Samobójstwo
Sukcesy utrzymanek
Sposobem na wyrwanie się z nizin jest zostanie utrzymanką bogatego pana lub kilku zamożnych mężczyzn. Taką sytuację opisuje Aszantka Włodzimierza Perzyńskiego. Jej bohaterka Władka Lubartowska zostaje utrzymanką zamożnego mężczyzny, ale z czasem zdradza go i rujnuje, doprowadza do bankructwa, sutenerstwa i samobójstwa. Jednocześnie uwodzi następnych mężczyzn, którzy mogą dać jej pieniądze...
Samobójstwo
(....) Julio, czemu jesteś Wciąż jeszcze taka piękna? Czy to znaczy, Że bezcielesna Śmierć jest także zdolna Do żądzy, że ten wygłodzony potwór Trzyma cię w mroku, aby siłą posiąść? Chociażby po to, by temu zapobiec, Spocznę przy tobie na posłaniu nocy I już się stąd nie ruszę. Tak, zostanę Tu, gdzie robactwo mamy na posługi; Tu, w tej sypialni znajdę odpoczynek, Ze znużonego światem ciała zrzucę Przygniatające brzemię wrogich gwiazd. (...) Co trzymasz, miły, w zaciśniętej dłoni? Ach,...
Samobójstwo podyktowane bezsensem istnienia
Inna grupa literackich samobójstw, mająca niekiedy wiele wspólnego z samobójstwami z miłości, to autodestrukcja spowodowana poczuciem bez sensu istnienia. Np. Kordian Juliusza Słowackiego zaczyna się od przywołania postaci zmarłego przyjaciela bohatera („zabił się, młody”). Kordian, nieszczęśliwy w miłości,także podejmie próbę samobójczą. Z kolei samobójstwo Płoszowskiego, bohatera Bez dogmatu Sienkiewicza, choć popełnione z miłości, także ma związek z wcześniejszymi autodestrukcyjnymi,...
Samobójstwo w ramach protestu
Paradoksalnie niekiedy dopiero samobójstwo ma nadać sens życiu bohatera. Być może tak było z samobójstwem Litawora. Tak dzieje się też w przypadku bohatera Tadeusza Konwickiego. Pisarz, który od dawna nie napisał nic znaczącego, nie czuje się sługą reżimu ani opozycjonistą, jest namawiany przez kolegów z opozycji do aktu samospalenia przed Pałacem Kultury. Ma zaprotestować w ten sposób przeciw całkowitej sowietyzacji Polski i włączeniu jej do ZSRR. Co ciekawe, wyznaczony do tej roli przez...
Czy samobójcy?
Odbierając sobie życie, Antygona zalicza siebie do grona samobójców.Ale czy są też nimi podejmujący nierówną walkę z wrogiem buntownicy, powstańcy, rewolucjoniści, tak jak pan Wołodyjowski czy Roland stający przeciw miażdżącej sile wroga? Wolą narażać młode życie, wolą nawet pogodzić się z własną śmiercią, która jest bardzo prawdopodobna, nie są nawet pewni pośmiertnej sławy (jak Baczyński – żołnierz i poeta, którego można utożsamiać z podmiotem lirycznym większości jego wierszy, np....
Żona starego męża
Dopuszcza się zdrady i żyje podwójnym życiem żona starego fabrykanta Lucy Zuckerowa z Ziemi obiecanej . Ma ona namiętny romans z ambitnym Polakiem Karolem Borowieckim. Ma nawet z nim dziecko, które mąż Lucy uważa za swoje i bardzo się nim cieszy. Obsypuje nawet żonę prezentami za narodziny potomka...Gdy zaczyna podejrzewać romans żony (czemu Borowiecki stanowczo zaprzecza), wysyła Lucy pociągiem do Berlina, kobieta nie ponosi kary... Inaczej jest w przypadku Anny Kareniny – tytułowej...
