Małżeństwo
Hołdy średniowiecznych rycerzy
Starania średniowiecznych rycerzy o kobiety opisują np. romantyczne ballady, takie jak Rękawiczka Schillera czy powieści historyczne. W Krzyżakach Henryka Sienkiewicza czytamy o staraniach Zbyszka z Bogdańca o córkę Juranda ze Spychowa – Danuśkę. Urzeczony jej dziewczęcą urodą i śpiewem Zbyszko obiera ją sobie jako damę serca. Nie jest to jednoznaczne z małżeństwem, można było głosić, że jakaś panna jest najpiękniejsza, bronić jej honoru i czci, a jednocześnie żenić się z inną. Zbyszko...
małżeństwo
1. ‘związek małżeński’; 2. ‘małżonkowie’; od XV w.; w XVI stuleciu występowały również postaci manżeństwo, mażeństwo oraz manżelstwo
Przyjaźń małżonków
Niekiedy literatura przedstawia także małżonków, a zarazem przyjaciół. Są nimi Barbara i Michał Wołodyjowscy czy Zenon Ziembiewicz i jego dawna koleżanka, potem żona Elżbieta Biecka, wreszcie Barbara i Bogumił Niechcicowie. Tych ostatnich nie łączy zbyt silna więź erotyczna, zwłaszcza pani Barbara w marzeniach widzi często u swego boku młodzieńczą miłość– Józefa Toliboskiego, który porzucił ją dla posażniejszej panny. Relacja, która łączy małżonków – wzajemne wspieranie się, lojalność,...
Uwiedzenie macochy
Perwersyjne wydaje się również uwiedzenie macochy. Antek Boryna, człowiek żonaty, sypia z piękną żoną ojca – Jagną. Namiętna kobieta nie potrafi się oprzeć sile uczuć czy raczej biologii. Reymont ukazuje ją jako niepanującą nad ślepym instynktem, dążącą wciąż do nowych miłosnych zbliżeń kobietę, w efekcie przeklętą przez lokalną wiejską społeczność, która nie akceptuje niemoralnego trybu życia Jagny. Negatywne emocje pogłębia jeszcze zazdrość żon o mężów oraz majątek i urodę Jagny (jej matka...
Ślub – szczęśliwe zakończenie czy początek wspólnego życia?
Ślub, zaręczyny lub zapowiedź ślubu bywa częstym zamknięciem wątków fabularnych w utworze. Większość baśni (np. o Kopciuszku, kocie w butach,śpiącej królewnie) kończy się ślubem – bohaterów czeka bajeczna przyszłość. O ślubie mowa np. w zakończeniu Potopu Henryka Sienkiewicza, Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej, ślubem kończy się Zemsta , zaręczynami Pan Tadeusz ... W takich utworach jak Noce i dnie Marii Dąbrowskiej czy Cudzoziemka Marii Kuncewiczowej ślub to dopiero początek drogi dwojga...
Swatka
Innym typem starych zaradnych kobiet są swatki. Na ogół do zajęcia się niezbyt chlubnym procederem skłania je niewysoka pozycja społeczna i fatalna sytuacja materialna. Często w tej grupie są wdowy i nieszczęśliwe kobiety, które muszą jakoś zarobić na swe utrzymanie, a nie mają innych możliwości, zmarli mężowie nie zabezpieczyli ich na przyszłość, a same bohaterki nie czują się już na tyle atrakcyjne, by starać się o mężów kolejnych (jak np. czyniła to Podstolina z Zemsty ). Taką swatką...
Zemsta na wesoło
Nie dopuszcza również do związku swego syna z córką sąsiada Rejent – bohater Zemsty Aleksandra Fredry. Cześnik też jest przeciwny małżeństwu swej podopiecznej z Wacławem.Obaj nieustannie kłócą się, knując intrygi mające sprawić przykrość sąsiadowi. I tak: Rejent odbiera chytremu Cześnikowi narzeczoną Podstolinę, łudząc ją obietnicą małżeństwa z zakochanym w niej niegdyś Rejentowiczem. Z kolei Cze śnik w akcie zemsty, po kryjomu i wbrew woli ojca, żeni Wacława ze swą krewną i podopieczną...
