Bieda
Kariery tych z Ciepłej i Nowolipek
Warto też zwrócić uwagę na osoby zaliczane do biedoty, które wbrew wszystkiemu próbują wyrwać się ze swego środowiska i osiągnąć coś więcej. Syn szewca, w dodatku złego, bohater Ludzi bezdomnych Tomasz Judym zostaje lekarzem. Błyskotliwej karierze doktora przeszkadza jednak pamięć o dawnej biedzie i potrzebach najuboższych. Narażając się kolegom, Judym bezskutecznie próbuje zwrócić uwagę na problem nieleczonej biedoty. W końcu osiada na prowincji i tam też popada w konflikty z dyrekcją...
Wyrachowana kobieta w żałobie
Wyrachowaną kobietą w żałobie jest w Lalce Krzeszowska – baronowa wprawdzie,zachowująca się jednak niekiedy jak żebraczka. Dobrze grając rolę zbolałej matki i opuszczonej żony, wykorzystywanej i krzywdzonej biednej kobiety, Krzeszowska stara się wzbudzić współczucie i uchronić przed niepotrzebnymi wydatkami, np.płaceniem podwyższonego czynszu. Wielokrotnie podkreśla, że przepłaca za lokal w kamienicy, w której króluje rozpusta. Przypomina też nieustannie, że zajmuje mieszkanie, w którym...
Z biedy do pałacu
Licznych ubogich bohaterów spotykamy w baśniach. Kopciuszek czy właściciel kota w butach nie mają pieniędzy, ale mają dobre serca i za to zostają wynagrodzeni szczęśliwym życiem. Skąpcy zaś zostają wystrychnięci na dudka i ukarani za swą chciwość, brak wrażliwości, złe serca... Nieco inaczej jest w dramacie Juliusza Słowackiego, którego tytułowa bohaterka Balladyna wprawdzie pochodzi z ubogiej chatki, ale grzeszy żądzą władzy i chciwością,dlatego zabija siostrę rywalizującą z nią o względy...
Bieda
Szlachetna prostytutka
Często jednak literatura pokazuje inne prostytutki, wcale niebędące uosobieniem zła, a przy tym skrzywdzone przez życie, biedne, nieszczęśliwe lub przeciwnie – życzliwe światu, pogodne, szlachetne, na swój sposób radzące sobie w życiu. Do tych szlachetnych prostytutek niewątpliwie należy bohaterka Przeminęło z wiatrem – przyjaciółka Retta Butlera, Bella. Wielokrotnie wybawi z kłopotów Retta i jego znajomych. Okaże się lojalna i, mimo swej profesji, na swój sposób wierna. Również Elżbieta...
Bieda w mieście
Biedują nie tylko chłopi, biedują też ubodzy mieszkańcy miast i rzemieślnicy opisani w utworach Młodej Polski i dwudziestolecia międzywojennego. Nędzę robotników, którzy z nadzieją na łatwy zarobek przybyli do Łodzi, portretuje Władysław Stanisław Reymont w swej panoramicznej powieści Ziemia obiecana . Ubodzy giną i tracą zdrowie w strasznych wypadkach, pracują ponad siły. Rodzinom zmarłych i zranionych nikt nie zapewnia opieki. Tej bezduszności próbuje się przeciwstawiać narzeczona Karola...
Nieszczęśliwe, chore, biedne
Obraz nieszczęśliwej prostytutki, która umrze na skutek wyniszczenia organizmu po wypiciu trującego płynu, wywołującego poronienia, będzie już towarzyszył doktorowi Larchowi do końca życia. Potem trafi do doktora jej nieszczęśliwa córka, również kokota, która zresztą była mimowolnym świadkiem seksualnej inicjacji Larcha (matka, wprowadzająca chłopaka w sprawy seksu, dzieliła z nią bowiem pokój). Córka obłudnej mieszczki, pani Eames, która starała się udawać elegancką panią (swój zawód...
Awans ze wsi do miasta
Dość często poruszanym po wojnie, w nurcie tzw. literatury wiejskiej, problemem jest awans synów chłopskich ze wsi do miasta. O takim awansie opowiadają kultowe seriale: Dom i Daleko od szosy czy komedia Kogel mogel . Literatura, np. poezja Tadeusza Nowaka, powieści Wiesława Myśliwskiego czy Juliana Kawalca, skupia się na dylematach towarzyszących synom chłopskim, odchodzeniu od tradycji, poszukiwaniu tożsamości. W groteskowym klimacie przedstawia problem Konopielka Edwarda...
Dom chłopski w krzywym zwierciadle
Groteskową wersję domu chłopskiego pokazał Edward Redliński w powieści Konopielka . Bohaterowie jego książki, mieszkańcy wsi Taplary, panicznie boją się zmian, postępu i obcych. Plany osuszenia bagien, które odcinają ich wieś od świata, przerażają ich, podobnie zresztą jak inne niż najbardziej tradycyjna pozycje seksualne, posyłanie dzieci do szkoły czy jedzenie z własnego talerza. Mieszkańcy Taplar to analfabeci żyjący w ciemnocie i zacofaniu, nieznający świata oraz nowoczesnych technik...