Rozrzutne żony
Jako nierozsądna, skłonna do wielkich wydatków kobieta ukazana zostaje żona modna z satyry Ignacego Krasickiego pod takim właśnie tytułem. Mąż, który skarży się na nią koledze, ma wielkie wydatki na dom, jego przebudowę i urządzenie, nową służbę, przyjęcia dla gości... W dodatku powstają straty w wyniku zapalenia się obejść gospodarskich od fajerwerków. Wielkie wydatki chętnie czyniłaby też bohaterka Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej,żona Benedykta Korczyńskiego, Emilia, lubiąca żyć na...
Przegląd postaci
Jedną z takich postaci był bohater Granicy Zofii Nałkowskiej Walerian Ziembiewicz.Utracił własny majątek i wniesiony przez żonę posag. Został rządcą cudzego majątku w Boleborzy. Na tym stanowisku również nie radził sobie najlepiej. Nie był w stanie pokryć kosztów studiów syna, dlatego Zenon skorzystał z pomocy bogatszych osób, a potem całe życie pokutował, spłacając tym ludziom długi wdzięczności... Nie zawsze był przy tym w zgodzie ze swoimi poglądami, szedł na kompromisy moralne, ale i...
Echa dekadentyzmu
Wiele wspólnego z postawą dekadencką mają bohaterowie utworów Witkacego. Znudzeni życiem, złaknieni ekstremalnych stanów i przeżyć (ekstazy doznawanej pod wpływem przeżyć erotycznych, niebezpiecznych wypraw i... narkotyków) niejednokrotnie nie odnajdują sensu istnienia i decydują się na samobójstwo. Poczucie schyłku epoki ujawnia się w katastroficznych utworach Witkacego, mowa w nich o zagrożeniu rewolucją – taka rewolucja niewątpliwie byłaby, zdaniem Witkacego, końcem epoki, końcem...
Podróż – ucieczka
Podróż bywa też... ucieczką. Przed życiem, przed miłością, przed rozpaczą. W podróż na Zachód zostaje wysłany przez matkę Józef Odrowąż (Wierna rzeka Stefana Żeromskiego), zakochany w Salomei Brynickiej. Czas i odległość mają uwolnić go od tej nieodpowiedniej, zdaniem matki, miłości. Stanisław Wokulski, bohater Lalki , być może ucieka po zawodzie miłosnym do Paryża, by kontynuować badania w laboratorium Geista. Według innej wersji popełnia samobójstwo.
Bankructwo – brak pieniędzy uniemożliwiający dalszą egzystencję
Niektórym hazardzistom i utracjuszom grozi bankructwo. Pani Bovary, nie mogąc spłacić swych długów u lichwiarza, popełnia samobójstwo. Podobnie postępuje ojciec młodzieńca, którego kocha Eugenia Grandet, czy ojciec Wicia z Kroniki wypadków miłosnych Tadeusza Konwickiego. O panach skaczących „z okien na Wall Street”, gdy trzeba „frak zamienić na łach” „z powodu jednej giełdowej sesji”, śpiewa w swej piosence Marek Andrzejewski.
Histeryczka – polska pani Bovary
Celina Mroczkówna, inna bohaterka Nocy i dni, nauczycielka zatrudniona przez Niechciców, to łagodna histeryczka straszona niekiedy przez dzieci i służbę. Jej nadmierna egzaltacja, przejmowanie się lekturami i zbyt wielkie przywiązywanie wagi do własnych strojów i fryzur skutkuje żartami najbliższego otoczenia, szydzącego z nadwrażliwej i wiecznie roztargnionej kobiety. Histeryczna panna, która kiedyś złamała nogę, uciekając przed rzekomym złodziejem (który prawdopodobnie w ogóle nie zaglądał...
Samobójstwo życiowych bankrutów
Literaccy samobójcy nie zawsze umierają lub chcą umrzeć z miłości, choć niekiedy ich śmierć z miłością ma coś wspólnego. Np. ojciec Wicia z Kroniki wypadków miłosnych odebrał sobie życie, gdy okazał się życiowym bankrutem– ktoś bowiem sprzeniewierzył pieniądze, za które ojciec Wicia odpowiadał... Zapewne nie mogąc wyjść z honorem z zaistniałej sytuacji ani zapewnić bytu rodzinie, ojciec Wicia wybrał śmierć. W nieco innej sytuacji był Zenon Ziembiewicz – bohater najbardziej znanej powieści...
