Marazm
Inteligent na emigracji
AA – bohater sztuki Mrożka Emigranci , mieszkający w jednym z krajów Europy Zachodniej, wyemigrował z ojczyzny ze względów ideologicznych. Na obczyźnie nie układa mu się najlepiej, ze względów finansowych dzieli mieszkanie z robotnikiem XX, który wyjechał ze względów zarobkowych. Niemiłosiernie kpi z sąsiada, chcąc go zaniepokoić, zirytować. Sam naśladuje jego złe zachowania i wcale nie jest wzorem dla prostaczka. Nie wraca do kraju, tkwi w marazmie. Jego postać jest dowodem kryzysu...
Lekarze zrezygnowani, przegrani
Portrety lekarzy zarysowane w tekstach kultury nie zawsze są tak wyraziste. Często bohaterowie ci służą jedynie jako tło głównych postaci. Tak jest np. w Lalce Bolesława Prusa, gdzie występuje sympatyczna postać doktora Michała Szumana – przyjaciela Stanisława Wokulskiego, Żyda, starego kawalera,który w młodości przeżył śmierć narzeczonej i usiłował popełnić samobójstwo, a jako dojrzały człowiek brał udział w powstaniu styczniowym, został zesłany na Sybir i tam rozpoczął badania nad rasami...
Degradacja, kryzys inteligencji
Rola przedwojennej inteligencji była nie do przecenienia. W czasie wojny likwidowano ją jako kwiat narodu. Czynili to zarówno Rosjanie ( Wszystko, co najważniejsze , Boża podszewka , Mój wiek , Katyń , Guziki ), jak i Niemcy (żydowska inteligencja – Początek , Daleko od okna ). Bardzo istotnym, jeśli nie kluczowym zagadnieniem dotyczącym roli inteligencji we współczesnej kulturze jest powojenna refleksja nad sensem sztuki, cywilizacji. Po „epoce pieców”, po czasie holokaustu kultura...