Dzielnice biedoty
Przed obrazami biednych dzielnic nie cofnie się też Stefan Żeromski w powieści Ludzie bezdomni . Opisze tam świat ulic Ciepłej i Krochmalnej, dobrze znany przez głównego bohatera Tomasza Judyma. Judym pochodzi bowiem z tego świata,z biednej dzielnicy, jest synem ubogiego szewca i choć zdobył wykształcenie i pozycję, jest lekarzem – stara się coś zrobić dla biedoty, zresztą bezskutecznie, koledzy nie podzielają bowiem jego społecznikowskich pasji.Biedne dzielnice Warszawy sportretuje też...
Ciche pochówki
Niekiedy pogrzeb jest symbolem ludzkiej nędzy i biedy – pozytywistyczne utwory, takie jak nowela Adolfa Dygasińskiego Na trumienkę , mówią nie tylko o marności ludzkiej egzystencji, ale i nędzy, ubóstwie w dosłownym tego słowa znaczeniu – są tacy chłopi,których nie stać nawet na godny pochówek. Smutne i ciche są pogrzeby samobójców, taki pogrzeb ma Franka – samobójczyni z Dziewcząt z Nowolipek Poli Gojawiczyńskiej. Skromne są także wojenne pogrzeby– jeden z nich, pogrzeb Anusi z Bożej...
Młodopolskie obrazy biednej wsi
Nie zapomni o ubóstwie wsi syn chłopski Jan Kasprowicz,który w sonetach Z chałupy utrwalać będzie nędzę wsi: Płot się wali; piołun na podwórkach; Tu rżą konie, ryczą chude krowy, Tam się zwija dziewek wieniec zdrowy W kraśnych chustkach, koralowych sznurkach. Szare chaty! Nędzne chłopskie chaty! Jak się z wami zrosło moje życie, Jak wy, proste, jak wy, bez rozkoszy. (Jan Kasprowicz, Z chałupy , Sonet I) O biedzie na przednówku, żebrakach i komornikach niemających swej ziemi ani...
Mali i wielcy konformiści
Małych komunistycznych konformistów odnajdziemy na wszystkich szczeblach. Lubował się w ich przedstawianiu w swych filmach Stanisław Bareja ( Miś ). W Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz wykreował apatyczną ciężarną córkę komunistycznego dygnitarza – konformistyczny kochanek musi się z nią ożenić, żeby nie zepsuć swej kariery, ma jednak jeszcze żonę i musi znaleźć pretekst do rozwodu, tymczasem wokół córki komunisty (niczym złotej kury znoszącej złote jajka) zdąży zakręcić się już operatywny...
Samotność emigranta
Takim napiętnowanym lub nawet nienapiętnowanym, ale wyobcowanymi przez to samotnym bywa emigrant. Rozterki romantycznego emigranta dokumentuje np. słynny Hymn Juliusza Słowackiego. O biedzie emigrantów i ich żałosnej śmierci bez godnego pogrzebu traktuje inny wiersz tego poety– Pogrzeb kapitana Meyznera . Rozterki współczesnych emigrantów, nie mogących się odnaleźć w świecie Europy Zachodniej czy Ameryki,oddaje np. tom wierszy Stanisława Barańczaka Widokówka z tego świata , sztuka...
Pogrzeb wyrazem poczucia wspólnoty
Niekiedy pogrzeb jest jednak wyrazem i symbolem poczucia wspólnoty,nie indywidualizmu. Na pogrzebie Popiołka z filmu Dom Jana Łomickiego widać, że mieszkańców kamienicy przy ul. Złotej coś (ktoś) wyraźnie łączy– są jak jedna wielka rodzina. „My sieroty” – mówią o sobie po śmierci gospodarza domu. Pogrzeb Franki staje się pretekstem do spotkania dziewcząt z Nowolipek– łączy je wspólne dzieciństwo, wspólna przeszłość i... pamięć o wspólnych przeżyciach i przyjaciółce. Pogrzeby łączą...
Romantyczna wieś sielankowa i nostalgiczna
Nieco inną wieś, niegroźną i sielankową, opisał Adam Mickiewicz w Panu Tadeuszu . Idealizująca moc wspomnień kazała mu zapomnieć o biedzie, konfliktach społecznych wsi, a pamiętać piękno krajobrazów, urodzajność pól, smak przepysznych potraw, dźwięki muzyki i odgłosy przyrody, taneczne kroki, wielobarwność ginącego szlacheckiego świata. Chłopi funkcjonują gdzieś w tle i na koniec obdarzeni zostają przez Tadeusza i Zosię wolnością. Nie towarzyszą temu żadne dramatyczne przełomy...
Aborcja
Pani Eames mogła wybrać jedną z wielu innych metod praktykowanych w celu pozbycia się ciąży. Krążyły plotki, że cieszący się jak najgorszą sławą specjalista od pokątnych aborcji w South Endzie jest zarazem najbardziej wziętym alfonsem tej dzielnicy. Ponieważ za aborcję liczył sobie prawie pięćset dolarów, ubogie kobiety, dla których była to suma niewyobrażalna, zostawały jego prostytutkami. Działał w lokalu zwanym – jak inne miejscowe lokale,w których potajemnie uprawiano aborcję – „za...