Podjęcie decyzji równej samobójstwu
Literatura przedstawia też szereg bohaterów, którzy samobójcami sensu stricte nie są, ale niejako sami na siebie wydają wyrok śmierci. Wolą żyć, ale tak organizują swe życie, jak gdyby świadomie z tego daru zrezygnowali, igrają ze śmiercią, dopuszczają jej wybór, jeśli tego wymagać będą okoliczności. Np. tytułowy bohater średniowiecznej Pieśni o Rolandzie niejako wydaje wyrok na siebie i swoich współtowarzyszy, rezygnując z wezwania pomocy i stając do walki przeciw nierównym siłom wroga....
Nieuczciwi karierowicze epoki dwudziestolecia międzywojennego
Dzieckiem ze zubożałej rodziny szlacheckiej jest też Zenon Ziembiewicz– bohater Zofii Nałkowskiej. Wspierany przez ustosunkowanych znajomych zaciąga ogromne długi wdzięczności. Będzie je spłacał przez całe swoje konformistyczne życie, dokonując ciągłych kompromisów moralnych. Będzie drukował słowa sprzeczne z jego poglądami, a jako prezydent nie zaprotestuje przeciw rozkazowi strzelania do robotników. Nie tylko karierę zrobi nie do końca uczciwe. Także w życiu prywatnym dopuści się zdrady,...
Szaleństwo na piedestale – we współczesnych tekstach
Odrębne zagadnienie stanowi przedstawianie we współczesnych tekstach kultury wykształconych, nadwrażliwych, chorych psychicznie kobiet. Codzienne życie, pracę i dylematy chorej psychicznie pisarki Virginii Woolf portretuje film Godziny . Na ekranie widzimy, jak tworzy ona wspaniałą powieść Pani Dalloway i jednocześnie coraz bardziej osuwa się w mrok swej choroby... Wspierana przez męża, próbująca uczestniczyć w życiu rodzinnym siostry i jej dzieci, coraz bardziej dramatycznie traci...
Samotność tyrana
Samotny pozostaje w swych poczynaniach tyran Klaudiusz żyjący w ciągłym niepokoju. Mając świadomość, że jest winien zbrodni, a Hamlet depcze mu po piętach, musi przy innych robić dobrą minę do złej gry, za plecami snując intrygi: wysyła Hamleta w podróż, potajemnie pisząc list do innego władcy, by go zgładził, gdy podstęp jednak się nie udaje i Hamlet wraca, próbuje w inny sposób zamordować księcia (trucizna). Podobnie samotny jest Kreon, wydający wyrok na Antygonę. Ma przeciwko sobie syna i...
Mąż rozdarty między dwiema kobietami
Klasyczny trójkąt małżeński tworzą Zenon Ziembiewicz, jego żona Elżbieta z Bieckich i córka kucharki Justyna Bogutówna. Co ciekawe, Elżbieta wie, że Zenon jeszcze za czasów narzeczeńskich miał romans z Justyną, którego efektem była ciąża usunięta za przyzwoleniem Ziembiewicza przez Bogutównę. Ten romans kładzie się cieniem na życiu małżeńskim i rodzinnym Ziembiewiczów. Zenon, a nawet Elżbieta czują się odpowiedzialni za Justynę: jej zdrowie, psychikę, stan majątkowy, pracę. Zenon nie...
Miłość do macochy
W dramacie romantycznym pojawia się też motyw miłości do macochy. Trudno nazwać go kazirodztwem, choć pewne tabu zostaje w utworze przełamane. Np. Zbigniew – bohater Mazepy Juliusza Słowackiego, syn Wojewody, nieszczęśliwie kocha się w wiernej ojcu macosze – Amelii. Ona też darzy go uczuciem. Nigdy jednak nie zdołają go sobie wyznać do końca. Zbigniew zginie śmiercią samobójczą, rzekomo od kuli Mazepy, z którym pojedynkuje się w imieniu ojca. Macocha dowie się od Kozaka o miłości Zbigniewa...
