Obiekty antropogeniczne na terytorium Polski wpisane na listę UNESCO.

Do działów walorów antropogenicznych, zaliczono obiekty materialne oraz elementy ściśle związane z życiem człowieka, stanowiące przedmiot powszechnego zainteresowania turystów w skali ogólnokrajowej. Do tego rodzaju walorów możemy zaliczyć: zabytki architektury i budownictwa, zbiory artystyczne, muzea sztuki, biograficzne, etnograficzne, skanseny, ośrodki twórczości ludowej, rezerwaty archeologiczne, obiekty historyczno- wojskowe, zabytki techniczne, miejsca pielgrzymkowe, imprezy kulturalne, unikatowe obiekty. Najważniejszą rolę spełniają zabytki architektury i budownictwa. Są one najbardziej atrakcyjne.

Konferencja generalna UNESCO w Paryżu w 1972 r. przyjęła konwencję w sprawie ochrony światowego dziedzictwa. Uznano tam, że należy chronić takie obiekty, ponieważ poszczególne państwa często nie uwzględniają ochrony dóbr światowych w swoim budżecie. Konwencja za dziedzictwo kulturalne uznaje:
-zabytki: dzieła architektury, monumentalnej rzeźby, malarstwa, budowle archeologiczne, mające dużą wartość z punktu widzenia historii, sztuki, nauki;
-miejsca zabytkowe: dzieła człowieka i przyrody, stanowiska archeologicznie, posiadające wyjątkową wartość z punktu widzenia historycznego i nie tylko
-zespoły: budowli, które ze względu na swoją architekturę, jednolitość lub zespolenie z krajobrazem mają wyjątkową wartość z punktu widzenia historii, sztuki, nauki.
Natomiast dziedzictwem naturalnym są:
-pomniki przyrody, utworzone przez formacje fizyczne i biologiczne albo zgrupowania takich formacji, mające dużą wartość z punktu widzenia estetycznego, naukowego;
-miejsca naturalne o ściśle określonych granicach, mające wyjątkową wartość z punktu widzenia nauki;
-formacje geologiczne i fizjograficzne, strefy o oznaczonych granicach, stanowiące siedlisko zagrożonych zagładą gatunków zwierząt i roślin, mające wielką wartość z punktu widzenia nauki, ich zachowania.
Na terytorium Polski dotychczas wpisano 11 zabytków na listę światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego UNESCO. Są to:
•Stare Miasto w Krakowie z Wawelem i dzielnicą Kazimierz (wpisany w 1978 r.)
•Kopalnia soli w Wieliczce (1978 r.)
•Białowieski Park Narodowy (1979 r.)
•Obozy zagłady Auschwitz -Birkenau (1979 r.)
•Stare Miasto w Warszawie (1980 r.)
•Stare Miasto w Zamościu (1992 r.)
•Zespół staromiejski w Toruniu (1997 r.)
•Zamek krzyżacki w Malborku (1997 r.)
•Zespół architektoniczny i krajobrazowy w Kalwarii Zebrzydowskiej (1999 r.)
•jeszcze dwa jakies, nie opisane poniezej!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

Wszystkie wymienione te zespoły mają najwyższy stopień atrakcyjności turystycznej. Większość z nich ma status Pomnika Historii (Kraków, Malbork, Toruń, Wieliczka, Warszawa, Zamość), a Białowieski Park Narodowy jest zaliczony w poczet Międzynarodowych Rezerwatów Biosfery.


OBIEKTY ANTROPOGENICZNE I ICH WALORY TURYSTYCZNE

Stare Miasto w Warszawie

Stare Miasto, zwane Starówką, jest najbardziej atrakcyjnym miejscem w Warszawie. Starówka to miejsce najczęściej zwiedzane przez turystów, jak również najczęściej odwiedzane przez mieszkańców stolicy. Zalicza się do kilku polskich obiektów wpisanych przez UNESCO na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Natury. Rynek Starego Miasta otaczają Renesansowe i gotyckie kamienice z XIV i XVI wieku. Pierzeje rynku noszą nazwy od osób zasłużonych dla stolicy: pierzeja południowo-zachodnia zwana jest Stroną Dekerta, południowo-wschodnia Stroną Barssa, północno-wschodnia Stroną Zakrzewskiego, północno-zachodnia Stroną Kołłątaja. Natomiast kamienice Rynku noszą nazwy od dawnych właścicieli. Na ulicy Świątojańskiej znajdują się dwa kościoły: kościół Matki Boskiej Łaskawej oraz kościół św. Jana. Kościół Matki Boskiej Łaskawej to świątynia Jezuitów, która została wzniesiona z fundacji króla Zygmunta III. Jest to Sanktuarium Maryjne, w którym znajduje się koronowany obraz Matki Boskiej Patronki Warszawy.

