Choroba
Pracowita histeryczka
Histeryczką, w odróżnieniu od pani Emilii pracowitą i inteligentną, jest Barbara Niechcicowa z Ostrzeńskich – bohaterka Nocy i dni Marii Dąbrowskiej. Histeria pani Barbary przejawia się w czarnowidztwie i nadmiernie emocjonalnym stosunku do życia, nadinterpretacji faktów. Barbara zawsze spodziewa się wszystkiego, co najgorsze, wiecznie zamartwia się przyszłością dzieci, choroba każdego z nich wydaje się jej straszna i szczególnie groźna, martwią ją też jej własne dolegliwości – nierzadko...
Ojciec pobłażliwy
Przykładem ojca zbyt pobłażliwego jest z kolei bohater Powracającej fali Bolesława Prusa – Gotlieb Adler. Toleruje on lekki styl życia jedynego syna Ferdynanda, utracjusza. Ma do niego słabość i by sprostać jego zachciankom, przeznacza dla niego wszystkie swe fundusze, zaniedbując np. bezpieczeństwo robotników w fabryce, redukując wydatki na bezpieczeństwo i higienę pracy i nie zatrudniając lekarza. Lekkomyślnie rozpieszcza swe córki tytułowy bohater powieści Honoriusza Balzaka Ojciec...
Opieka ojca nad córką
Szczególna jest rola ojca w życiu kobiety. Andrzej Jurewicz skrzywdził w dzieciństwie Mariannę, odrzucając ją i traktując jak nienormalną oraz narażając na dokuczanie i wyśmiewanie przez rodzeństwo. Przez resztę życia Marianna będzie walczyć z kompleksami, których nabawiła się w dzieciństwie. W końcu jednak ojciec wydaje ją za mąż za sędziego, co jest pomyśli dziewczyny (fascynuje ją rola żony inteligenta, samodzielne życie w mieście, dopóki nie przekona się o zdradach wybranka). Zwłaszcza w...
Trędowaty
Najbardziej zaciekawiły mnie długie wypisy z dokumentów o życiu trędowatych od średniowiecza po XVII wiek, które Ambroise Paré znalazł w archiwach Hotel Dieu w Paryżu. Był tam średniowieczny dekalog trędowatego, zabraniający mu z rozkazu króla wszystkiego, co mogłoby go pośrednio choćby zbliżyć do ludzi, czyli wszystkiego z wyjątkiem samego pozostawania przy życiu i oddychania (a i tu jeden z punktów pozwalał mu odpowiadać na pytania tylko z twarzą odwróconą w kierunku wiatru). Potem opis...
„Choroba mistyczna”
W tym samym opowiadaniu Gustaw Herling-Grudziński przytacza uwagę Octave’aMirbeau, iż „Trąd jest chorobą, z której ani się człowiek nie leczy, ani na nią nie umiera”. Przypomina też, że trąd był traktowany jako „choroba mistyczna”. Chory miał świadomość, że jego stan wciąż się pogarsza i nie ma nadziei na wyzdrowienie ani powrót do społeczeństwa – w tej sytuacji jedyną nadzieją była śmierć, a rozpacz była „brakiem nadziei, że można umrzeć”. Przytacza też Grudziński słowa z Księgi...
choroba dyplomatyczna
‘choroba symulowana, udawana, aby uniknąć odpowiedzialności za coś lub wyjść z twarzą z niewygodnej, trudnej sytuacji’; wyr.rzecz., public.; Okazało się, że już od poniedziałku nie pojawił się w ministerstwie, żartowano, że to choroba dyplomatyczna.
Epidemia jako pretekst do snucia opowieści
Jeszcze inni opuszczają miasto i spędzają czas na pod florenckiej wsi, licząc na to, że unikną śmierci. To właśnie ich przymusowy wyjazd, ucieczka na prowincję, odosobnienie i spotkanie stały się okazją do snucia opowieści, często nieprzyzwoitych, pikantnych, dotyczących miłości. W historiach ludzi, którzy niejako cudem uniknęli śmierci, odnajdziemy niezwykły apetyt na życie, głód wrażeń typowy dla tych, którzy nieoczekiwanie poznali wartość życia. Dotyczące trędowatych mity i legendy także...
choroba
1. ‘niedomaganie, niemoc, brak zdrowia’; 2. jako przekleństwo, wyzwisko;od XIV w.; płnsłow. (czes. choroba, ros. dialektalne i regionalne chvoróba) < psłow. dialektalne *chvoroba ‘niedomaganie, niemoc, choroba’
Nieszczęśliwe, chore, biedne
Obraz nieszczęśliwej prostytutki, która umrze na skutek wyniszczenia organizmu po wypiciu trującego płynu, wywołującego poronienia, będzie już towarzyszył doktorowi Larchowi do końca życia. Potem trafi do doktora jej nieszczęśliwa córka, również kokota, która zresztą była mimowolnym świadkiem seksualnej inicjacji Larcha (matka, wprowadzająca chłopaka w sprawy seksu, dzieliła z nią bowiem pokój). Córka obłudnej mieszczki, pani Eames, która starała się udawać elegancką panią (swój zawód...