Szał zemsty
Rysy szaleństwa nosi bohaterka dramatu Juliusza Słowackiego Ksiądz Marek, Żydówka, córka rabina, Judyta, która przyjmuje na potajemnym chrzcie imię Salomei. Zawiedziona przez chrześcijan, brutalnie uwodzona przez Klemensa Kosakowskiego, który morduje też jej ojca, mści się na Polakach – konfederatach barskich, zdradzając Rosjanom, gdzie jest podziemne przejście do miasta. Gdy dociera do niej, co zrobiła i spotyka się z pojmanym przez wrogów księdzem Markiem, który wybacza jej winę, w akcie...
Żona niewierna
Wdzięczny materiał dla literatury stanowią żony niewierne. Chyba najbardziej znane z nich to Emma Bovary i Anna Karenina. Pierwsza z nich, bohaterka powieści Flauberta, jest marzycielką, rozczytaną w literaturze i pragnącą lepszego życia. Wychodzi za mąż, by wyrwać się z rodzinnego domu, myśli o wielkiej miłości i niezwykłym życiu. Niestety, jej oczekiwania nie zostają spełnione. Przypadkowa wizyta w pałacu arystokraty wywołuje u niej marzenia o innym życiu, pełnym przepychu. Mąż...
Awans ze wsi do miasta
Dość często poruszanym po wojnie, w nurcie tzw. literatury wiejskiej, problemem jest awans synów chłopskich ze wsi do miasta. O takim awansie opowiadają kultowe seriale: Dom i Daleko od szosy czy komedia Kogel mogel . Literatura, np. poezja Tadeusza Nowaka, powieści Wiesława Myśliwskiego czy Juliana Kawalca, skupia się na dylematach towarzyszących synom chłopskim, odchodzeniu od tradycji, poszukiwaniu tożsamości. W groteskowym klimacie przedstawia problem Konopielka Edwarda...
Kobieta szalona
Ludziom wydaje się, że przyczyną szaleństwa jest wielkie i dramatyczne wydarzenie, jakieś cierpienie, którego nie da się znieść. Wydaje im się, że wariuje się z jakichś powodów – z powodu porzucenia przez kochanka, śmierci najbliższej osoby, utraty majątku, spojrzenia w twarz Bogu. Ludzie myślą też, że wariuje się nagle, od razu, w niezwykłych okolicznościach, a szaleństwo spada na człowieka jak siatka-pułapka, pęta rozum, mąci uczucia. Tymczasem Florentynka zwariowała zupełnie...
- Szaleństwo religijne
- Szaleństwo na piedestale – we współczesnych tekstach
- Artystka niespełniona
- Szalona inna
- Szaleństwo w mitologii
- Szał zemsty
- Szaleństwa spełnionej artystki
- Samobójczynie i umierające z miłości
- Odrażające szaleństwo
- Szaleństwo powodowane strachem i wyrzutami sumienia
- Zgwałcona
- „Stara wariatka”
- Karusia – szalone spotkanie z duchem kochanka
- Szalona Ofelia
Utrata dziewictwa
Jak już wspomnieliśmy, utrata dziewictwa przez pannę bywa tragedią. Niektóre utwory rejestrują ów ważny moment w życiu dziewczyny czy kobiety. Alina Nałęcz z Kroniki wypadków miłosnych traci dziewictwo ze swoim „mężem” Wiciem, zawierając nad rzeką tajny symboliczny ślub, który ma się zakończyć wspólnym samobójstwem. Trucizna jednak jedynie uśpi kochanków i oboje przeżyją owo wtajemniczenie w miłość i śmierć. Hanka – służąca z Moralności pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej, choć przed...
Zdrada małżeńska
Przykładem nielojalności i naruszenia umowy pomiędzy ludźmi jest zdrada małżeńska. Zdradza żonę wielokrotnie bohater mitów greckich Zeus. Afrodyta zdradza męża – nudnego, kulawego, wiecznie brudnego i zajętego pracą w kuźni Hefajstosa. Mitologia to cała siatka zdrad... Zdrada jest też przyczyną wojny trojańskiej. Piękna Helena, porwana przez księcia trojańskiego Parysa, najbardziej pożądana kobieta grecka, zdradza z trojańskim księciem męża Menelaosa. Wraz z wojskami przybywa on upomnieć się...