Niedaleko znajduje się gotycka świątyni św. Jana. Powstała ona na początku XV wieku. W latach 1836- 1842 kościół został przebudowany w stylu angielskiego neogotyku. W kościele tym odbywały się nabożeństwa związane z elekcjami królów, a także uroczystości podczas proklamowania Konstytucji 3 Maja. W podziemiach pochowani są prezydent Gabriel Narutowicz, pisarz Henryk Sienkiewicz, prymasi Polski, kardynałowie Adam Hlond i Stefan Wyszyński oraz arcybiskupi warszawscy i książęta mazowieccy. Na ulicy Piwnej znajduje się kościół świętego Marcina.
Przy wschodnim boku Placu Zamkowego znajduje się Zamek Królewski. Zamek był miejscem obrad sejmu walnego, siedzibą prezydenta. Zwiedzając zamek można obejrzeć apartament królewski, sale dworskie, sejmowe, apartament księcia, podkomorzego. Można również zobaczyć mieszkanie Stefana Żeromskiego. W piwnicach znajdują się gotyckie sklepienia.
Na Placu Zamkowym główne miejsce zajmuje kolumna Zygmunta III Wazy, która została ufundowana przez Władysława IV. Była ona jednym z pierwszych w Polsce świeckich pomników. Kolumna przedstawia polskiego króla jako obrońcę wiary, z mieczem i krzyżem w ręku.


Stare Miasto w Krakowie z Wawelem i dzielnicą Kazimierz

STARE MIASTO

Bazylika św. Floriana
Romański w fundamentach kościółek, całkowicie zmienił swe oblicze w dobie baroku. Znajdują się w nim najstarsze relikwie Krakowa - relikwie św. Floriana. Według legendy, woły ciągnące relikwiarz na Wawel, miały w tym miejscu przystanąć, co zainicjowało ufundowanie przez Kazimierza Sprawiedliwego świątyni.

Pomnik Grunwaldzki na Placu Matejki
Uroczystemu odsłonięciu pomnika w pięćsetną rocznicę bitwy grunwaldzkiej (1910) towarzyszyło odśpiewanie,,Roty\" i przemówienie fundatora Ignacego Paderewskiego. Pod pomnikiem złożono ziemię z pól bitewnych.


Barbakan
Najcenniejszy w Polsce zabytek średniowiecznej architektury obronnej końca XV wieku, zbudowany za króla Jana Olbrachta. Jest to potężna, okrągła budowla z cegły, posiadająca trzymetrowej grubości mury, 130 strzelnic i 7 wieżyczek obserwacyjnych. Wjazd do fortecy prowadził przez most zwodzony, przerzucony nad szeroką na osiem metrów fosą.

Brama Floriańska
Powstała na początku XV wieku. Była zawsze reprezentacyjną bramą miasta, przez którą wjeżdżały orszaki królewskie i zagraniczne poselstwa zmierzające na Wawel. W XVII wieku mury miejskie liczyły 3 km, miały 47 baszt i 8 bram głównych. Współcześnie zachował się jedynie północny fragment fortyfikacji średniowiecznych.

Bazylika Mariacka
Główna fara miejska, w fundamentach z początku XIII wieku. Gotycka trzynawowa budowla z sześcioma otwartymi do wewnątrz kaplicami, ośmiobocznym prezbiterium (a w nim największy w Europie gotycki ołtarz Wita Stwosza, obrazujący ,,Zaśnięcie Matki Bożej w otoczeniu apostołów\". Scena ta została zaczerpnięta z apokryfów arcybiskupa genueńskiego Jakuba z Voraginy, tzw. Złotej Legendy o zaśnięciu Matki Boskiej). Dwie wieże, z których wyższa ma 81 metrów i zwana jest Hejnalicą, od wieków pełniły funkcje strażnicze. To właśnie z wyższej wieży, co godzinę można usłyszeć hejnał. Tu również znajduje się krucyfiks odkuty z jednego bloku skalnego, ukazujący ostatnie tchnienie Jezusa.

