Co to jest liczebnik
za Słownikiem Języka Polskiego PWN:
wyraz oznaczający liczbę (ilość) elementów lub kolejne miejsce elementu w pewnym zbiorze;
Na jakie pytania odpowiada liczebnik?
Liczebnik to odmienna część mowy odpowiadająca na pytania: ile? który z kolei?
O czym informują liczebniki?
Liczebniki informują nas o ilości, liczbie, wielokrotności i kolejności.
Jakie rozróżniamy liczebniki?
Rozróżniamy podział na liczebniki:
- główne - wyrażają liczbę: jeden, dwa, trzy, osiem, dwieście
- porządkowe - oznaczają kolejność: pierwszy, drugi, ósmy, dwusetny
- zbiorowe - określają:
a) grupę ludzi różnej płci - pięcioro abiturientów
b) niedorosłe osobniki - troje źrebiąt
c) rzeczowniki mające tylko liczbę mnogą - czworo drzwi
- wielorakie - określają liczbę części składowych: dwojaki, trojaki
- ułamkowe - nazywają ułamki: jedna druga, dwie trzecie, cztery dziesiąte, ćwierć, kwarta
- mnożne - oznaczają wielokrotność tej samej rzeczy, części: podwójny, potrójne
- nieokreślone - nie podają konkretnej ilości: kilka, parę, wiele, dużo, kilkadziesiąt
Liczebniki składające się z jednego wyrazu to liczebniki proste, np: dwa, dwieście, trzynaście, a liczebniki złożone (wielowyrazowe) składają się z kilku wyrazów, np: dwieście jeden, sto dwanaście, tysiąc dwieście osiem.
Rzeczowniki odliczebnikowe
To rzeczowniki powstałe od liczebnika, są zawsze rodzaju żeńskiego, mogą występować w l. pojedynczej lub mnogiej: jedynka, dwójka, trzydziestka, setka
- Czym jeździsz do szkoły?
- Tramwajem szesnastką lub szóstką.
Czerwono-biała jedenastka jest już na boisku.
Mam dwójkę dzieci.
Moja najgorsza ocena to dwójka z polskiego.
UWAGA!
Rzeczownik odliczebnikowy odpowiada na pytania: kto? co? Aby nie pomylić go z liczebnikiem zbiorowym (dwoje, czworo, pięcioro) należy pamiętać o zadaniu pytania - w przypadku liczebnika: ile? który z kolei?
Przez co odmieniają się liczebniki?
Liczebniki odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje, w zależności od typu liczebnika:
| Typ liczebnika | przypadki (deklinacja) | liczby | rodzaje |
|---|---|---|---|
| główne | ✓ M. jeden kot D. jednego kota C. jednemu kotu B. jednego kota N. jedynym kotem Msc. jednym kocie W. o jeden kocie | ✓ jeden kot (r. męski) jedna kotka (r. żeński) jedno jajko (r. nijaki) dwaj panowie (r.męski) dwie panie (r. żeński) dwa zeszyty, jabłka (r. niemęskoosobowy) | |
| porządkowe | ✓ M. pierwszy zawodnik D.pierwszego zawodnika C. pierwszemu zawodnikowi B. pierwszego zawodnika N. pierwszym zawodnikiem Msc. pierwszym zawodniku W. pierwszy zawodniku | ✓ M. pierwsi zawodnicy D. pierwszych zawodników C. pierwszym zawodnikom B. pierwszych zawodników N. pierwszymi zawodnikami Msc. pierwszych zawodnikach W. pierwsi zawodnicy | ✓ pierwszy zawodnik (r. męski) pierwsza zawodniczka (r. żeński) pierwsze dziecko (r. nijaki) pierwsi zawodnicy (r. męskoosobowy) pierwsze zawodniczki pierwsze medale pierwsze dzieci (r. niemęskoosobowy) |
| zbiorowe | ✓ M. dwoje kociąt D. dwojga kociąt C. dwojgu kociętom B. dwoje kociąt N. dwojgiem kociąt Msc. dwojgu kociąt W. dwoje kociąt | ||
| ułamkowe | ✓ |
ZAPAMIĘTAJ!
W przypadku liczebników zbiorowych złożonych odmieniają się tylko dziesiątki i jedności z wyjątkiem liczebnika “jeden”, jeśli znajduje się na końcu.
- W klasie uczy się dwadzieścioro jeden dzieci.
- Tegoroczne targi edukacyjne odwiedziło dwa tysiące trzysta czterdzieścioro pięcioro maturzystów.
Jak zapisujemy liczebniki?
Liczebniki zazwyczaj zapisujemy słownie, z wyjątkiem:
- liczebników wielocyfrowych
- daty
- godziny
- jednostki miary
- temperatury
- kwoty pieniędzy
- strony książek
Niepoprawny jest zapis liczebnika porządkowego z myślnikiem i dodanie końcówki, np: W 2-gim rzędzie było parę wolnych miejsc.
Jeśli używamy w zapisie cyfry, to stawiamy po niej kropkę, np: W 2. rzędzie było parę wolnych miejsc.
Jak zapisujemy daty?
Daty zapisujemy w różny sposób:
- 25 października 2021 roku (odmieniamy miesiąc)
- 25.10.2021 r. (dajemy spację przed “r” i kropkę między cyframi arabskimi)
- 25 X 2021 (jeżeli miesiąc zapisujemy cyfrą rzymską to nie dajemy kropki)
Jak piszemy “nie” z liczebnikami?
“Nie” z liczebnikami piszemy rozłącznie.
UWAGA!
Liczebnik nieokreślony niejeden (podobnie jak niedużo, niemało, niewiele) piszemy łącznie: Niejeden raz prosiłam moją siostrę o pomoc.
W przypadku zadania przeciwstawnego piszemy rozłącznie: Kup nie jeden, a dwa bochenki chleba.
Liczebnik w pigułce
1. Liczebniki nazywają liczby, ilość, informują nas o kolejności.
2. Liczebnik odpowiada na pytanie: ile? który z kolei?
3. Liczebniki dzielą się ze względu na budowę na proste (dwa, dwieście) i złożone (czterdzieści osiem). Drugi podział to:
- proste (jeden, dwadzieścia) pytamy ile?
- porządkowe (dwudziesty, pierwszy) pytamy który z kolei?
- zbiorowe (pięcioro)
- ułamkowe (dwie trzecie)
- nieokreślone (kilka, niejeden)
- wielorakie (trojako)
- mnożne (podwójny)
4. Liczebniki są odmienną częścią mowy. Odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje w zależności od typu:
- główne - przypadki i rodzaje (pięć pączków, trzy auta, dziesięciu mężczyzn)
- porządkowe - przypadki, liczby i rodzaje (pierwszego zdobywcy, drugiego dnia)
- zbiorowe i ułamkowe - przypadki (dwóch trzecich, pięciorga)
