Asceta w ocenie współczesnego człowieka

W średniowieczu pojawiło się wiele wzorców parenetycznych, czyli wzorów osobowych związanych z pewnymi wyraźnie określonymi rolami społecznymi. Wzorce parenetyczne zawierały opisy podstawowych zalet i cnót, którymi powinni odznaczać się ludzie pełniący określone role, i dawały wskazówki, jak najlepiej wypełniać swoje życiowe zadania. W średniowieczu istniały wzorce idealnego władcy, rycerza, świętego. Nieco później, w literaturze renesansowej, doszły do nich jeszcze na przykład wzory szlachcica czy dworzanina.

Najbardziej, jak się wydaje, bliskim charakterowi epoki średniowiecznym wzorcem osobowym był wzorzec ascety - człowieka żyjącego bardzo skromnie i w surowej dyscyplinie. Zgodnie ze średniowiecznym duchem teocentryzmu wielu ludzi odmawiało sobie przyjemności i wygód życiowych, praktykując umartwianie ciała i doskonaląc się w rozmaitych cnotach. Starali się do minimum ograniczyć ziemskie rozkosze, aby zgodnie z ewangelicznym „gromadźcie sobie skarby w niebie” zaskarbiać sobie przed Bogiem rozmaite zasługi. Ponieważ ciało człowieka było ułomne, ulęgało się pożądaniom i pokusom, pragnący ich uniknąć asceci nie tylko rezygnowali z grzesznych przyjemności, ale wręcz wynajdowali rozmaite cielesne udręczenia, które mogliby sobie zadąć. Wyrzekali się również towarzystwa innych ludzi z obawy, ze zbyt częste przebywanie z istotami niedoskonałymi może być dla nich źródłem pokus. Starali się nieustannie obcować z Bogiem łącząc się z nim poprzez długotrwale modlitwy, posty i rozważania. W żywotach uznanych świętych Kościoła katolickiego znajdujemy wielokrotnie wzmianki dotyczące podobnych praktyk. Przykładem może być święta Róża z Limy, o której podania mówią, że odżywiała się wyłącznie sałata i odrobina cytryny, a sypiała na gołej desce lub na kamiennej posadce celi, w dodatku nigdy dłużej niż trzy godziny na dobę. Literackim przykładem staropolskiej hagiografii - czyli właśnie żywotów świętych - mogą być takie teksty jak "Legenda o świętym Aleksym", "Pieśń o świętym Stanisławie", "Pieśń o świętej Dorocie męczennicy".

Ludzie współcześni patrzą z zachwytem na postawy średniowiecznych ludzi, zazdroszczą im samo zaparcia, siły woli itp. Mimo owych uczuć społeczeństwa wieku XXI nie są w stanie żyć według zasad przyjętych w średniowieczu. Nie jesteśmy sobie w stanie wyobrazić jak człowiek wolny, żyjący w świecie współczesnym mógłby dobrowolnie wyrzec się dóbr materialnych, żyć w odosobnieniu, nie cieszyć się życiem i wciąż się umartwiać. Nawet osoby mocno religijne pozbawiając się niektórych aspektów życia doczesnego nie żyją w taki sposób ja ludzie średniowieczni.