Kościółek św. Wojciecha
Jeden z najstarszych zabytków architektury romańskiej z początku XII wieku. Stał już na tym miejscu zanim wytyczono rynek. W miarę narastania bruku rynku (ok. 2,6 metra) kościółek zagłębiał się w ziemię... Według legendy to właśnie w tym kościele miał wygłaszać kazania św. Wojciech, przed wyjazdem do Prus w 997r.

Sukiennice
Najstarszy \"hipermarket\" na największym placu miejskim średniowiecznej Europy. Po wielkim pożarze w poł. XVI wieku, odbudowano je w stylu renesansowym, a przyozdobił attyką z maszkaronami rzeźbiarz włoski Santi Gucci.

Wieża Ratuszowa 69 metrów
Dawna siedziba rajców miejskich. Gmach ratusza, zwany Odwachem, został w XIX wieku usunięty. Istnieje możliwość spojrzenia na panoramę Rynku i Starego Miasta z wyższych kondygnacji wieży.

Kościół śś. Piotra i Pawła
Wzniesiony w początku XVII wieku dla zakonu Jezuitów z fundacji Zygmunta III Wazy. Jest to pierwszy i największy kościół barokowy Krakowa. W prezbiterium znajduje się krypta trzech dobrodziejów zakonu: hrabiego, biskupa Trzebickiego i najsłynniejszego polskiego kaznodziei Piotra Skargi. Przed wejściem, na placu Marii Magdaleny, znajduje się pomnik Piotra Skargi, dzieło Czesława Dźwigaja - 2001 rok.

ul. Kanonicza
Najstarsza uliczka Krakowa - kamienice, dziedzińce, portale, herby renesansowe. U stóp Wawelu usytuowany jest dom kanonika i dziejopisa - Jana Długosza; w domu tym dorastał również Stanisław Wyspiański. Przy tej ulicy w Domu Kapitulnym (dziś Muzeum Archidiecezjalne) mieszkał w latach 1951-1964 Karol Wojtyła.

Katedra Wawelska
Trzecia gotycka bazylika katedralna, mieszcząca kalejdoskop dzieł sztuki w różnych stylach, m.in. nagrobki, epitafia królewskie i biskupie, sarkofagi, obrazy, gobeliny, polichromie, rzeźby, stiuki, pomniki... Tu odbywały się koronacje królów polskich i uroczyste ich pogrzeby. Wśród wieńca 20 kaplic jest najpiękniejsza z nich - zwana \"perłą renesansu na północ od Alp\" - kaplica zygmuntowska. Można również wspiąć się po 56 schodach na wieżę z największym renesansowym Dzwonem Zygmunta i dotknąć jego magicznego serca.

Zamek na Wawelu
Renesansowy zamek wzniesiony przez Zygmunta Starego, po pożarze gotyckiego zamku. W parterowych izbach mieści się skarbiec, zbrojownia, dawne archiwa, dom wielkorządcy oraz pomieszczenia dla służby. Sale I piętra służyły jako apartamenty mieszkalne. Na II piętrze przechadzamy się salami reprezentacyjnymi, gdzie królowie przyjmowali zagranicznych posłów. Na baczną uwagę zasługują sale: Poselska - ,,Pod głowami\", ,,Pod Ptakami\", Senatorska - w niej odbywały się przyjęcia i uroczystości dworskie przyozdobiona olbrzymimi arrasami.

Muzeum Narodowe
Płaskorzeźba: Chrystus w Ogrójcu.

Bazylika Trójcy Świętej
Płyta epitafijna z brązu wielkiego humanisty Filipa Kallimacha.

Dom Wita Stwosza
Położony przy ulicy Grodzkiej 39. Tu mieszkał Wit Stwosz w latach 1478-1492. Znajduje się tablica pamiątkowa z 1983 projektu Antoniego Hajdeckiego.