Buntowniczka Antygona w dramatach innych epok
Nie tylko starożytni twórcy, tacy jak Sofokles czy Eurypides, pisali o tragedii Antygony. Postać ta zafascynowała także twórców późniejszych epok. Artur Maria Swinarski jest autorem m.in. dramatu Godzina Antygony , Roman Brandstaetter napisał Ciszę (w pierwszej wersji Winogrona Antygony ), antyczna bohaterka zainspirowała też Jeana Cocteau i Bertolta Brechta. Akcję umieszczano często w innych, uwspółcześnionych realiach, np. w sztuce Swinarskiego rzecz dzieje się w czasie rewolucji w...
Samobójstwo ekspiacyjne
Niekiedy samobójstwo ma stać się odkupieniem poprzednich win. Tak dzieje się w Grażynie Adama Mickiewicza. Litawor, książę nowogrodzki, który nie sprostał obowiązkom władcy i wiernego sługi ojczyzny i został w walce z Krzyżakami zastąpiony przez kobietę – żonę przebraną w mężowską zbroję, rzuca się na stos, na którym płoną zwłoki bohaterskiej Grażyny. Jego samobójstwo nabiera charakteru symbolicznego. Ma odkupić winę. A może także staje się symbolicznym gestem zamiany ról – zwykle to żony...
Marzenia o miłości romantycznej i nieudolne naśladowanie jej w życiu
Lektury romansów i miłosnych dramatów kształtują nowy typ czytelników i czytelniczek– złaknionych niezwykłych przeżyć, gorących uczuć i namiętności. Naczytał się Cierpień młodego Werter a Gustaw z Dziadów Adama Mickiewicza i naśladuje doświadczenie swego bohatera w życiu. Obwinia nawet „książki zbójeckie” zaswe nieszczęścia. Z kolei Emma Bovary, tytułowa postać z powieści Flauberta, na podstawie lektury romansów spodziewa się w małżeństwie niezwykłych uniesień miłosnych, których w nim nie...
Rozterki Hamleta
Wielkim źródłem inspiracji, zwłaszcza dla romantyków i twórców współczesnych, jest też postać Hamleta. Duński książę patronował wielu rozterkom bohaterów. Romantycy chętnie sięgali do świata Szekspira, ponieważ potwierdzał ich potrzebę odwoływania się do zjawisk irracjonalnych, nadprzyrodzonych, do świata duchów... Adam Mickiewicz – romantyk inspirowany światem wyobraźni ludowej, światem pełnym niezwykłych, niewytłumaczalnych zjawisk i tajemnic,uczynił mottem swej programowej ballady...
Piłat w innych utworach
Postać Piłata pojawia się także w innych utworach. Według tradycji chrześcijańskiej Piłat nie mógł pogodzić się z wydanym wyrokiem i być może popełnił samobójstwo. W utworze Anatola France’a Procurator Judei mamy jednak do czynienia z reinterpretacją tej legendy. Pytany po latach o dawnego skazańca, Piłat nie może przypomnieć sobie Jezusa Chrystusa... Do motywu tego nawiązał rosyjski pisarz Warłam Szałamow, autor wstrząsających Opowiadań kołymskich . W opowiadaniu Procurator Judei...
Zemsta zza grobu
W utworach romantyków, zwłaszcza dramatach i balladach, zza grobu mszczą się także umarli na żywych. I tak np. w balladach Adama Mickiewicza panuje okrutna ludowa sprawiedliwość, nakazująca bezwzględnie mścić się na wiarołomnych małżonkach, niewiernych kochankach czy niesprawiedliwych najeźdźcach. W balladzie Świteź zamienione w kwiaty niewinne córki i żony wojskowych, którzy opuścili miasto, zabijają carskich najeźdźców (którykolwiek z nich dotknął roślin, padał trupem). Jest to zemsta za...
