ nich	je/ nie
N.	ze mną	z tobą	z nim	z nią	z nim	z nami	z wami	z nimi	z nimi
Ms.	o mnie	o tobie	o nim	o niej	o nim	o nas	o was	o nich	o nich

Mnie możesz zaufać.
Tobie naprawdę trudno dogodzić.
Lubię cię w tej fryzurze.
Trzeba będzie mu jakoś pomóc.
Z nią lepiej nie chodzić na zakupy.
Nauczyciel powiedział nam o planowanym teście.
Możemy z wami pójść na basen?
Jak oni znajdują na to wszystko czas?
Dziadek opowiadał im o tym, jak walczył w Normandii.
Nic o nich nie wiemy.

Formę dłuższą: mnie, ciebie, tobie, jemu stosujemy na początku zdania oraz po przyimku.
Krótszej: mi, cię, ci, mu użyjemy w środku zdania.
Mnie ten film się nie podobał.
Proszę, podaj mi cukiernicę.
Jemu można całkowicie zaufać.
Więcej już mu nic nie powiem.

Forma dłuższa wyraźniej eksponuje osobę, o którą chodzi w wypowiedzi. Zdarza się czasem, że sami musimy zorientować się, jakiej wersji zaimka użycie będzie stosowniejsze.

– Cześć Wojtek! Przyniosłam ci coś!
– Mnie? Naprawdę?
– Tak! Ale to niespodzianka! Bratu nic nie mów!
– Jemu? W życiu! To straszna gaduła. Już mu nigdy nie zaufam. Jego w ogóle nie biorę pod uwagę.
– Dobra! Do rzeczy! Mam bilety na mecz Wisła Kraków : Real Madryt.
– Super! Wiedziałeś, jak mnie uszczęśliwić!

• wskazujące: on, tamten, ten, ta, to, ów:

	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki	rodzaj męskoosobowy	rodzaj niemęskoosobowy
M.	tamten człowiek	tamta wycieczka	tamto dziecko	ci harcerze	te koty
D.	tamtego człowieka	tamtej wycieczki	tamtego dziecka	tych harcerzy	tych kotów
C.	tamtemu człowiekowi	tamtej wycieczce	tamtemu dziecku	tym harcerzom	tym kotom
B.	tamtego człowieka	tamtą wycieczkę	tamto dziecko	tych harcerzy	te koty
N.	z tamtym człowiekiem	z tamtą wycieczką	z tamtym dzieckiem	z tymi harcerzami	z tymi kotami
Ms.	o tamtym człowieku	o tamtej wycieczce	o tamtym dziecku	o tych harcerzach	o tych kotach

Ten kot jest chyba chory?
Tamci ludzie powinni udzielić nam pomocy.
Ci nie mają czasu, tamci nie wiedzą, czego chcą, a ja nie mogę dłużej czekać.
To było wspaniałe!

• zwrotne: się
zwykle używamy ich przy czasowniku, chcąc wyrazić stronę zwrotną:

M.	--------------------
D.	siebie
C.	sobie
B.	siebie, się
N.	z sobą
Ms.	o sobie

Oczywiście stosujemy go także w innych przypadkach w stronie czynnej lub biernej.

Przyjaciele powinni mieć do siebie zaufanie.
W końcu uświadomiłam sobie swój błąd.
W wyborach Mistera Szkoły Krystian głosował na siebie.
Tomek lubi się dużo uczyć.
Marta i Tadeusz są ze sobą już od dziesięciu lat.
O sobie Zosia zawsze wyraża się najpochlebniej.
Przygotowałam sobie pyszną kolację.
Właśnie przypomniał sobie o prośbie kolegi.

Zapamiętaj, że powszechnie używana forma se (celownik) jest błędna i nieelegancka!

• pytające: któż, cóż, kto, co:

Któż mógł przewidzieć taki rozwój wypadków?
Cóż mogę ci poradzić w tej sytuacji?
Kto odwiezie Kasię do domu?
Co ty tutaj robisz o tej porze?

• względne: kto, co

Nauczyciel upomniał tego, kto cały czas przeszkadzał.
Policja wiedziała już, kto był sprawcą kradzieży.
Chętnie jem to, co ugotuje moja żona.
Z wrażenia zupełnie zapomniałam, co chciałam kupić.

• przeczące: nikt, nic

Nikt nie powinien dowiedzieć się o tej sprawie.
W dzisiejszych czasach nikomu już nie można zaufać.
Wezwany do chorego lekarz nie mógł już nic zrobić.
W tym bałaganie niczego nie można znaleźć.

• nieokreślone: ktoś, coś, ktokolwiek, cokolwiek, byle co, lada kto, lada co, kto bądź, co bądź

Ktoś na pewno będzie miał ochotę kupić ten samochód.
Na śniadanie jem zazwyczaj byle co.
W tej sprawie coś mi nie daje spokoju.
Ktokolwiek poprosi mnie o pomoc, jestem do usług.