Kaplica Świętokrzyska na Wawelu
Pomnik nagrobny Kazimierza Jagiellończyka, odkuty jeszcze za życia króla. Kapitele kolumn w baldachimie wykonał Jorg Huber z Passawy.

Kościół i klasztor bernardynów
Połóżony na Stradomiu. Znajduje się tu figura świętej Anny Samotrzeć.

Kopiec Kościuszki- centrala Radia RMF, Hotel Pod Kopcem

Aleja Waszyngtona, Salwator, Bulwary Wiślane, Panorama na Park Skalno-Wodny: Skały Twardowskiego, Smocza Jama/ Wzgórze Wawelskie.

Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki
Najstarsza uczelnia artystyczna w Polsce. W 1745 w \"Album Studiosorum\" Akademii Krakowskiej wpisanych zostało 12 najlepszych malarzy cechu. Patron malarzy św. Łukasz sprawuje pieczę nad akademią. Obecna siedziba ASP to monumentalny gmach w stylu neorenesansu florenckiego przy Placu Jana Matejki, projektu Macieja Moraczewskiego z 1879 roku. Pierwszym dyrektorem ówczesnej (kon. XIX wieku) Szkoły Sztuk Pięknych był Jan Matejko.

PAN i PAU
ul. Sławkowska. Najstarsza w Polsce placówka naukowa tego typu. Tradycje powstania sięgają 1816, kiedy to odbyło się pierwsze posiedzenie Towarzystwa Naukowego UJ, które dało początek Akademii Umiejętności. Obecny neorenesansowy budynek zbudowany jest według projektu Filipa Pokutyńskiego w 1864 roku.

Pałac Biskupów Krakowskich
Pałac przy ul. Franciszkańskiej obfituje w interesujące zbiory pamiątek narodowych w gabineciku biskupa Jana Pawła Woronicza. Tu mieszkał kardynał Karol Wojtyła.

Muzeum Archeologiczne i Geologiczne


KAZIMIERZ - dzielnica synagog

Synagoga Remuh
Synagoga z zabytkowym kirkutem (cmentarzem) przy ul. Szerokiej - tutaj spoczął najsłynniejszy filozof i nauczyciel gminy żydowskiej: Mojżesz Isserles Remuh, największy rabin Europy doby renesansu. Na kirkucie znajduje się ponad 720 grobów.

Synagoga Popera
Założona na pocz. XVII wieku przez Bociana (hebr. Poper), ul. Szeroka.

Stara Synagoga
Najstarsza budowla żydowska w Polsce (XV wiek), mieszcząca oddział Muzeum Historycznego z ekspozycją poświęconą historii i kulturze krakowskich żydów, ul. Szeroka.

Synagoga Wysoka
1590 rok, najwyższa bożnica na Kazimierzu, na parterze znajdował się sklep - Gescheft. Budunek posiadał ołtarz - Aron ha kodesz orientowany, ul. Józefa.

Synagoga Izaaka
Synagoga XVII-wieczna ufundowana przez bogatego kupca Ajzyka reb Jekele, ul. Jakuba.

Synagoga Kupa
Zlokalizowana tuż przy murach dawnego miasta żydowskiego. Cały obiekt poddano gruntownej restauracji, ul. Warszauera.

Synagoga Progresywna
(Tempel) najmłodsza na naszym szlaku, bo z 1862, wybudowana dla Stowarzyszenia Izraelitów Postępowych, poza murami.

Bazylika Archikatedralna na Wawelu
Pod wezwaniem śś. Wacława i Stanisława. Pośrodku nawy głównej barokowa konfesja z relikwiami św. Stanisława. To tutaj składano zdobyczne chorągwie spod Grunwaldu i Odsieczy Wiedeńskiej.

Kościoły ul. Stradom: Bernarda ze Sieny, Misjonarzy, dawny św. Jadwigi Śląskiej.

Kościół św. Katarzyny
ul. Augustiańska - najczystszy przykład gotyku. Zbudowany w 1342 roku przez Kazimierza Wielkiego.

Kościół śś. Michała i Stanisława na Skałce
Styl baroku austriackiego, wraz zespołem klasztornym oo. Paulinów, cudowna sadzawka. Według tradycji tu właśnie biskup Stanisław poniósł męczeńską śmierć z rąk Bolesława Śmiałego.