Mezalians
Wąsal tak wzbił się w dumę łaskawym przyjęciem, Że mu się uroiło zostać pańskim zięciem. Do zamku nieproszony coraz częściej jeździł, W końcu u nas jak w domu swoim się zagnieździł I już się miał oświadczać, lecz pomiarkowano I czarną mu polewkę do stołu podano. Podobno Stolnikównie wpadł Soplica w oko, Ale przed rodzicami taiła głęboko. (Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz ) Mezalians oznacza małżeństwo z kimś z niższej sfery, znacznie uboższym lub gorzej urodzonym. Mezalianse były...
Kariera przez małżeństwo
Liczne teksty literackie opisują kariery kobiet poprzez małżeństwa. Już baśnie dla dzieci, między innymi Kopciuszek , opowiadają o ubogiej dziewczynie, która została wybranką księcia... Cudowna i niespodziewana odmiana losu– oto, co nas pociąga w tego typu historiach. Podobny schemat spotykamy w baśniowym dramacie Juliusza Słowackiego Balladyna . Jednakże tu, inaczej niż w Kopciuszku , wygrywa silniejsza i mniej szlachetna, nie słaba i dobra siostra. Przynajmniej początkowo. Balladyna...
Szaleństwa spełnionej artystki
Talent artystyczny nie gwarantuje jednak szczęścia i spełnienia, za wariatkę uważana jest zdolna studentka akademii sztuk pięknych, bohaterka W sieci Augusta Kisielewskiego – Julia Chomińska, zwana „szaloną Julką”. Jej zachwyty nad Szałem uniesień Podkowińskiego i śmiałe rysunki dokładnie odtwarzające narządy płciowe mężczyzny powodują protest matki, która nie chce, by Julka kompromitowała rodzinę. Matka stara się nakłonić córkę do małżeństwa z „filistrem” Rolewskim. Młoda artystka...
Zblazowany rosyjski uwodziciel
Sztuką o uwodzeniu jest także Płatonow Antoniego Czechowa. Tytułowy bohater, zblazowany, uwielbiany w towarzystwie bawidamek jest obiektem westchnień wielu kobiet i doprowadza w końcu jedną z bohaterek do małżeńskiej zdrady. Jak napisał w recenzji jednego ze spektakli Jacek Kopciński „Miśkiewicz (reżyser) skupia naszą uwagę na relacjach między Płatonowem i kobietami, ponieważ najbardziej w sztuce Czechowa zafascynuje go sam mechanizm uwiedzenia. Jego salonowy melodramat, zainscenizowany na...
Zdrada małżeńska
Przykładem nielojalności i naruszenia umowy pomiędzy ludźmi jest zdrada małżeńska. Zdradza żonę wielokrotnie bohater mitów greckich Zeus. Afrodyta zdradza męża – nudnego, kulawego, wiecznie brudnego i zajętego pracą w kuźni Hefajstosa. Mitologia to cała siatka zdrad... Zdrada jest też przyczyną wojny trojańskiej. Piękna Helena, porwana przez księcia trojańskiego Parysa, najbardziej pożądana kobieta grecka, zdradza z trojańskim księciem męża Menelaosa. Wraz z wojskami przybywa on upomnieć się...
Mezalianse, których uniknięto
Ojciec Ofelii, przebiegły Poloniusz – bohater dramatu Williama Szekspira nie wyrażał zgody na związek córki z królewskim synem. Uświadamiał jej, że nie jest wystarczająco dobrą partią dla księcia i że jest jedynie przez Hamleta zwodzona i oszukiwana, a brak doświadczenia może ją przywieść do zguby. Miłość Ofelii i Hamleta zakończyła się tragedią, książę odepchnął bowiem dziewczynę, nie ze względu na dzielącą ich różnicę społeczną, ale dlatego, że był bez reszty pochłonięty szukaniem zabójcy...
Dziewictwo jako wartość
Dziewictwo Maryi, bezdyskusyjne według Kościoła katolickiego, podawane w wątpliwość np. w apokryfach, według których Maryja po Jezusie miała jeszcze kilkoro dzieci, jest wartością podkreślaną w licznych pieśniach religijnych i utworach literackich. Już najstarszy polski hymn narodowy – średniowieczna pieśń Bogurodzica – wymienia dziewictwo jako atrybut Maryi („Bogurodzica dziewica Bogiem sławiena Maryja”). Naśladujące Maryję święte dziewice także cenią tę wartość. Żywoty świętych...