Szalona inna
Za niezbyt rozgarniętą uchodzi córka Jurewiczów, Marianna, bohaterka Bożej podszewki Teresy Lubkiewicz-Urbanowicz. Fakt, iż urodziła się przedwcześnie, skłania rodzinę do obaw o to, czy dziewczyna jest normalna. Niestety, te obawy przekształcają się w dyskryminację Marianny w rodzinie: słabsza od innych dzieci i mająca opinię dziwnej wciąż czuje się pokrzywdzona i niekochana przez rodziców. Rodzeństwo również nie traktuje jej dobrze. Jeden z braci powoduje wypadek, którego dziewczyna omal...
Lebbroso – „dobry trędowaty”
Opowiadanie Gustawa Herlinga-Grudzińskiego Wieża przynosi obraz „dobrego trędowatego”, który nie tylko nie ulega niskim żądzom, ale wręcz wydaje się święty. Może stanowić wzór pobożności, łagodności i pokory. Jest współczesnym Hiobem. Człowiek ten godnie, w milczeniu znosi swe cierpienie. Szuka sobie małych przyjemności, takich jak hodowanie kwiatów, oglądanie pięknych widoków czy zabawy z pieskiem Miracolo. Siły dodaje mu modlitwa i obecność za murem mniej chorej, jak wydaje się...
Żona niewierna
Wdzięczny materiał dla literatury stanowią żony niewierne. Chyba najbardziej znane z nich to Emma Bovary i Anna Karenina. Pierwsza z nich, bohaterka powieści Flauberta, jest marzycielką, rozczytaną w literaturze i pragnącą lepszego życia. Wychodzi za mąż, by wyrwać się z rodzinnego domu, myśli o wielkiej miłości i niezwykłym życiu. Niestety, jej oczekiwania nie zostają spełnione. Przypadkowa wizyta w pałacu arystokraty wywołuje u niej marzenia o innym życiu, pełnym przepychu. Mąż...
Zdrada małżeńska
Przykładem nielojalności i naruszenia umowy pomiędzy ludźmi jest zdrada małżeńska. Zdradza żonę wielokrotnie bohater mitów greckich Zeus. Afrodyta zdradza męża – nudnego, kulawego, wiecznie brudnego i zajętego pracą w kuźni Hefajstosa. Mitologia to cała siatka zdrad... Zdrada jest też przyczyną wojny trojańskiej. Piękna Helena, porwana przez księcia trojańskiego Parysa, najbardziej pożądana kobieta grecka, zdradza z trojańskim księciem męża Menelaosa. Wraz z wojskami przybywa on upomnieć się...
Zbrodnia wynikająca z pychy
Zdarza się też, że ktoś popełnia zbrodnię, bo wydaje mu się, że sam może,jako wybitna jednostka, stanowić prawa i wymierzyć sprawiedliwość. Tak jest np. w przypadku bohatera Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego. Raskolnikow sądzi, że może sam wydać i wykonać wyrok na starej lichwiarce– pieniądze zabrane starej umożliwiłyby bowiem przetrwanie rodzinie Rodiona, a także niesienie pomocy innym cierpiącym. Rodi on samodzielnie, także opierając się na sądach innych, ocenia lichwiarkę jako...
Poetka miłości i... śmierci
W poezji polskiej przemijanie rejestruje z przerażeniem poetka miłości i śmierci, ciężko chora, ale próbująca żyć pełnią Halina Poświatowska. Jej Koniugacja sprowadza się do: „ja minę – ty miniesz – mijamy”. Streszczenie życia i twórczości w jej wykonaniu wygląda tak: kto potrafi pomiędzy miłość i śmierć wpleść anegdotę o istnieniu (Halina Poświatowska, kto potrafi... ) Poetą rejestrującym przemijanie jest też Stanisław Grochowiak, w swych wierszach nieustannie kojarzący miłość i...