Dekadenta portret z dystansem
Właśnie z dystansem traktował postawy dekadenckie pozytywista Henryk Sienkiewicz. Dał temu wyraz w powieści Bez dogmatu , napisanej w formie pamiętnika dekadenta – Leona Płoszowskiego. Młodzieniec ten, zamożny i utalentowany, który nigdy nie skalał rąk pracą, odczuwa ból istnienia. Cierpi między innymi z powodu nieszczęśliwej miłości, niezdolny jest do jakiegokolwiek sensownego działania, nie pracuje, a szczęśliwą miłość przekreśla, by potem cierpieć z powodu niespełnienia oraz choroby i...
Cichy lub potajemny ślub
Niezbyt huczny jest ślub Basi i Bogumiła Niechciców, w dodatku w tym samym dniu umiera matka Bogumiła, co pan młody stara się ukryć przed Basią. Cichy i szybki jest ślub bohaterów Krzyżaków Sienkiewicza – Zbyszka z Bogdańca i Danuśki, która musi podążać na spotkanie z chorym, ślepnącym ojcem (faktycznie jest to podstęp Krzyżaków ). Potajemny ślub biorą Romeo i Julia, zakochani w sobie od pierwszego wejrzenia bohaterowie tragedii Williama Szekspira, którym ojciec Laurenty próbuje pomóc...
Samobójstwo zakochanych
Najczęściej oczywiście zabijają się lub podejmują samobójcze próby zakochani. Nieszczęśliwi, bo ich miłość nie została odwzajemniona, nieszczęśliwi, bo jakiś zakaz czy społeczna przepaść dzieli ich od ukochanej istoty. Nieszczęśliwi, bo śmierć zabrała istotę im najbliższą. Nieszczęśliwi, bo zostali zdradzeni. Już w mitologii greckiej i dramacie antycznym popełniano samobójstwa – niektóre z miłości. Orfeusz, który schodzi do Hadesu za Eurydyką, nie popełnia wprawdzie samobójstwa, ale igra ze...
Tacy jak Wokulski
Na koniec warto jeszcze wspomnieć o postaciach, których losy nie zostały do końca wyjaśnione. Biografia Stanisława Wokulskiego – głównego bohatera Lalki Boleslawa Prusa – budzi wiele wątpliwości. Czytelnik nie wie, czy popełnił samobójstwo (ma za sobą próbę samobójczą), czy może podjął się nowych wyzwań handlowych bądź naukowych. Pisarz nie postawił kropki nad i. Według Szumana Wokulski zabił się w Zasławiu, niczym romantyczny kochanek (sam Szuman też ma za sobą taką próbę samobójczą),...
Zdrajcy w imię dobra ojczyzny i ludzkości
Judyta, choć w pewnym sensie zdradziła, bo działała wbrew swym słowom i zapewnieniom, działała dla dobra ojczyzny. Podobnie postępował bohater mitów oraz starogreckich eposów – Iliady i Odysei , mądry, przebiegły Odyseusz (Odys, Ulisses), dzięki któremu do Troi wprowadzono ogromnego konia, niby pozostawionego w popłochu przez wycofujące się wojska (a może w darze?,jak wydawało się obleganym). Trojanie wciągnęli go za bramy miasta, a nocą z jego wnętrza wyszli uzbrojeni wojownicy, wśród nich...
Zaloty bohaterów romantycznych
Zaloty bohaterów romantycznych to przede wszystkim westchnienia przy księżycu, wspólne rozmowy i lektury. Uwodził żonę przyjaciela (której zresztą wcześniej nie chciał) tytułowy bohater Cierpień młodego Wertera . Odepchnięty przez Lottę, z którą łączyła go wspólnota dusz, popełnił samobójstwo. Wspomina swe spotkania z Marylą, które jednak nie zakończyły się ślubem, mówiący w wierszu Do M*** oraz bohater IV części Dziadów Adama Mickiewicza– Pustelnik, którego miła wyszła za mąż za innego.