Trójkąt małżeński
– Otwórzcie!!! – łomotała w drzwi matka – otwórzcie!!! Stukaj, Maryśka! Stukaj! Wołaj ojca! – Ojca?! – zdziwiła się Maryśka. – Przecie to Emilki chata?! – Wpuść, Andrzej!!! – krzyczała matka. – Wpuść, a to siekierą drzwi rozwalę! Dalbóg, rozwalę!!! Maryśka! Dawaj siekierę!!! – Mama! – pisnęła Maryśka. – A gdzie siekiera?! W chacie coś zastukało, odezwały się jakieś głosy. Maria naparła ramieniem na drzwi. – Pomóż! – rozkazała córce. – Weź polano, tam leży, przy drewutni. Daj tu szybko!!!...
Cichy lub potajemny ślub
Niezbyt huczny jest ślub Basi i Bogumiła Niechciców, w dodatku w tym samym dniu umiera matka Bogumiła, co pan młody stara się ukryć przed Basią. Cichy i szybki jest ślub bohaterów Krzyżaków Sienkiewicza – Zbyszka z Bogdańca i Danuśki, która musi podążać na spotkanie z chorym, ślepnącym ojcem (faktycznie jest to podstęp Krzyżaków ). Potajemny ślub biorą Romeo i Julia, zakochani w sobie od pierwszego wejrzenia bohaterowie tragedii Williama Szekspira, którym ojciec Laurenty próbuje pomóc...
Najstarsze trójkąty małżeńskie literatury
Trójkąty małżeńskie pojawiały się już w mitologii greckiej. Zeus, mąż Hery i ojciec bogów, romansował z licznymi pięknymi Ziemiankami i płodził z nimi potomstwo (jedną z jego kochanek była m.in. Europa). Zazdrosna Hera ścigała te kobiety i ich dzieci, jednak bezskutecznie... W średniowieczu piękną opowieścią o trójkącie małżeńskim są Dzieje Tristana i Izoldy , wydane przez Josepha Bédiera. Kochankowie wypili przypadkiem czarodziejski napój i odtąd łączy ich miłość silniejsza niż wszystko,...
Małżeństwo dla pieniędzy
Inny typ wyrachowania prezentują kobiety, które pragną wyjść za mąż dla pieniędzy, a ślub traktują jako przepustkę do kariery, bogactwa, władzy bądź po prostu gwarancję spokojnej przyszłości. Jako drogę do bogactwa, władzy i kariery traktuje swój ślub z Kirkorem tytułowa bohaterka dramatu Juliusza Słowackiego, uboga dziewczyna Balladyna. By korzystnie rozwiązać problem, nie cofnie się przed niczym, nawet przed zabójstwem niezdecydowanej wprawdzie, ale stojącej jednak na drodze do szczęścia...
Klaudiusz, Makbet, Balladyna...
Tyranami okazują się też bezprawnie sięgający po władzę bohaterowie Szekspirowscy– między innymi Klaudiusz z Hamleta i tytułowy bohater tragedii Makbet . Obaj prowadzą bezwzględną politykę zwalczania swych przeciwników. Klaudiusz, obłudnie uprzejmy wobec swego pasierba Hamleta, zorientowawszy się, że młodzieniec może odebrać mu władzę (ujawniając okoliczności śmierci poprzedniego króla, swego ojca), wysyła go do Anglii z tajnym listem, w którym prosi o zgładzenie przybranego syna, bo tego...
Miłość wyrachowana
Uczuciem dość wyrachowanym darzy Telimena Rejenta (zapewne licząc na spokojne i dostatnie życie u jego boku). Podobnym uczuciem darzy Cześnik z Zemsty Podstolinę i Podstolina Cześnika. Zaradne wdowy i dojrzałe panny biorą w swych rachubach pod uwagę tylko tych, którzy mogą zapewnić im przyszłość. Również mężczyźni traktują niekiedy małżeństwo jak inwestycję, np. Tomasz Buddenbrook w powieści Tomasza Manna Buddenbrookowie . Zresztą w mieszczańskiej rodzinie małżeństwo to zawsze interes.
Zaręczyny
Lecz wówczas stało się to, czego się nikt nie spodziewał. Oto nagle spomiędzy rycerzy wystąpił Powała z Danusią na ręku i krzyknął: „Stój” (...) pan z Taczewa zbliżył się do Zbyszka i podał mu białą ubraną Danusię. Ów mniemając, że to pożegnanie, chwycił ją, objął i przycisnął do piersi – lecz Danusia, zamiast przytulić się do niego i zarzucić mu na szyję rączęta, zerwała co prędzej ze swych jasnych włosów, spod rucianego wianka, białą zasłonę, i owinęła w nią całkiem głowę Zbyszka, a...