Kościół oo. Bonifratrów
ul. Krakowska - fasada w układzie kulisowym oddaje przykład baroku dynamicznego. Obok szpital bonifratrów, zajmujących się ziołolecznictwem, pomocą najuboższym.

Kościół Bożego Ciała
Główna fara Kazimierza. Zbudowana za czasów Kazimierza Wielkiego. Wewnątrz ciekawy przykład jedynego w mieście \"baroku krakowskiego\".


Kopalnia soli w Wieliczce


Zabytkowa Kopalnia Soli w Wieliczce stanowi jedyny obiekt górniczy na świecie, czynny bez przerwy od średniowiecza do chwili obecnej. Jej oryginalne wyrobiska (chodniki, pochylnie, komory eksploatacyjne, jeziora, szyby, szybiki), o łącznej długości około 300 km, usytuowano na 9 poziomach, sięgających do głębokości 327 m. Ilustrują one wszystkie etapy rozwoju techniki górniczej, kształtowanie się organizacji pracy i zarządzania, powstawanie uregulowań prawnych w przemyśle, a także lekcję patriotyzmu i umiłowania wolności.
Ten unikatowy na skalę światową zabytek, w dniu 9 września 1978, został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, jako jeden z pierwszych 12 obiektów z całego świata.
Pierwsze wyprawy turystyczne do kopalni zaczęły się odbywać w XV wieku, ale korzystały z nich tylko elity dworskie, humaniści i naukowcy. W ostatnich dekadach wieku XVIII zwiedzało kopalnię miesięcznie kilkadziesiąt osób, gdy już w pierwszych latach XIX wieku liczba ta przekroczyła 100 osób tygodniowo. W czasach zaboru austriackiego udostępniono gościom kilka zabytkowych komór na I poziomie, tworząc w ten sposób początek dzisiejszej trasy turystycznej. Stopniowo włączano do niej kolejne wnętrza, także na drugim i trzecim poziomie, wzbogacając je o szereg atrakcji podkreślających urok podziemnych sal i umilających zwiedzanie. Zwiedzającym towarzyszyli górnicy z pochodniami, puszczano ognie sztuczne, iluminowano bardziej widokowe fragmenty wyrobisk. Do atrakcji należało \"przechodzenie mostem nad przepaścią\", przepłynięcia jeziorka solankowego, pokaz tzw. \"piekielnej jazdy\" opuszczanych na linie górników, słuchanie grzmiącego echa wystrzału z pistoletu. W drugiej połowie XIX wieku przybyła jeszcze jedna atrakcja 2,5-kilometrowa przejażdżka ozdobnymi wagonikami kolejki konnej.
W kolejnych latach liczba gości rosła, jednak do przyjęcia wzrastającej liczby turystów obiekt nie był przygotowany. Wraz z pracami zabezpieczającymi nastąpiła rozbudowa infrastruktury turystycznej i obecnie podziemną trasę turystyczną wielickiej kopalni odwiedza blisko 800 tys. turystów rocznie. Funkcje lecznicze dostrzeżono w okresie międzywojennym. Dzięki lekarzowi kopalnianemu Feliksowi Boczkowskiemu powstał w 1839 roku zakład kąpieli solankowych, leczący aż 36 jednostek chorobowych od kataru czy histerii po niepłodność. Podziemne sanatorium, które funkcjonuje po dziś dzień, zostało założone przez prof. Mieczysława Skolimowskiego w 1958 roku. Specyficzny mikroklimat wyrobisk podziemnych leczy głównie astmę oskrzelową, zapalenie oskrzeli oraz katar alergiczny.
Wieliczka dysponuje dosyć dobrze rozwiniętą bazą noclegową. W zależności od preferencji turystów zakwaterowanie oferują trzy hotele, kwatery prywatne, campingi i pola namiotowe oraz Dom Pielgrzyma. W miasteczku znajdują się liczne restauracje i kawiarenki. Turyści bardziej zainteresowani wycieczkami pieszymi lub rowerowymi mogą skorzystać z szlaków turystycznych przebiegających w okolicy. Miłośników sztuki zainteresuje z pewnością kilka zabytkowych kościołów i pałaców oraz średniowieczny układ rynku.