Pustelnik (Gustaw)
Pustelnikiem nazwany zostaje również bohater IV części Dziadów Adama Mickiewicza, nieszczęśliwy, porzucony kochanek, „umarły dla świata”. Jego status jest dla literaturoznawców niejasny (jest upiorem czy żywym człowiekiem? – trudno to jednoznacznie orzec, ale wiele wskazuje na to, że upiorem). Pewne jest jedno: został skrzywdzony w miłości, nie widzi już przyszłości dla siebie na świecie. Opowiada swą dramatyczną historię księdzu, gospodarzowi ubogiej chatki, swemu byłemu nauczycielowi....
Samobójstwo Antygony
P ewną analogię można też znaleźć pomiędzy wymienionymi bohaterami a Antygoną.Dla niej także istnieją wyższe wartości niż życie. Ona także gotowa jest wybrać śmierć,byle te wartości ocalić. Bohaterka tragedii Sofoklesa wie, że praktycznie wydaje na siebie wyrok, broniąc praw boskich i przeciwstawiając się władzy. Decyzji jednak nie zmienia. Próbuje pogrzebać ciało swego brata zdrajcy, wbrew woli władcy Kreona, i zostaje skazana na śmierć. Trudno uznać jej decyzję za równą samobójstwu, może...
Miłość romantyczna
Gustaw kochał swą wybrankę miłością romantyczną. Był przekonany o wspólnocie dusz łączącej go z ukochaną. Była to więź silniejsza niż wszelkie zobowiązania,niż małżeństwo, niż moralność. Kobieta jednak wyszła za innego. Podobnie Werter z Cierpień młodego Wertera Goethego uważał, że dusze jego i Lotty są sobie przeznaczone, wszak razem doznawali tylu wspaniałych wzruszeń przy lekturze. Ponieważ nie mógł dalej żyć bez wybranki swego serca, która została żoną innego, popełnił samobójstwo......
Kara wymierzona własną ręką
Niekiedy zbrodniarz wymierza sobie karę własną ręką. Edyp– bohater Króla Edypa Sofoklesa i mitów greckich, dowiedziawszy się o swej, nieświadomie popełnionej, zbrodni ojcobójstwa i kazirodztwa, wykłuwa sobie oczy, Jokasta – jego żona i matka, wiesza się... Wedle tradycji biblijnej Judasz, który nie mógł pogodzić się z tym, że wydał Jezusa, odebrał sobie życie. Karze siebie także Krzyżak, Zygfryd de Löwe, oprawca Juranda, pośredni sprawca śmierci jego córki Danuśki, który nie może...
Zerwane zaręczyny
Niekiedy pisarze opowiadają o zerwanych zaręczynach, którym towarzyszy symboliczny zwrot pierścionka (pierścionków). Oto kilka najbardziej znanych przykładów. Zwraca swój pierścionek niewiernemu narzeczonemu Anka – bohaterka Ziemi obiecanej Władysława Stanisława Reymonta, która chce, by Karol Borowiecki mógł wycofać się bez szwanku na honorze z krępującego go układu. Postępuje szlachetnie i niejako za Karola załatwia niewygodną dla niego sprawę w korzystny dla niego sposób. Wkrótce potem...
Marzenia naukowców
Marzycielami, których przedmiotem marzeń jest nauka, są przyjaciele i znajomi Wokulskiego: Szuman, Geist i Ochocki. Michałowi Szumanowi naukowa pasja granicząca z dziwactwem pozwala przetrwać rozpacz i samotność spowodowaną śmiercią narzeczonej, a potem utratą złudzeń niepodległościowych (ów Żyd po klęsce powstania styczniowego trafia na Sybir, tak jak Wokulski). Po pewnym czasie jednak zainteresowania pomiarami włosów różnyc h ras wydają się doktorowi absurdalne i nieopłacalne, zawiesza je...
Miłość do umarłej
Mitologia grecka opowiada o wielkiej miłości Orfeusza i Eurydyki. Tych dwoje kochało się, ale rozdzieliła ich śmierć. Tracki śpiewak tak kochał swą żonę, że nie wyobrażał sobie życia bez niej. Dlatego zstąpił do Hadesu. Swą grą tak urzekł boga podziemi, a nawet Cerbera, że uzyskał zgodę na wyprowadzenie Eurydyki z zaświatów.Postawiono mu tylko jeden warunek: miał nie oglądać się za siebie. Nie dotrzymał go, przy wyjściu z Hadesu nie zdołał się powstrzymać i – obejrzał się. Utracił Eurydykę...