Kobiety – wojenne zgwałcone anioły
Niewinne anioły w białych czepkach przypominają bohaterki filmu Jerzego Wójcika Wrota Europy – młodziutkie pielęgniarki, ochotniczki ze szpitala polowego, gwałcone i zabijane przez bolszewików. Jako zgwałcony anioł zostaje też pokazana idąca przez salę pełną ludzi upokorzona dziewczyna w jasnej sukience – bohaterka filmu Andrzeja Wajdy Pierścionek z orłem w koronie , skrzywdzona przez sowieckich żołnierzy. Podobnym zgwałconym aniołem, uosobieniem skrzywdzonej niewinności, jest niezwykle...
Samotność chorego
Odrębnym rodzajem samotności jest samotność człowieka chorego. Wyizolowany,cierpiący, często odrzucony przez społeczeństwo sam musi radzić sobie ze swoim cierpieniem, niepełnosprawnością, a niekiedy i z poczuciem ciągłego zagrożenia śmiercią. Taką postacią jest Hiob, a także bohater opowiadania Wieża Gustawa Herlinga-Grudzińskiego, trędowaty Lebbroso, czy chory na AIDS bohater filmu Filadelfia oraz stający w obliczu epidemii dżumy mieszkańcy odizolowanego od świata Oranu ( Dżuma Alberta...
Ocalenie przez zaręczyny
O zaręczynach mowa np. w Krzyżakach Henryka Sienkiewicza. Bardzo młoda „dama serca” Zbyszka z Bogdańca, Danuśka, córka rycerza Juranda ze Spychowa, deklaruje, że wyjdzie za mąż za swojego wybranka, by ocalić mu życie. Nieszczęsny Zbyszko, który ślubował Danusi zdobycie dla niej pawich czubów (z racji tego, że matka Danuśki skonała na powrozie krzyżackiego rycerza mającego właśnie taką ozdobę przy hełmie), atakuje Krzyżaka Kunovon Lichtensteina, nie zauważając, że to poseł – człowiek, z...
Pustelnicy wbrew własnej woli
Przymusową pustelnią można nazwać wieżę trędowatego Lebbroso – bohatera Wieży Gustawa Herlinga-Grudzińskiego. Do życia w odosobnieniu zmusza go choroba – trąd. Przez pewien czas chory mieszka wraz z siostrą (a raczej w jej bezpośrednim sąsiedztwie – rodzeństwo stara się wzajemnie nie oglądać, Lebbroso pragnie ochronić kobietę i obcych przed widokiem swej oszpeconej przez trąd twarzy). Oboje modlą się, rozmawiają, a Lebbroso w wolnych chwilach także podziwia piękne widoki i hoduje kwiaty,...
Marzenia o innym życiu i miłości
Marzenia o innym, lepszym życiu były też udziałem Emmy Bovary, bohaterki powieści Gustawa Flauberta. Naczytawszy się romansów, spodziewała się życia jak z romansu: wspaniałych przeżyć, cudownej miłości – tego właśnie oczekiwała od małżeństwa, tymczasem znalazła w nim tylko nudę i szarość. By spełniać marze nia o miłości i życiu w luksusie, zaciągała długi, zdradzała męża i popychała Karola do robienia kariery. Wszystkie jej plany spaliły na panewce: Karol nie został wielkim lekarzem,...
Motyw Romea i Julii
Losy kochanków z Werony, dzieci dwóch skłóconych rodów, inspirowały wielu twórców. Cyprian Kamil Norwid napisał słynny wiersz W Weronie , utrwalający przewrotnie nie pamięć o kochankach, lecz... zapomnienie o nich. Niebo w Weronie zrzuca „łzę znad planety” – może to meteoryt? Przyroda mówi, że to łza nieba „dla Julietty”, lecz „ludzie mówią, i mówią uczenie,/Że to nie łzy są, ale że kamienie,/I – że nikt na nie nie czeka”. Postać Julii pojawia się w utworze poetki miłości i śmierci – chorej...
Pustelnik
Pustelnik zapłakał i uwielbił Boga: Boże, dobry królu Wszytskomogący! Dzięki ci składam, iż pozwoliłeś mi żyć dość długo, aby przyjść z pomocą tym dwojgu!” Udzielił im mądrych rad, po czym wziął inkaust i pergamin i wypisał pismo, w którym Tristan ofiarował jednanie Bogu. Skoro pomieścił wszystkie słowa, które Tristan mu powiedział, ów przypieczętował je swoim pierścieniem. ( Dzieje Tristana i Izoldy – odtworzył Joseph Bédier; tłum. Tadeusz Żeleński-Boy) Postać pustelnika...