Białowieski Park Narodowy

Jest to najstarszy park narodowy w Polsce i jeden z pierwszych w Europie.
Z uwagi na unikatowe walory przyrodnicze Białowieski Park Narodowy został uznany w 1977r. przez UNESCO za światowy rezerwat biosfery. Umieszczony został także na Liście Światowego Dziedzictwa Ludzkości, jako jedyny polski obiekt przyrodniczy.
W grudniu 1992 r. UNESCO rozszerzyło granice obiektu Światowego Dziedzictwa Ludzkości na przyległą do polskiego parku, objętą ochroną ścisłą, część Białoruskiego Parku Narodowego \"Biełowieżskaja Puszcza\". W ten sposób powstał polsko-białoruski transgraniczny Obiekt Dziedzictwa Światowego. W 1997 przyznano parkowi Dyplom Europy.
Białowieski Park Narodowy chroni ostatnie na niżu Europy naturalne ekosystemy leśne znajdujące się w strefie lasów liściastych i mieszanych. Drzewostany, które ocalały, są jedynym wzorcem na to, jak wyglądały niegdyś europejskie lasy. Najważniejszym zbiorowiskiem leśnym typu środkowoeuropejskiego jest las dębowo-grabowy, dla którego przyjęła się w Polsce ludowa nazwa - grąd. Ten typ lasu ma charakterystyczną strukturę, składającą się z kilku warstw: ponad okap drzew liściastych wznoszą się pojedyncze strzeliste korony świerków, sięgające niekiedy do 45 m wysokości. Następną warstwę tworzą korony okazałych dębów, lip, klonów, a niekiedy także jesionów i wiązów. Na wysokości kilkunastu metrów rozpościera się zwarta warstwa koron grabów. Bujnie rozwinięta jest też warstwa krzewów. W bezodpływowych nieckach terenowych, ze stojącą wodą, ukształtowały się bagienne lasy olszowe. Uboższe gleby zajmują różne postacie borów mieszanych z udziałem świerka. Niewielkie obszary dawnych torfowisk zajmują bory bagienne. Wartość lasów to przede wszystkim bogactwo form, wyrażające się między innymi liczbą gatunków.
Flora parku liczy około 4500 gatunków, w tym 725 gatunków roślin naczyniowych (rośliny kwiatowe, widłaki, paprocie), ponad 200 gat. mszaków, 277 gat. porostów i około 3000 gat. grzybów - a wiele nadal jest odkrywanych. Spośród szczególnie rzadkich roślin parku, 62 gatunki objęte są ochroną.. Na szczególną uwagę zasługuje obszar \"Rezerwatu Ścisłego\", na terenie, którego praktycznie od 1921 roku nie są wykonywane żadne prace leśne. Według danych inwentaryzacyjnych w 1991 roku przeciętny wiek drzewostanów w \"Rezerwacie Ścisłym\" wynosił 126 lat (średni dla Polski to 54 lata). Wiele puszczańskich drzew ma imponujące rozmiary i wiek. Najwyższe świerki osiągają ponad 52 m wysokości. Najstarsze dęby liczą ponad 400 lat. Niektóre z nich stają się legendarne, jak np. Dąb Jagiełły, który w wieku ok. 500 lat powalony został (w 1974 r.) przez wiatr.
Fauna parku liczy około 11 000 gatunków, wśród których przeważają bezkręgowce. Najliczniejszą (ok. 8500 gat.) grupą są owady (m.in. mieniak strużnik, wstęgówka jesionka, nastrosz topolowiec, żerdzianka Urrusova). We wszystkich grupach jest dużo gatunków rzadkich lub objętych ochroną gatunkową. W parku można spotkać 250 gatunków ptaków (w tym 120 gniazdujących), m.in. bociana czarnego, żurawia, jarząbka, orlika krzykliwego, sóweczkę, muchołówkę małą i białoszyję, orzechówkę, dziwonię, kruka oraz 8 gatunków dzięciołów. Występuje 7 gatunków gadów (m.in. żółw błotny) oraz 12 gatunków płazów. W parku występują 44 gatunki ssaków, w tym: żubr, łoś, bóbr, ryś, wilk, gronostaj, wydra, lis, jenot, kuna, ła