Uczta rzymska
Huczne rzymskie uczty na dworze Nerona pokazuje Quo vadis Henryka Sienkiewicza. Panuje na nich rozpasanie, sporo się pije, uwodzi kobiety... Epikurejską ucztą, urządzoną na pożegnanie przyjaciół (i pożegnanie z życiem), jest przyjęcie wyprawione przez sybarytę Petroniusza. Rzymski poeta i dostojnik, który popadł w niełaskę Nerona, sprasza przyjaciół, podejmuje ich i czyta im obraźliwy list do cesarza. W czasie uczty podcina sobie żyły, umiera w otoczeniu piękna, miłości (Eunice!),...
Tajemnicza pustelnica
W literaturze romantycznej spotykamy też kobiety pustelnice. Jedną z nich jest bohaterka Konrada Wallenroda Adama Mickiewicza, żona Waltera Alfa i córka księcia Kiejstuta, „piękna Litwinka” Aldona. Opuszczona przez męża, który udaje się pod przybranym nazwiskiem Konrada Wallenroda podstępnie walczyć z Krzyżakami, podąża za nim do Malborka i tam osiada w wieży jako pustelnica. Zna mroczne tajemnice pogrążonego w nałogu i wątpliwościach rycerza, potem wielkiego mistrza, który wbrew rycerskim...
Polska femme fatale
Do polskich kobiet fatalnych zaliczyć można niewątpliwie Izabelę Łęcką z Lalki Prusa, rozkochującą w sobie Stanisława Wokulskiego. Arystokratka wprawdzie nie zastawia sideł na kupca, ale gdy orientuje się, iż może odnieść korzyści ze związku z nim, przyjmuje jego hołdy, a nawet ofertę małżeństwa, manipulując zakochanym mężczyzną. Narzeczeństwo z Wokulskim nie przeszkadza jej we flirtowaniu z kuzynem. Sama chłodna i nieczuła, ma specyficzny stosunek do mężczyzn – traktuje ich przedmiotowo,...
Sława rycerska
Motyw rycerskiej sławy pojawia się już w utworach antycznych. Bohaterskich mężów sławią eposy ( Iliada, Odyseja ). Achilles czy Hektor swą dzielnością,niezłomnością, niezwykłymi czynami wsławiają swe imię. Celem eposów jest m.in. właśnie rozsławianie czynów sławnych mężów. „Muzo! Męża wyśpiewaj, co święty gród Troi/Zburzywszy, długo błądził i w tułaczce swojej/Siła różnych miast widział” – mówi Odyseja . Iliada zaczyna się od słów: „Gniew Achilla, bogini, głoś, obfity w szkody,/Który...
Zdziwaczała guwernantka
Prócz wzniosłych obrazów heroicznych nauczycielek literatura utrwaliła też śmieszne, karykaturalne wręcz postaci guwernantek. Taka jest Celina Mroczkówna– bohaterka Nocy i dni Marii Dąbrowskiej, korepetytorka, zatrudniona w domu Niechciców. Z powodu jej oschłości i braku swobody w zachowaniu nie lubią jej dzieci, z którymi pani Celina nie umie nawiązać kontaktu. Wyśmiewa się z niej też służba, zauważająca przewrażliwienie kobiety na punkcie własnego wyglądu, manię przymierzania strojów i...
Marzenie o miłości romantycznej
Marzyli o miłości – wzniosłej i idealnej, niekiedy niedostępnej, bohaterowie romantyczni. Płacili za to strasznie – samobójstwami, szaleństwem. Gustaw z IV części Dziadów Adama Mickiewicza (w zależności od interpretacji albo upiór, albo żywy człowiek) zabił się lub oszalał. Marzenia tego bohatera o idealnej miłości w dużej mierze pochodziły z książek. I owe „książki zbójeckie” Gustaw przeklął, nie mogąc odnaleźć się w niespełniającej jego oczekiwań rzeczywistości. Zresztą i Kordian...